10102

‫ﭘﺸﺖ دروازﻩ ﺗﻬﺮان‬ ‫ﻧﮕﺎهﯽ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ دﻳﻦ در ﺣﮑﻮﻣﺖ‬ ‫ﺑﺎ ﻧﮕﺎرش ﺗﺎزﻩ و اﻓﺰودﻩ هﺎ‬

‫ﻧﺎدرﻩ اﻓﺸﺎرﯼ‬

‫‪١‬‬

‫ﺑﺮاﯼ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﮐﺎرﯼ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺳﺒﮏ ﺑﻪ ﮐﻠ ﯽ ﺳ ﻨﺪ‪ ،‬ﻣ ﺪرﮎ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﺧﺬ و ﻣﺮﺟﻊ ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﺪاﺷ ﺘﻢ‪ .‬ﭼﻨ ﺪ ﺟﻠ ﺪ ﮐﺘ ﺎب از اﻳ ﻦ و‬ ‫ﺁن ﻗ ﺮض ﮔ ﺮﻓﺘﻢ‪ ،‬ﭼﻨ ﺪ ﺗ ﺎﻳﯽ را ه ﻢ ﮐ ﻪ زورم ﻣﻴﺮﺳ ﻴﺪ‪ ،‬ﺧﺮﻳ ﺪم‬ ‫و ‪ ...‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪ ﯼ ﮐ ﺎر هﻤ ﻴﻦ ﺷ ﺪ ﮐ ﻪ ﻣﻴﺒﻴﻨﻴ ﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘ ﻪ اﺳ ﻨﺎد ﺑﻴ ﺸﺘﺮ‬ ‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ ه ﺎ را ﻣ ﺴﺘﻨﺪﺗﺮ ﮐﻨ ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ اﺳ ﺎس ﺑﺤ ﺚ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ ﮐﺎر – اﮔﺮ ارزﺷﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ – ﺑ ﻪ ﮐ ﺴﺎﻧﯽ ﺗﻘ ﺪﻳﻢ‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﮔﺸﻮدن ﮔ ﺮﻩ ﯼ ﻧﺎﮐ ﺎر دﻳ ﻦ در ﺣﮑﻮﻣ ﺖ‪ ،‬ﻗﻠﻤ ﯽ‬ ‫ﻣﻴﺰﻧﺪد و در ﭘﯽ اش ﻗﺪﻣﯽ ﺑﺮﻣﻴﺪارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺎدرﻩ اﻓﺸﺎرﯼ‪ ،‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل ‪ ٢٠٠٠‬ﻣﻴﻼدﯼ‬

‫‪٢‬‬

‫ﺁزادﯼ ﺷﻚ آﺮدن!‬ ‫دوﺳﺖ ﻋﺰﻳﺰ‪،‬‬ ‫…‬

‫اﻳﻦ را ﻣﯽﻓﻬﻤﻢ آﻪ در اﻳﺮان ﻧﻤ ﯽﺷ ﻮد ﺑﺠ ﺰ از ﺁﻧﭽ ﻪ ﺗ ﻮ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪاﯼ‪ ،‬ﺳﺨﻨﯽ ﮔﻔ ﺖ‪ .‬ﺳ ﻘﻒ ِ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪﯼ ﺑ ﻴﻦ اﻧ ﺴﺎنه ﺎ در ﻣﻴ ﺎن‬ ‫اﺷﻜﺎ ِل ﻣﺨﺘﻠﻒ ِ هﻤﺎن ﻣ ﺴﻠﻤﺎنه ﺎ اﺳ ﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ه ﻢ آ ﺴﯽ ﭘﻴ ﺪا ﺷ ﻮد‬ ‫آ ﻪ دوﺳ ﺖ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ رﺋ ﻴﺲ آ ﺸﻮرش اﻝﺰاﻣ ﺎ ﺷ ﻴﻌﻪﯼ‬ ‫اﺛﻨﯽﻋﺸﺮﯼ ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻪ ﻏﻴﺒﺖ آﺒﺮاﯼ اﻣ ﺎم دوازده ﻢ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻜ ﺐ‬ ‫آﻔ ِﺮ ﻻﻳﻐﻔﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ در ﭘﻮﺷ ﺶ ﺷ ﻌﺎرهﺎ دﻳﮕ ﺮ ﺝ ﺎﻳﯽ ﺑ ﺮاﯼ‬ ‫ﺗﻨﻔﺲ ﻧﻤﯽﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬چﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﺨﻮاهﺪ اﻇﻬﺎر وﺝﻮدﯼ ه ﻢ در‬ ‫ﺣﻴﻄﻪﯼ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺥﻮدش و آﺸﻮرش ﺑﻜﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ چﺮا ﻣﻦ اﺳﺎﺳ ﺎ ﺑ ﺎ ورود ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺤ ﺚ ﻣﺨ ﺎﻝﻔﻢ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ دﻝﻴﻞ اﺳﺖ آﻪ ﻓﻜﺮ ﻣﯽآﻨﻢ در اﻳﺮا ِن ﻣﺎ اﻧﺴﺎنهﺎﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ‬ ‫ه ﻢ ه ﺴﺘﻨﺪ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ و اﻧﺪﻳ ﺸﻪه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﺎور دارﻧ ﺪ‪.‬‬ ‫ﻣ ﺴﻠﻤﺎن و ﺷ ﻴﻌﻪ ﻣﺘﻮﻝ ﺪ ﺷ ﺪن‪ ،‬دﻝﻴ ِﻞ ﺑ ﺮ ﻣ ﺴﻠﻤﺎ ِن ﺷ ﻴﻌﻪ ﻣﺎﻧ ﺪن ﺗ ﺎ‬ ‫ﺁﺥﺮ ﻋﻤﺮ ﻧﻴﺴﺖ! ﻣﯽﺷ ﻮد اﻧ ﺴﺎن در ﺑ ﺎورﯼ آ ﻪ ﺑ ﻪ او هﻤ ﺮاﻩ ﺑ ﺎ‬ ‫ﺥﺎﻧﻮادﻩاش ﺗﺰرﻳﻖ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺷ ﻚ آﻨ ﺪ و اﺣﺘﻴﺎﻃ ﺎ روش ﻓﻜ ﺮﯼ‬ ‫دﻳﮕﺮﯼ را ﺑﺮاﯼ زﻧﺪﮔﯽاش اﻧﺘﺨ ﺎب آﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺎ ﭘ ﺪر و ﻣﺎدرﻣ ﺎن را‬ ‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﯽآﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺎ ﻓﻜﺮﻣﺎن را آﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻴﻢ اﻧﺘﺨﺎب آﻨﻴﻢ!‬ ‫دﻳﻦ و ﻣﺬهﺐ ﻣﺜﻞ رﻧ ﮓ ﭘﻮﺳ ﺖ و ﻧ ﮋاد ﻧﻴ ﺴﺖ آ ﻪ ﻗﺎﺑ ﻞ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ؛ هﺮچﻨﺪ آﻪ اﻳﻦ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﺑﻨ ﺪﯼه ﺎ ه ﻢ از ﻧﻈ ﺮ ﻣ ﻦ ﺑ ﻴﻦ‬ ‫اﻧﺴﺎنهﺎ اﺳﺎﺳﺎ ﻣﻮﺿﻮﻋﻴﺖ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫ع اﻧﺪﻳ ﺸﻪه ﺎﯼ‬ ‫اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ چﺮا ﻣﻦ وار ِد ﺑﺤﺚ ِ ﺗﻔﻜﻴﻚ ِ اﻧ ﻮا ِ‬ ‫ﻣﺬهﺒﯽ ]ﺷﻴﻌﯽ[ ﻧﻤﯽﺷﻮم‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻝﻴﻞ اﺳﺖ آ ﻪ اﺳﺎﺳ ﺎ اﺳ ﻼم را‬ ‫دﻳﻨﯽ ﺿﺪ ﺁزادﯼ و اﺥﺘﻴﺎر ﺷﻨﺎﺥﺘﻪام‪ .‬اﮔﺮ آﺘﺎب ﻝﻐﺘ ﯽ چﻴ ﺰﯼ د ِم‬

‫‪٣‬‬

‫دﺳﺖ داﺷﺘﯽ و ﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ ﺁن ﺑﻴﺎﻧﺪازﯼ‪ ،‬ﺥ ﻮاهﯽ دﻳ ﺪ آ ﻪ‬ ‫اﺳﻼم از رﻳﺸﻪﯼ ﺳﻠﻢ و ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ ﺗ ﺴﻠﻴﻢ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗ ﺴﻠﻴﻢ در ﺑﺮاﺑ ﺮ‬ ‫ﺥﺪا‪ ،‬و چﻮن ﺥﺪا در زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮﻩﯼ ﻣ ﺎ ﺣﻴ ﺎﺗﯽ ﻋﻴﻨ ﯽ‪ ،‬ﻣ ﺎدﯼ‬ ‫و ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻧﺪارد‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد ﺗ ﺴﻠﻴﻢ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ و اﻣ ﺎم‪ .‬اﻳ ﺸﺎن‬ ‫ه ﻢ آ ﻪ چﻬ ﺎردﻩ ﻗ ﺮن اﺳ ﺖ زﻧ ﺪﻩ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺗ ﺰ ﻣﻬ ﺪﯼ ﻣﻮﻋ ﻮد ه ﻢ‬ ‫ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﻳ ﻚ ﻧﻈﺮﻳ ﻪ اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ در ﺣﻴ ﺎت ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﻣﻠﺘ ﯽ در‬ ‫هﺰارﻩﯼ ﺳﻮم ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺣﻀﻮرﯼ ﻣﺎدﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؛ ﺑﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ‬ ‫ه ﻢ ﻧﺎﻳﺒ ﺎن و ﺝﺎﻧ ﺸﻴﻨﺎن اﻳ ﺸﺎن ﻣ ﯽﺷ ﻮﻧﺪ ﻣﺘﻮﻝﻴ ﺎن ﺣﻜﻮﻣ ﺖ و‬ ‫ﻒ ﺗ ﺼﺮف‬ ‫ﺻﺎﺣﺒﺎ ِن ﺝﺎن و ﻣﺎل و ﻧﺎﻣﻮس ﻣ ﺮدم‪ .‬ردﻩه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ٍ‬ ‫در زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم را هﻢ از ﻗﺒﻞ در ﺣﻮزﻩهﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ آﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﭽ ﻪ‬ ‫ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﻦ و ﺗ ﻮ ﻣ ﯽﻣﺎﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺴﻠﻴﻢ ﺑ ﻮدن ﻳ ﺎ ﺗ ﺴﻠﻴﻢ ﻧﺒ ﻮدن ﻧﻴ ﺴﺖ!‬ ‫ﺗﻔﺎوت ﺗﻨﻬﺎ در ﺗﺴﻠﻴﻢ ﺑﻮدن در ﺑﺮاﺑﺮ چ ﻪ آ ﺴﯽ اﺳ ﺖ! ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫دﻝﻴﻞ اﺳﺖ آﻪ ﺗﻔﺎوت ﺑﻴ ِﻦ ﺳ ﻴﺪ ﻣﺤﻤ ﻮد ﻃﺎﻝﻘ ﺎﻧﯽ‪ ،‬ﻋﻠ ﯽ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ‪،‬‬ ‫روح اﷲ ﺥﻤﻴﻨ ﯽ‪ ،‬ﻣ ﺴﻌﻮد رﺝ ﻮﯼ‪ ،‬ﻋﺒ ﺪاﻝﻜﺮﻳﻢ ﺳ ﺮوش‪ ،‬ﺣ ﺴﻴﻦ‬ ‫ﻋﻠ ﯽ ﻣﻨﺘﻈ ﺮﯼ و دﻳﮕ ﺮان ِ اﻳ ﻦ ﻃﻴ ﻒ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺷ ﻜﻞ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‬ ‫آﺮدن ِ اﻳﺸﺎن ﺑﺮ ﻣﺮدم اﺳﺖ‪ .‬و اﮔﺮ در آﻨ ﻪﯼ دﻋﻮاهﺎﺷ ﺎن دﻗﻴ ﻖ‬ ‫ﺷ ﻮﯼ‪ ،‬ﺥ ﻮاهﯽ دﻳ ﺪ آ ﻪ ه ﺮ آ ﺪام‪ ،‬ﻓﻘ ﻂ ﺥ ﻮدش را ﻣﺠ ﺎز ﺑ ﻪ‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ِ ﺑﺮ ﻣﺮدم ﻣﯽداﻧﺪ؛ اﻝﺒﺘ ﻪ ﺑ ﺮ هﻤ ﺎن اﺳ ﺎس ِ ﺗ ﺴﻠﻴﻢ ِ ﻣ ﺮدم‬ ‫در ﺑﺮاﺑﺮ ﺥﺪاﺷﺎن آﻪ ﻳﻌﻨﯽ ﺥﻮدﺷﺎن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺑﻬﺎﻧ ﻪﯼ اﻳﻨﻜ ﻪ ﺥﻮدﺷ ﺎن‬ ‫را ﺝﺎﻧﺸﻴﻦ ﺥﺪا‪ ،‬ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و اﻣﺎم ﻣﯽداﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳ ﻦ ﻣ ﻮرد ﻣ ﻦ ه ﻢ ﺑ ﺎ ﺗ ﻮ ﻣ ﻮاﻓﻘﻢ آ ﻪ ﺳ ﻴﺪ ﻣﺤﻤ ﻮد‬ ‫ﻃﺎﻝﻘﺎﻧﯽ ﺁﺥﻮﻧﺪ ﺥﻮﺑﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻧﻮﻋﯽ اﺳﺘﺒﺪاد ﻣﺬهﺒﯽ آ ﻪ‬ ‫ﺑﻪ ﺁن ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ زﻧﺪان رﻓ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﺒﺪاد ﻏﻴ ِﺮ دﻳﻨ ﯽ ﺷ ﺎﻩ ه ﻢ‬ ‫ﻣﺒﺎرزﻩ آ ﺮد‪ .‬دﻣ ﺶ ﮔ ﺮم!!! اﻣ ﺎ آ ﺴﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ آ ﻪ ﻣ ﻦ‪ ،‬ﺣ ﺎﻻ و ﺑ ﺎ‬ ‫درك و ﻓﻬ ﻢ اﻣ ﺮوزﯼام روﯼ اﻧﺪﻳ ﺸﻪﯼ او و ﻣ ﺪﻋﻴﺎن راﻩ او و‬ ‫اﻣﺜﺎل ﻋﻠﯽ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺰارﯼ آﻨﻢ‪.‬‬ ‫س ﺗ ﺴﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻌﻈ ﻴﻢ‬ ‫ﻣﻦ اﺳﺎﺳﺎ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﮕﺮش آﻪ ﺑﺮاﺳ ﺎ ِ‬ ‫و اﻃﺎﻋﺖ ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻝﻔﻢ‪ .‬ﻣﻦ ﺣﺘ ﺎ ﺑ ﺎ اﻧﺪﻳ ﺸﻪه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ‬

‫‪٤‬‬

‫ه ﻢ آ ﻪ اﺳ ﻼﻣﯽ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺑ ﻪ اﺻ ﺎﻝﺖ رهﺒ ﺮ و رهﺒ ﺮﯼ ﺑ ﺎور‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺨﺎﻝﻔﻢ‪ .‬ﺑﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ ه ﻢ از زﻣ ﺎﻧﯽ آ ﻪ ﻓﻬﻤﻴ ﺪﻩام‪ ،‬ﺳ ﻌﯽ‬ ‫آ ﺮدﻩام از ه ﺮ اﻧﺪﻳ ﺸﻪاﯼ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻳ ﻚ ﻣﺨ ﺮج ﻣ ﺸﺘﺮك ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس‬ ‫ﺗ ﺴﻠﻴﻢ‪ ،‬اﻃﺎﻋ ﺖ و ﺥ ﻮدﺳﺎﻧ ﺴﻮرﯼ ﻣ ﯽاﻧﺠﺎﻣ ﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺻ ﻠﻪ ﺑﮕﻴ ﺮم و‬ ‫وارد ﺑﺎزﯼهﺎﺷﺎن ﻧﺸﻮم‪.‬‬ ‫اﻳ ﻦه ﺎ ﻧ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﻣ ﺮدم ﺷ ﻴﻌﻪ را ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ از ﺥﻮدﺷ ﺎن‬ ‫وادار ﻣﯽآﻨﻨﺪ آﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﻌﺘﻘﺪﻳﻦ ﺑﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪهﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ه ﻢ دﺳ ﺘﻮر‬ ‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻠﯽ آﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺎﺷﻴ ﺴﻢ و ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳ ﺪ ﭘﻬﻠ ﻮ‬ ‫ﻣﯽزﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ چﺮا ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻳﻚ زن ﻣ ﺴﻠﻤﺎن ﺑ ﺎ ﻳ ﻚ ﻣ ﺮد ﻏﻴ ﺮﻣ ﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ازدواج آﻨﺪ و ﻳﺎ ﭘﺎ را ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﮕﺬارﻳﻢ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﻗ ﻀﻴﻪﯼ هﻠﻤ ﻮت ه ﻮﻓﺮ ﺁﻝﻤ ﺎﻧﯽ دﻗﻴﻘ ﺎ ﻧ ﻮﻋﯽ ﻓﺎﺷﻴ ﺴﻢ‬ ‫ﻣﺬهﺒﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ هﺮ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻳﻚ زن ﻣ ﺴﻠﻤﺎن ارﺗﺒ ﺎﻃﯽ‬ ‫ﻣ ﯽداﺷ ﺖ‪ ،‬و اﻳ ﻦ زن ﻣﺤ ﺼﻨﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ در اﺳ ﺎرت و ﺣ ﺼﻦ ﻣ ﺮد‬ ‫دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻤﯽﺑ ﻮد ـ ﺑ ﻪ ﻋﺒ ﺎرﺗﯽ ازدواج ﻧﻜ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد ـ ﺣ ﺪاآﺘﺮ چﻨ ﺪ‬ ‫ﺿﺮﺑﻪﯼ ﺷﻼق ﺥﺪﻣﺘﺸﺎن زدﻩ ﻣ ﯽﺷ ﺪ و ﺁﻗ ﺎﯼ ﻣ ﺴﻠﻤﺎن آ ﻪ اﺻ ﻼ‬ ‫ﻣﻬﻢ ﻧﻴﺴﺖ در ﺣﺼﻦ زﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷ ﺪ ﺑ ﺎ ﺥ ﺎﻧﻢ‬ ‫ازدواج آﻨﺪ‪ .‬داﺳﺘﺎن اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ در ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻳ ﻦه ﺎ ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و‬ ‫اﻝﺒﺘﻪ ﻓﻘﻂ ﺷﻴﻌﻴﺎﻧﺸﺎن‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮ و ﺑﻬﺘﺮ از ﺑﻘﻴﻪﯼ اﻧ ﺴﺎنه ﺎ ه ﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و‬ ‫آﺴﯽ آﻪ ﺑﺎ ﻣ ﺬهﺐ و ﺑ ﺎور دﻳﮕ ﺮﯼ ﺝ ﺮات آﻨ ﺪ ﺑ ﺎ زﻧ ﯽ ﻣ ﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ـ آﻪ ﻻﺑﺪ ﺥﻴﺎل ﻣﯽآﻨﻨﺪ از ﺝﻨﺲ ﺑﺮﺗ ﺮﯼ اﺳ ﺖ ـ ارﺗﺒ ﺎط ﺑﮕﻴ ﺮد‪،‬‬ ‫ﻣﺮﮔﺶ‪ ،‬ﺁنهﻢ ﺑﺎ ﺳﻨﮕﺴﺎر واﺝﺐ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗ ﺎ دﻳﮕ ﺮان ﺝ ﺮات ﻧﻜﻨﻨ ﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺮاغ زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺮوﻧﺪ؛ چﺮا آ ﻪ در ﺑ ﺎور اﻳ ﺸﺎن‪ ،‬ﻣ ﺮدان‬ ‫ﺑﺮ ﺑﺎو ِر زﻧﺎﻧﺸﺎن ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﻳﻜﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن زن آ ﻢ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻣﯽﺑﻴﻨﯽ ﭘﻮﺷﺶ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﻗﻀﻴﻪ را آﻪ آﻨﺎر ﺑﺰﻧﯽ‪ ،‬ﺑﺎ چ ﻪ‬ ‫ﻓﺎﺷﻴﺴﻤﯽ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮﯼ؟!‬ ‫ﻣﻦ اﻝﺒﺘﻪ از ﺝﻨﮕ ﯽ آ ﻪ در اﻳ ﺮان ﺑ ﻴﻦ ﻣﺘﻔﻜ ﺮﻳﻦ ﻧ ﻮﮔﺮاﯼ‬ ‫ﻣﺬهﺒﯽ و ﻣﺘﺤﺠﺮﻳﻦ ﻣﺬهﺒﯽ درﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺥﻮﺷﺤﺎﻝﻢ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺥ ﻮدم‬ ‫را در هﻴﭻ آﺪام ِ اﻳﻦ ﺝﺒﻬﻪهﺎ ﺣﺲ ﻧﻤﯽآ ﻨﻢ؛ چ ﻮن اﺳﺎﺳ ﺎ ﺑ ﺎ دﻳ ﻦ‬

‫‪٥‬‬

‫و ﺑ ﺎو ِر ﻣﻨ ﺴﺠﻢ و ﺝﺰﻣ ﯽ آ ﻪ دﻳﮕ ﺮان را در ﺥ ﺪﻣﺖ ﻋﻘﻴ ﺪﻩاش‬ ‫ﻣ ﯽﺥﻮاه ﺪ‪ ،‬ﻣ ﺮز دارم‪ .‬اﻳ ﻦ ﺝﻨ ﮓ‪ ،‬ﺝﻨ ﮓ ِ ﻣ ﻦ ﻧﻴ ﺴﺖ! ﺝﻨ ﮓ ِ‬ ‫ﺷﻬﺮوﻧﺪان ِ اﻳﺮان ﺑﺎ اﻳﻦ هﻤﻪ ﺗﻨﻮع در اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬ﻣﺬهﺐ و ﺑ ﺎوره ﺎ‬ ‫هﻢ ﻧﻴﺴﺖ! ﺝﻨﮕﯽ اﺳﺖ ﺑﻴ ِﻦ ﻋﺪﻩاﯼ آﻪ از اﻳﻨﻜﻪ اﺳﻼم از ﺳﻴﺎﺳﺖ‬ ‫و ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺣﺬف ﺷﻮد‪ ،‬وﺣﺸﺖ آﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬هﺮآﺪام هﻢ ﺑﺮاﯼ ﻧﺠﺎت‬ ‫دﻳﻦ ‪ -‬و ﻧﻪ ﻣﺮدم ‪ -‬راهﯽ را ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽآﻨﻨﺪ‪ .‬هﻴﭻآﺪاﻣ ﺸﺎن ه ﻢ‬ ‫درد ﻣﺮدم و ﻣﻠﺖ و ﺷﻬﺮوﻧﺪان را ﻧﺪارﻧﺪ آﻪ اﮔﺮ ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ راﯼ‬ ‫و ﺥﻮاﺳ ﺖ ﻣﻠ ﺖ ﺑﺮاﻳ ﺸﺎن ﻣﻬ ﻢ ﺑ ﻮد و ﺑ ﺎ دﮔﻨ ﮓ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮدم‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻝﻮژﯼ ﺣﻘﻨ ﻪ ﻧﻤ ﯽآﺮدﻧ ﺪ‪ .‬درد اﻳ ﺸﺎن ﺗﻨﻬ ﺎ در ﺷ ﻜ ِﻞ ﻣﺎﻧﺪﺷ ﺎن‬ ‫ﺑﺮ ﺳ ِﺮ آﺎر اﺳﺖ‪ .‬و اﻝﺒﺘﻪ ﺑﻮﯼ اﻝﺮﺣﻤﻦ را هﻢ ﺷﻨﻴﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗ ﻮ ﻧﻮﺷ ﺘﻪه ﺎﯼ ﻋﻠ ﯽ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ را دوﺑ ﺎرﻩ ﺑﺨ ﻮان! ﺑﺒ ﻴﻦ‬ ‫چﻘﺪر ﺑﺮاﯼ اﺻﺎﻝﺖ رهﺒﺮﯼ و رهﺒﺮ ﻳﻘﻪ ﻣﯽدراﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺣﺎﺷ ﻴﻪاﯼ‬ ‫آﻪ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤ ﻮد ﻃﺎﻝﻘ ﺎﻧﯽ ﺑ ﺮ آﺘ ﺎب »ﺗﻨﺒﻴ ﻪ اﻻﻣ ﻪ و ﺗﻨﺰﻳ ﻪ اﻝﻤﻠ ﻪ«‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم ﻧﺎﻳﻴﻨﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺮاﺝﻌﻪ آ ﻦ! ﺑﺒ ﻴﻦ چﮕﻮﻧ ﻪ از اﻋ ﺪام‬ ‫ﺷﻴﺦ ﻓﻀﻞاﷲ ﻧﻮرﯼ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻳﻚ ارﻣﻨﯽ ﮔﺰﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﯽ ﺁن‬ ‫آ ﻪ ﺗﻮﺝ ﻪ آﻨ ﺪ آ ﻪ اﺗﻔﺎﻗ ﺎ اﻋ ﺪام ﺷ ﻴﺦ‪ ،‬در ﻣ ﺪت آﻮﺗ ﺎهﯽ آ ﻪ‬ ‫ﻣ ﺸﺮوﻃﻪ ﺥﻮاه ﺎن آﻨﺘ ﺮل اوﺿ ﺎع را در دﺳ ﺖ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ‬ ‫دﺳ ﺖﺁور ِد ﻣﺜﺒ ﺖ ِ ﺝﻨ ﺒﺶ ﻣ ﺸﺮوﻃﻪ ﺑ ﺮاﯼ آﻮﺗ ﺎﻩ آ ﺮد ِن دﺳ ﺖ‬ ‫ارﺗﺠﺎع و ﻣﺬهﺐ از ﻗﺪرت ﺑﻮد‪ .‬ﻳ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﺌ ﻮرﯼ ﻃﺎﻝﻘ ﺎﻧﯽ آ ﻪ ﺑ ﻴﻦ‬ ‫ﻋﻠﻤ ﺎ زاوﻳ ﻪ ﺁﻧﻘ ﺪر ﮔ ﺸﺎد ﻧﻴ ﺴﺖ آ ﻪ چﻨ ﺪﺗﺎﺷ ﺎن ﺑ ﺸﻮﻧﺪ ﻧﺎﺝﻴ ﺎن‬ ‫ﻣﺸﺮوﻃﻪ و ﻳﻜﯽ ﺷﺎن هﻢ اﻋﺪاﻣﯽ ﻣﺸﺮوﻃﻪ و ﺷﻬﻴﺪ ﻣﺸﺮوﻋﻪ!‬ ‫ﺑ ﻪ ﻋﻘﻴ ﺪﻩﯼ ﻃﺎﻝﻘ ﺎﻧﯽ اﮔ ﺮ اﻳ ﻦ ﻋﻠﻤ ﺎ ﻣ ﯽﻧﺸ ﺴﺘﻨﺪ و ﺑ ﺎ ه ﻢ‬ ‫ﻧﺸ ﺴﺖ ﻣ ﯽﮔﺬاﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣ ﯽﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻨﺪ ﺑ ﻪ ﺗﻮاﻓ ﻖه ﺎﻳﯽ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻧ ﻮع‬ ‫ﺳﻴﺎدت ﺑﺮ ﻣ ﺮدم ﺑﺮﺳ ﻨﺪ‪ .‬او ﺑ ﻪ ﺥ ﻮﺑﯽ ﻣ ﯽداﻧ ﺪ آ ﻪ اﻳ ﻦه ﺎ ﺑ ﺎ ه ﻢ‬ ‫اﺥ ﺘﻼف ﻣ ﺴﻠﻜﯽ و اﻧﺪﻳ ﺸﻪاﯼ ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ .‬ﭘﺎﻳ ﻪ و اﺳ ﺎس دﻳ ﻦ و‬ ‫ﻣﺬهﺒ ﺸﺎن ه ﻢ ـ هﻤ ﻪ ـ از هﻤ ﺎن رﻳ ﺸﻪﯼ ﺳ ﻠﻢ و ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ ﺗ ﺴﻠﻴﻢ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٦‬‬

‫ﻳﺎ ﻣﺜﻼ ﺥﻴﺎل ﻣﯽآﻨﯽ چﺮا در ادارات ﻣﺮدم را ﺑﺎ دﮔﻨ ﮓ‬ ‫واﻣ ﯽدارﻧ ﺪ ﻧﻤ ﺎز اﺝﺒ ﺎرﯼ ﺑﺨﻮاﻧﻨ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﻪ چﻴ ﺰﯼ آ ﻪ آ ﺎﻣﻼ‬ ‫ﺥﺼﻮﺻﯽ اﺳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﺣﻴﻄ ﻪﯼ ﺑ ﺎو ِر ﻣ ﺮدم ﻣﺮﺑ ﻮط اﺳ ﺖ‪ ،‬وارد‬ ‫ﻣ ﯽﺷ ﻮﻧﺪ؟ وﻗﺘ ﯽ ﻣ ﺮدم را وادار آ ﺮدﯼ ﻧﻤ ﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨ ﺪ‪ ،‬روزﻩ‬ ‫ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬و … ﺣﺠ ﺎب اﺝﺒ ﺎرﯼ ﺑﮕﺬارﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳ ﺸﺎن را ﻋ ﺎدت‬ ‫دادﻩاﯼ ﺑ ﺪون چ ﻮن و چ ﺮا اﻃﺎﻋ ﺖ آﻨﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ روش‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺘ ﺸﺎن ه ﻢ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس هﻤ ﺎن ﻓﻬﻤ ﺸﺎن از اﻧ ﺴﺎن و رهﺒ ﺮﯼ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬از هﻤﺎن رﻳﺸﻪﯼ ﺳﻠﻢ و ﺗﺴﻠﻴﻢ‪.‬‬ ‫اﻝﺒﺘﻪ ﻣﻦ هﻢ ﻣﯽداﻧﻢ آﻪ در اﻳﺮا ِن اﻣﺮوز ﻧﻤﯽﺷ ﻮد چﻨ ﻴﻦ‬ ‫ﺣﺮفه ﺎﻳﯽ را ﻣﻄ ﺮح آ ﺮد‪ .‬ﻣ ﯽﺷ ﻨﻮم و ﻣ ﯽﺥ ﻮاﻧﻢ آ ﻪ ﺣﺘ ﺎ ﺳ ﺮ‬ ‫دادن ﺷ ﻌﺎرﯼ ﺑ ﻪ ه ﻮادارﯼ از دکﺘ ﺮ ﻣﺤﻤ ﺪ ﻣ ﺼﺪق‪ ،‬روﯼ اﻳ ﻦ‬ ‫ﺝﻤﺎﻋﺖ ِ ﻧ ﻮﮔﺮا ]![ را ﺗ ﺮش ﻣ ﯽآﻨ ﺪ‪ ،‬و هﻤﮕﻴ ﺸﺎن از ﺥﻄﺮﻧ ﺎك‬ ‫ﺑ ﻮد ِن ورود اﻳ ﻦ ﺗﻤ ﺎﻳﻼت ـ ﻣ ﺜﻼ ﻣﺼﺪﻗﻴ ﺴﻢ و ﻓﺮوهﺮﻳ ﺴﻢ ـ ﺑ ﻪ‬ ‫ﺑﺎوره ﺎﯼ ﻣ ﺮدم ﺳ ﺨﻦ ﻣ ﯽراﻧﻨ ﺪ‪ .‬ﺣﺘ ﺎ اﻳ ﻦ را ه ﻢ ﻣﻌﺘﻘ ﺪم آ ﻪ‬ ‫اﭘﻮزﻳﺴﻴﻮن ِ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎﻳ ﺪ در ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ دو ﺝﻨ ﺎح ﻗ ﺮار ﺑﮕﻴ ﺮد و‬ ‫ﻧﮕ ﺬارد ﺑ ﻴﻦ ﺁنه ﺎ ﭘﻠ ﯽ زدﻩ ﺷ ﻮد! اﻣ ﺎ اﻳ ﻦ ﺑ ﺎزﯼه ﺎ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺑ ﻪ‬ ‫دﻋﻮاﯼ زن و ﺷ ﻮهﺮﯼ ﺷ ﺒﻴﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺻ ﺒﺢه ﺎ ﻗﻬ ﺮ ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ و‬ ‫ﺷ ﺐه ﺎ ﺁﺷ ﺘﯽ؛ ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻧ ﻪ ﻗﻬﺮﺷ ﺎن ﺝ ﺪﯼ اﺳ ﺖ و ﻧ ﻪ دﻋﻮاﺷ ﺎن‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺰارﯼ!‬ ‫ﺗﻮ هﻢ ﺑﻬﺘﺮ اﺳ ﺖ اﻳ ﻦ ﺷ ﻮﺥﯽه ﺎﯼ ﺑﻴﻤ ﺰﻩ را زﻳ ﺎد ﺝ ﺪﯼ‬ ‫ﻧﮕﻴﺮﯼ و ﺑﻴﻦ اﻳﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوﺗﯽ اﻳﻨﻘﺪر زﻳﺎد ﻗﺎﺋﻞ ﻧﺒﺎﺷﯽ!‬ ‫ﺁزادﯼ از ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﻳﻌﻨﯽ ﺁزادﯼ ﺷﻚ آﺮدن‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻪ چﻴﺰ‬ ‫و هﻤﻪ آ ﺲ‪ .‬و ﺁزادﯼ هﻤ ﻪ آ ﺲ‪ ،‬هﻤ ﻪﯼ دﮔ ﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن‪ ،‬ﻓ ﺎرغ از‬ ‫ه ﺮ ﺑ ﺎور‪ ،‬اﻧﺪﻳ ﺸﻪ‪ ،‬ﻣ ﺬهﺐ و اﻳ ﺪﺋﻮﻝﻮژﯼ‪ .‬ﺁزادﯼ ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳﺠ ﺎد‬ ‫اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻪﯼ ﺷ ﻬﺮوﻧﺪان‪ ،‬ﺑ ﯽه ﺮاس از اﻧﺪﻳ ﺸﻪ‪،‬‬ ‫ﻗﻮﻣﻴ ﺖ‪ ،‬ﺝﻨ ﺴﻴﺖ‪ ،‬ﻧ ﮋاد‪ ،‬رﻧ ﮓ ﭘﻮﺳ ﺖ و … دﻳﮕ ﺮ ﺗﻔﺮﻳ ﻖه ﺎﯼ‬ ‫آﻤﺪﯼ ﺑﻴﻦ اﻧﺴﺎنهﺎ‪ .‬اﮔ ﺮ اﻳ ﻦه ﺎ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻨﺪ اﻳ ﻦ ﺣ ﺪاﻗﻞه ﺎ را ﺑ ﺎور‬

‫‪٧‬‬

‫آﻨﻨﺪ ـ آﻪ ﺥﻮب ﻣﯽداﻧﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ـ ﺁن وﻗﺖ ﺑﻴﺎ ﺑﺎ هﻢ درﺑﺎرﻩﯼ‬ ‫اﻳﻦ ﻗﺼﻪهﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺻﺤﺒﺖ آﻨﻴﻢ!‬ ‫ﺑﻪ اﻣﻴﺪ دﻳﺪار‬

‫ﻳﻚ ﻣﺎﻩ ﭘﺲ از دوم ﺧﺮداد ‪١٣٧٦‬‬

‫‪٨‬‬

‫ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﺳﺒﺰ‬

‫ چﻪ ﺷﺪ‬‫کﻪ ﺁن دﺳﺘﺎر ﺳﺒﺰ‬ ‫کﻪ ﻗﺮار ﺑﻮد ﻓﻘﻂ‬ ‫کﻤﺮﺑﻨﺪﯼ ﺷﻮد‬ ‫ﻃﻨﺎب دار ﺷﺪ؟‬

‫ﺣﻤﻴﺪ رﺿﺎ رﺣﻴﻤﯽ‬

‫‪٩‬‬

‫درﺁﻣﺪ‬ ‫ﻣ ﯽﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﻣﻠﺘ ﯽ آ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺨﺶ را ﻧ ﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺁن را ﺗﻜ ﺮار‬ ‫ﺥﻮاه ﺪ آ ﺮد‪ .‬راﺳ ﺖ ﻣ ﯽﮔﻮﻳﻨ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻧ ﺸﻨﺎﺥﺘﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﮔ ﺎﻩ‬ ‫ﺑﺮﺥﯽ ﻣﺠﺒﻮر ﻣﯽﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘ ﺸﺖ ِ دﻳ ﻮا ِر ﻓﺮهﻨ ﮓ‪ ،‬ﺥ ﺎك ﭘﺮﺳ ﺘﯽ و‬ ‫ﻧﺎﺳﻴﻮﻧﺎﻝﻴ ﺴﻤﯽ آ ﻮر و ﻣ ﺰاﺣﻢ ﺳ ﻨﮕﺮ ﺑﮕﻴﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ از‬ ‫هﻮﻳ ﺖ و ﻓﺮهﻨ ﮓ ِ اﻳﺮاﻧ ﯽ ـ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺣﻤﻠ ﻪﯼ اﻋ ﺮاب ﻳ ﺎ‬ ‫دﻳﮕﺮان ـ دﻓﺎع آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ ﺗﺎرﻳﺦ را ﺑﺸﻨﺎﺳﻴﻢ و ﺑ ﺪاﻧﻴﻢ آ ﻪ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن اوﻝ ﻴﻦ ﻣﻠﺘ ﯽ‬ ‫ﺑﻮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﭘ ﻴﺶ از دﻳﮕ ﺮ ﻣﻠ ﺖه ﺎﯼ ﺻ ﺎﺣﺐ ِ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﻴﺎﻧﻴ ﻪﯼ‬ ‫ﺝﻬ ﺎﻧﯽ ﺣﻘ ﻮق ﺑ ﺸﺮ را در‪ ٢٥٠٠‬ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ از اﻳ ﻦ ﺗ ﺪوﻳﻦ‬ ‫آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬و از اﺻ ﻮل اﺳﺎﺳ ﯽ و ﺑ ﺪﻳﻬﯽ اﻳ ﻦ ﻣﺎﻧﻴﻔ ﺴﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻤ ﻞ‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن و ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺣﻘﻮق هﻤﻪﯼ اﻧﺴﺎنهﺎ ﻓ ﺎرغ از ه ﺮ دﻳ ﻦ‪،‬‬ ‫ﺁﺋﻴﻦ و ﻣﺬهﺒﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻧﻮﻗﺖ آﺴﺎﻧﯽ آﻪ اﻳﻦ ﭘﻴﺸﻴﻨﻪﯼ درﺥ ﺸﺎن را‬ ‫دﺳﺘﺂوﻳﺰ ﻧﻮﻋﯽ ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽ »دﻣﺪﻩ« ﻣﯽآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺥﻮاهﻨﺪ داﻧﺴﺖ آ ﻪ‬ ‫ﺑﺮداﺷﺘﺸﺎن ﺑﺎ هﻤﺎن ﻓﺮهﻨﮓ دﻳﺮﻳﻨﻪﯼ اﻳﺮان ﺳ ِﺮ ﺳﺘﻴﺰ دارد‪.‬‬ ‫ﺑ ﻪ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ رﺳ ﻴﺪن چﻨ ﺪ ﺑ ﺎرﻩﯼ ﺣﺎآﻤ ﺎن اﺳ ﻼﻣﯽ و‬ ‫ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪن دوﻣﻴﻦ دور ﺣﻜﻮﻣﺖ رﺳﻤﯽ ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ در اﻳ ﺮان‬ ‫ـ ﭘﺲ از ﺗﺴﻠﻂ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺻﻔﻮﯼ ـ ﺑﻬ ﺎﯼ ﮔﺮاﻧ ﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣﻠ ﺖ ﻣ ﺎ‬ ‫ﺑﻪ دﻝﻴﻞ ﻧﺸﻨﺎﺥﺘﻦ ﺗﺎرﻳﺦ آﺸﻮرش ﻣﯽﭘﺮدازد‪.‬‬ ‫ﺷﺎهﺎن و ﺣﺎآﻤﺎن اﻳﺮان در ﺗﻮازﯼ ﺑﺎ رهﺒﺮان ﻣ ﺬهﺒﯽ و‬ ‫ﺑﺨﺼﻮص ﺷ ﻴﻌﯽ ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ ﻣ ﺮدم اﻳ ﺮان را »ﺷ ﻬﺮوﻧﺪ« ﺗﻌﺮﻳ ﻒ‬ ‫ﻧﻜﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻨﺘﯽ رهﺒﺮﯼ ﺷﻴﻌﻪ و ﺣﺎآﻤﺎن ﻓﻌﻠ ﯽ اﻳ ﺮان از‬ ‫ﻣ ﺮدم »اﻣ ﺖ« اﺳ ﺖ‪ .‬اﻣ ﺖ ه ﻢ ﺑ ﻪ ﺥﺒ ﺮ‪ ،‬ﺁﮔ ﺎهﯽ‪ ،‬ﻋﻠ ﻢ و داﻧ ﺶ‬ ‫ﻧﻴﺎزﯼ ﻧﺪارد؛ هﻤﺎن رﺳﺎﻝﻪ او را ﺑﺲ اﺳﺖ آﻪ اﮔ ﺮ درﻳﭽ ﻪاﯼ ﺑ ﻪ‬

‫‪١٠‬‬

‫ﺳﻮﯼ روﺷﻨﺎﻳﯽ ﺁﮔﺎهﯽاش ﺑﺎز ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﯽﺗﺮدﻳﺪ دآ ﺎن دﻳ ﻦ ﻓﺮوﺷ ﯽ‬ ‫اﻳﻦ رهﺒﺮان ﺗﺨﺘﻪ ﺥﻮاهﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫وﻗﺘ ﯽ ﺷ ﻬﺮوﻧﺪان ک ﺸﻮرﯼ را »اﻣ ﺖ« ﺗﻌﺮﻳ ﻒ آ ﺮدﻳﻢ‪،‬‬ ‫اﻳﻦ اﻣﺖ در راﺑﻄﻪاﯼ ﻳﻜﻄﺮﻓﻪ ﺑﺎ اﻣﺎم ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣ ﯽﺷ ﻮد‪ .‬اﻣ ﺎم ه ﻢ‬ ‫ﻳﻌﻨﯽ رهﺒﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻮا‪ ،‬ﭘﻴﺸﺘﺎز‪ ،‬وﻝﯽ‪ ،‬اوﻝ ﯽاﻻﻣ ﺮ‪ ،‬وﻝ ﯽ ﻓﻘﻴ ﻪ‪ ،‬زﻋ ﻴﻢ‬ ‫و دﻳﮕﺮ ﻣﻔﺎهﻴﻤﯽ آﻪ اﻳﻦ راﺑﻄﻪﯼ ﻳﻜﻄﺮﻓﻪ را ﺗﺒﻴﻴﻦ ﻣﯽآﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻓﺮهﻨ ﮓ ﻝﻐ ﺖ ه ﺮ ﻳ ﻚ از اﻳ ﻦ آﻠﻤ ﺎت ﻣﻔﻬ ﻮﻣﯽ را‬ ‫ﺣﻤ ﻞ ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ آ ﻪ در ﻧﻬﺎﻳ ﺖ و ﺑ ﻪ ﻣﺤﺘﺮﻣﺎﻧ ﻪﺗ ﺮﻳﻦ ﺷ ﻜﻠﺶ هﻤ ﺎن‬ ‫ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﺳ ﻨﺘﯽ ﺷ ﺒﺎن و چﻮﭘ ﺎن را ﺑ ﻪ ذه ﻦ ﻣﺘﺒ ﺎدر ﻣ ﯽآﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ‬ ‫ﺑﻴﺎﻧﯽ دﻳﮕﺮ ﺣﺎآﻤﺎن ﻣ ﺬهﺒﯽ ـ ﺣﺘ ﺎ ﻇ ﺎهﺮا ﻏﻴ ﺮ ﻣ ﺬهﺒﯽ اﻳ ﺮان ـ‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﺥﻮدﺷﺎن اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻮﻝﻴﺖ را ﻗﺎﺋﻞ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ »ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪان« را‬ ‫ﺑﻪ چﺮا ﺑﺒﺮﻧﺪ‪ ،‬راﻩ ﻧﺸﺎﻧ ﺸﺎن ﺑﺪهﻨ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﻴﻮﻩ و زﻣ ﺎن ﺝﻔﺘﮕﻴ ﺮﯼ را‬ ‫ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰﯼ آﻨﻨﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﺶ هﻢ آﻪ رﺳ ﻴﺪ ﺷ ﻴﺮ‪ ،‬ﭘﻮﺳ ﺖ‪،‬‬ ‫ﭘﺸﻢ‪ ،‬چﺮم‪ ،‬دل و ﺝﮕﺮ و ﺑﻘﻴﻪﯼ ﺑﺨﺶهﺎﯼ ﺗﻨﺸﺎن را ﺑﻪ ﻣ ﺼﺮف‬ ‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬هﺮﺷﺐ هﻢ ﺑ ﻪ ﺁﻏ ﻞ هﺪاﻳﺘ ﺸﺎن آﻨﻨ ﺪ ﺗ ﺎ ﺑﺨﻮاﺑﻨ ﺪ و ﺑ ﺮاﯼ‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﯼ از ﭘﻴﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩﯼ ﻓﺮدا ﺁﻣﺎدﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣ ﺎ اﮔ ﺮ روزﯼ ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪﯼ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ آ ﻪ ﻣ ﻦ از اﻳ ﻦ رهﺒ ﺮ‬ ‫»چﻮﭘ ﺎن«ﯼ آ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﻦ ﺗﻌﻴ ﻴﻦ آ ﺮدﻩاﻳ ﺪ‪ ،‬ﺥﻮﺷ ﻢ ﻧﻤ ﯽﺁﻳ ﺪ و‬ ‫دوﺳ ﺖ دارم ﺥ ﻮدم ﺑﮕ ﺮدم ﺗ ﺎ چﻮﭘ ﺎن دﻳﮕ ﺮﯼ ﭘﻴ ﺪا آ ﻨﻢ‪ ،‬واوﻳ ﻼ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻳﺎ ﻣﺜﻼ ﺑﮕﻮﻳﺪ آﻪ‪:‬‬ ‫»اﮔﺮ دﻝﻴﻞ ﺑﺮﺗﺮﯼ چﻮﭘﺎن ﺑﺮ ﻣﻦ‪ ،‬ﺁﮔﺎهﯽ او از اﻣ ﻮرات‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻦ هﻢ در اﻳﻦ ﺷﺐه ﺎ در هﻤ ﺎن ﺁﻏﻠ ﯽ آ ﻪ ﺷ ﻤﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﻦ‬

‫‪١١‬‬

‫ﺗﺪارك دﻳﺪﻩاﻳﺪ ‪ -‬زﻳﺮ ﻧ ﻮر ﻣ ﺎﻩ ‪ -‬ﻓﻜ ﺮ آ ﺮدﻩام‪ ،‬آﺘ ﺎب ﺥﻮاﻧ ﺪﻩام و‬ ‫ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪﻩام آﻪ ﻣﻴﺰان ﺁﮔﺎهﯽ چﻮﭘﺎن چﻨ ﺪان ه ﻢ از ﻣ ﻦ‬ ‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﻴﺴﺖ و ﻣﻦ ﺥﻮد ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﻣﺪﻋﯽ رهﺒ ﺮﯼ ﺑﺎﺷ ﻢ‪ ،‬ﻳ ﺎ دﺳ ﺖ‬ ‫آ ﻢ ﺑ ﺮاﯼ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺥ ﻮدم ﺗ ﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴ ﺮم‪ «.‬آ ﺎرد ﺳ ﻼﺥﯽ چﻮﭘ ﺎن‬ ‫اﺳ ﺖ آ ﻪ ﮔ ﺮدن ﻝﻄﻴ ﻒ ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ ِ ﺁﮔ ﺎﻩ را ﺥﻮاه ﺪ درﻳ ﺪ و ﺑ ﻪ‬ ‫ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ هﻤﻪﯼ ﻣﻌﺘﺮﺿﻴﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﺥﻮاهﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد‪.‬‬ ‫از ﺁن ﺳﻮ هﺮ ﮔﻠﻪ ﺗﻌﺪادﯼ ه ﻢ ﺳ ﮓ ِ ﮔﻠ ﻪ ]ﭘﺎﺳ ﺪار[ دارد‬ ‫آ ﻪ ﺑ ﻪ دﻝﻴ ﻞ ﺳﺮﺳ ﭙﺮدﮔﯽ و اﻃﺎﻋ ﺖ ﻣﺤ ﺾ از رهﺒ ﺮ‪ ،‬ﺑ ﻪ ه ﺮ‬ ‫ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﯼ آﻪ چﻨﻴﻦ ﺥﻴﺎﻻت واهﯽاﯼ را در ﺳﺮ ﺑﭙﺮوراﻧﺪ و ﻣ ﺜﻼ‬ ‫ﺑﺨﻮاه ﺪ از ﮔﻠ ﻪ ﺝ ﺪا ﺷ ﻮد‪ ،‬ﭘ ﺎرس آ ﺮدﻩ »رهﺒ ﺮﯼ« را ﻣﺘﻮﺝ ﻪ‬ ‫وﺿ ﻊ ﻏﻴ ﺮ ﻋ ﺎدﯼ]![ ﻣﻘﻠ ﺪ ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪ .‬رهﺒ ﺮﯼ ه ﻢ آ ﻪ درﺳ ﺶ را‬ ‫ﻓﻮت ِ ﺁب اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻮرا ﺳﺮ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻏﻴﺮ ﻣﻘﻠﺪ را زﻳ ِﺮ ﺁب ﻣ ﯽآﻨ ﺪ‪.‬‬ ‫اﮔ ﺮ ه ﻢ ﻓ ﺮد ﻣﻌﺘ ﺮض وﻗﻌ ﯽ ﺑ ﻪ ﭘ ﺎر ِ‬ ‫س ﺳ ﮓ ِ ﭘﺎﺳ ﺪار ﻧﮕ ﺬارد‪،‬‬ ‫ﺗﻤ ﺎم ﺳﻴ ﺴﺘﻢه ﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘ ﯽ و اﻃﻼﻋ ﺎﺗﯽ اﻣ ﺎم و زﻋ ﻴﻢ و رهﺒ ﺮ‬ ‫ﻋﺎﻝﻴﻘﺪر… ﭘﺎﯼ ﻝﻄﻴ ﻒ اﻧ ﺴﺎن ﻣﻌﺘ ﺮض را ﻣﺜ ﻞ هﻤﻴ ﺸﻪ ﻃﻌﻤ ﻪﯼ‬ ‫دﻧﺪان ﭘﺎﺳﺪاران ﺥﻮاهﺪ آﺮد آﻪ ﭘﺎﯼ رﻓﺘﻨﺶ چﻼق ﺷ ﻮد و از راﻩ‬ ‫رﻓﺘﻦ ﺑﺎز ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ هﻨﮕ ﺎم »ذﺑ ﺢ ﺷ ﺮﻋﯽ« و روز ﻣﺒ ﺎرك »ﻋﻴ ﺪ‬ ‫ﻗﺮﺑﺎن« ﻓﺮا رﺳﺪ‪.‬‬ ‫»در ﻓﻠ ﺴﻔﻪﯼ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ دآﺘ ﺮ ﻋﻠ ﯽ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻄﻬ ﺮﯼ‪،‬‬ ‫ﺁﻳﺖاﷲ ﺥﻤﻴﻨﯽ و ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﺥﻠﻖ‪ ،‬وﺝﻮد ﻳﻚ رهﺒ ﺮ دﻳﻨ ﯽ در راس‬ ‫ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‪ ،‬ﻻزم و ﺿ ﺮورﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﺿ ﺮورت ﻧﺎﺷ ﯽ از‬ ‫ﻃﻔﻮﻝﻴﺖ ﻓﻜﺮﯼ ﺝﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ و ﻝﺬا ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻳﺎ »وﻻﻳﺖ« ﺝﺎﻣﻌﻪ‬ ‫]اﻣ ﺖ[ ﺗﻮﺳ ﻂ اﻣ ﺎم ﻳ ﺎ رهﺒ ﺮ‪ ،‬اﻣ ﺮﯼ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ و ﻣ ﺴﻠﻢ اﺳ ﺖ‪ .‬در‬ ‫واﻗﻊ ﺑﻪ ﻗﻮل ﺁﻗﺎﯼ ﻣﺴﻌﻮد رﺝﻮﯼ‪ :‬ﺁﮔﺎهﯽ ﭘﻴﺸﺘﺎز ]ﻳﺎ رهﺒﺮ[ ﺑﻪ او‬ ‫وﻻﻳﺘ ﯽ در ه ﺪاﻳﺖ ﺝﺎﻣﻌ ﻪ اﻋﻄ ﺎ ﻣ ﯽآﻨ ﺪ آ ﻪ ﺳﺮاﺳ ﺮ ﺝﺎﻣﻌ ﻪ را‬ ‫درﺑﺮﻣﯽﮔﻴ ﺮد و در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺁن اﻓ ﺮاد ﺝﺎﻣﻌ ﻪ ﻣﻜﻠ ﻒ ﺑ ﻪ اﻃﺎﻋ ﺖ و‬

‫‪١٢‬‬

‫ﮔﺮدن ﻧﻬﺎدن هﺴﺘﻨﺪ… ﺑﻪ ﻗﻮل ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ‪ :‬اﮔﺮ آﺴﯽ رهﺒﺮ ﻳ ﺎ اﻣ ﺎم‬ ‫ﺥ ﻮدش را ﻧ ﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺑﻤﺎﻧﻨ ﺪ ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪﯼ اﺳ ﺖ آ ﻪ چﻮﭘ ﺎﻧﺶ را ﮔ ﻢ‬ ‫آﺮدﻩ اﺳﺖ‪(١) «.‬‬ ‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ وﻗﺘ ﯽ ﻣ ﺮدم آ ﺸﻮرﯼ ﺗﻮﺳ ﻂ روﺷ ﻨﻔﻜﺮان‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻝﻮژﻳﻜﺶ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺘﯽ ﺑﻬﺘ ﺮ از اﻳ ﻦ‬ ‫آﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎرش هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺨﻮاهﻨﺪ داﺷ ﺖ! در اﻳ ﻦ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ِ وﻳ ﮋﻩ از‬ ‫ﻣﻮﺿ ﻮع اﻧ ﺴﺎن ]ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ‪ ،‬ﻋ ﻮام آﺎﻻﻧﻌ ﺎم‪ ،‬ﺳ ﻔﻴﻪ‪ ،‬رﻋﻴ ﺖ…[‬ ‫دﻳﮕ ﺮ چ ﻪ اﻧﺘﻈ ﺎرﯼ ﻣ ﯽﺗ ﻮان از ﻣﻠ ﺖ داﺷ ﺖ؟ ﺁﻳ ﺎ اﻳ ﻦ اﻧﺘﻈ ﺎر‬ ‫واﻗﻌﯽ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺁرزو آﻨﻴﻢ آﻪ ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﺝ ﺎدﻩه ﺎﯼ ﻣ ﺎﻝﺮو را ﺑﻜﻮﺑ ﺪ‬ ‫و ﺑﻪ ﺷﺎهﺮاﻩ ﺗﻤﺪن و ﻣ ﺪﻧﻴﺖ ﭘ ﺎﯼ ﺑﮕ ﺬارد؟ ﺁﻳ ﺎ واﻗﻌ ﯽ اﺳ ﺖ اﮔ ﺮ‬ ‫ﻣﻨﺘﻈ ﺮ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ آ ﻪ ﻣﻠ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﯽ ﺁن آ ﻪ اﻣﻜ ﺎن ﺁﻣ ﻮزش و ﭘ ﮋوهﺶ‬ ‫داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺑ ﯽ ﺁن آ ﻪ رهﺒ ﺮﯼ ﻣ ﺬهﺐ‪ ،‬اﻣﻜ ﺎن ه ﺮ ﻧ ﻮع‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﯽاش را ﺑ ﻪ رﺳ ﻤﻴﺖ ﺑ ﺸﻨﺎﺳﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ چﻴ ﺰﯼ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ از اﻳ ﻦ‬ ‫آﻪ هﺴﺖ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ؟‬ ‫اﻣ ﺎ اﮔ ﺮ زاوﻳ ﻪﯼ ورود را ﻋ ﻮض آ ﺮدﻩ‪ ،‬زﻣﻴﻨ ﻪه ﺎﯼ‬ ‫چﻨﻴﻦ ﭘﺲ رﻓﺘﯽ را ﺑﺮرﺳﯽ آﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺥ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ آ ﻪ هﻤ ﻴﻦ »ﻣﻠ ﺖ ِ‬ ‫ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ!« ﺗﻨﻬ ﺎ چﻨ ﺪ ﺻ ﺒﺎﺣﯽ آﻮﺗ ﺎﻩ ﻗﺒ ﻞ از ﺣﻤﻠ ﻪﯼ اﻋ ﺮاب‬ ‫اﺳﻼمزدﻩ ﺑﻪ اﻳﺮان چﻪ ﻓﺮهﻨﮓ ﭘﺮﺑﺎرﯼ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و اﺗﻔﺎﻗﺎ دﻝﻴﻞ‬ ‫ﺿ ﺪﻳﺖ هﻴ ﺴﺘﺮﻳﻚ ﻣﺘﻮﻝﻴ ﺎن اﺳ ﻼم ه ﻢ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻣﻠ ﺖ و دﻳﮕ ﺮ‬ ‫ﻣﻠ ﺖه ﺎﯼ ﺑ ﺎ ﻓﺮهﻨ ﮓ ﻧﻈﻴ ﺮ ﻣ ﺼﺮ ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﻴﻦ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻤ ﺎم‬ ‫آﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪهﺎ و ﺁﺛﺎر ﻋﻠﻤﯽ و ادﺑﯽ اﻳﻦ ﻣﺮز و ﺑﻮم را ﺑ ﻪ ﺁب‪ ،‬ﺁﺗ ﺶ‬ ‫و ﺳﺎﻧ ﺴﻮر ﺳ ﭙﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ در ﻏﻴﺒ ﺖ ِ ﻓﺮهﻨ ﮓ و‬ ‫ﻣﻠﺖهﺎﻳﯽ ﺑﺎ ﻓﺮهﻨﮓ‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ اداﻣﻪﯼ ﺣﻴﺎت ﺑﻴﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬ ‫»ﻳﻜﯽ از ﺁﺛﺎر ﺷﻮم و ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎن ﺑﺨﺶ ﺣﻤﻠ ﻪﯼ اﻋ ﺮاب‬ ‫ﺑﻪ اﻳﺮان‪ ،‬ﻣﺤﻮ ﺁﺛﺎر ﻋﻠﻤﯽ و ادﺑﯽ اﻳﻦ ﻣ ﺮز و ﺑ ﻮم ﺑ ﻮد‪ .‬اﻋ ﺮاب‬

‫‪١٣‬‬

‫ﺝﺎهﻞ آﻠﻴﻪﯼ آﺘﺐ ﻋﻠﻤﯽ و ادﺑﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺁﺛ ﺎر و ﻳﺎدﮔﺎره ﺎﯼ‬ ‫آﻔﺮ و زﻧﺪﻗﻪ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺳﻌﺪ وﻗﺎص ﭘﺲ از ﺗ ﺴﺨﻴﺮ ﻓ ﺎرس و‬ ‫ﻓﺘﺢ ﻣﺪاﺋﻦ و دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺑ ﻪ آﺘﺎﺑﺨﺎﻧ ﻪه ﺎ و ﻣﻨ ﺎﺑﻊ ﻓﺮهﻨﮕ ﯽ اﻳ ﺮان‬ ‫از ﻋﻤ ﺮ ﺥﻠﻴﻔ ﻪﯼ وﻗ ﺖ آ ﺴﺐ ﺗﻜﻠﻴ ﻒ ﻧﻤ ﻮد‪ .‬و وﯼ ﻧﻮﺷ ﺖ‪…:‬‬ ‫آﺘﺎبهﺎ را در ﺁب ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ‪ ،‬زﻳﺮا آﻪ اﮔﺮ در ﺁﻧﻬﺎ راهﻨﻤﺎﻳﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ ه ﺪاﻳﺖ ﺥ ﺪا از ﺁن ﺑ ﯽﻧﻴ ﺎزﻳﻢ‪ .‬و اﮔ ﺮ ﻣﺘ ﻀﻤﻦ ﮔﻤﺮاه ﯽ اﺳ ﺖ‪،‬‬ ‫وﺝﻮد ﺁنهﺎ ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬آﺘﺎب ﺥﺪا ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ آ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ از‬ ‫وﺻﻮل اﻳﻦ دﺳﺘﻮر ﺳ ﻌﺪ وﻗ ﺎص و دﻳﮕ ﺮان ﺣﺎﺻ ﻞ ﺻ ﺪهﺎ ﺳ ﺎل‬ ‫ﻣﻄﺎﻝﻌ ﻪ و ﺗﺤﻘﻴ ﻖ ﻣﻠ ﻞ ﺷ ﺮق ﻧﺰدﻳ ﻚ را ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺁب و ﺁﺗ ﺶ‬ ‫ﺳﭙﺮدﻧﺪ‪(٢) «.‬‬ ‫»اﻧ ﺪك اﻧ ﺪك ﻣ ﺮدم اﻳ ﺮان ﻓﻬﻤﻴﺪﻧ ﺪ آ ﻪ ﺣﻤﻠ ﻪﯼ اﻋ ﺮاب‪،‬‬ ‫دﺳ ﺘﺒﺮد ﺳ ﺎدﻩاﯼ ﺑ ﻪ ﻣﻨﻈ ﻮر ﻏ ﺎرت ﻧﺒ ﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺝ ﺪﯼﺗ ﺮ از ﺁن‬ ‫اﺳﺖ‪(٣) «.‬‬ ‫ش هﻤﻴ ﺸﮕﯽ رهﺒ ﺮان‬ ‫اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺎ در راﺳ ﺘﺎﯼ رو ِ‬ ‫ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺣ ﺎآﻢ ﺑ ﺮ آ ﺸﻮرﻣﺎن ـ آ ﻪ ﺁﮔ ﺎهﯽ را ﻣﺨ ﻞ اﺳ ﺘﻤﺮار‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺘﺸﺎن ﻣﯽداﻧﻨﺪ ـ ﻳﺎ هﻤﻴﺸﻪ از ﺗﺎرﻳﺨﻤﺎن ﺑﯽﺥﺒ ﺮ ﻧﮕ ﺎﻩ داﺷ ﺘﻪ‬ ‫ﺷﺪﻩاﻳﻢ ﻳﺎ ﺗﺎرﻳﺦ را از دﻳﺪﮔﺎﻩ آﺎﺗﺒﻴ ِﻦ اﺳﻼم زدﻩ ﺁﻣﻮﺥﺘ ﻪاﻳ ﻢ‪ .‬و ﺑ ﻪ‬ ‫ﺝﺎﯼ اﻳﻦ آﻪ ﺑﺎ ﺁﻣﻮﺥﺘ ِﻦ ﺗﺎرﻳﺦ دﻝﻴ ِﻞ ﺳ ﺘﺮون ﺑ ﻮدن ﺝﺎﻣﻌ ﻪﻣ ﺎن را‬ ‫ﺑ ﺸﻨﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬در ﺥ ﻂ ِ ﻣﻘ ﺪم ِ ﻣﺒ ﺎرزات ِ ﺁزادﻳﺨﻮاهﺎﻧ ﻪﯼ ﻣﻠﺘﻤ ﺎن‪،‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ اﻧﻘﻼﺑﯽ و اﻓﺮاﻃﯽ آﺸﻒ آﺮدﻩاﻳﻢ!‬ ‫»ﻣ ﺴﺎﻝﻪﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ را آ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ اﺿ ﺎﻓﻪ آ ﻨﻢ‪ ،‬ﻧﺎﻣﻴ ﺪن‬ ‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺝﻨﺒﺶهﺎﯼ اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻗﻪه ﺎﯼ ﺿ ﺪ اﺳ ﻼﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ‬ ‫ﻗﺮﻣﻄﻴ ﺎن‪ ،‬ﺳ ﺮخ ﺝﺎﻣﮕ ﺎن ]ﺑﺎﺑ ﻚ ﺥﺮﻣ ﺪﻳﻦ[ و ﻣﺸﻌ ﺸﻌﻴﺎن ﺑ ﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﻏﻼﻩ ﺷﻴﻌﻪ ﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻓﺮاﻃﯽ اﺳﺖ؛ در ﺣﺎﻝﯽ آﻪ ﺑ ﺮاﯼ‬

‫‪١٤‬‬

‫اﻧﺘﺴﺎب اﻳﻦ ﺝﻨﺒﺶهﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻌﻪ اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ آ ﻪ اﺻ ﻮ ِل اﺳﺎﺳ ﯽ و‬ ‫اوﻝﻴﻪﯼ اﺳﻼم ﻳﺎ ﺷﻴﻌﻪ چﻴﺴﺖ؟‬ ‫»در هﻤﻪﯼ ﻣﺘﻮن ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺜﻼ ﺳﻴﺪ ﻣﺤﻤ ﺪ‬ ‫ﻣﺸﻌ ﺸﻊ در ﻧﺠ ﻒ‪ ،‬ﺑﺎرﮔ ﺎﻩ ﺣ ﻀﺮت ﻋﻠ ﯽ را وﻳ ﺮان آ ﺮد و‬ ‫ﭘﻴ ﺮوان او چ ﻮب ﺿ ﺮﻳﺢ ﺁن ﺣ ﻀﺮت را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان هﻴ ﺰ ِم زﻳ ِﺮ‬ ‫اﺝﺎق ﺳﻮزاﻧﺪﻧﺪ… و ﻳﺎ ﻗﺮﻣﻄﻴﺎن ﺑﻪ ﺥﺎﻧ ﻪﯼ آﻌﺒ ﻪ ﺣﻤﻠ ﻪ آ ﺮدﻩ و‬ ‫ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺞ را ﺗﻌﻄﻴﻞ آﺮدﻧﺪ و ﺝﻮاهﺮات و اﺷﻴﺎء ﻗﻴﻤﺘ ﯽ ﺥﺎﻧ ﻪﯼ‬ ‫ﺥﺪا را ﺑﻪ ﻏﻨﻴﻤ ﺖ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﻧ ﺎن ﺑ ﻪ ﻧﻤ ﺎز و روزﻩ و ﺣ ﺞ و دﻳﮕ ﺮ‬ ‫اﺻ ﻮل و ﻋﺒ ﺎدات اﺳ ﻼﻣﯽ اﻋﺘﻘ ﺎدﯼ ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ؛ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮرﯼ آ ﻪ در‬ ‫ﻗﻠﻤ ﺮ ِو ﺥ ﻮد هﺮچ ﻪ ﻗ ﺮﺁن و ﺗ ﻮرات و اﻧﺠﻴ ﻞ ﺑ ﻮد‪ ،‬هﻤ ﻪ را ﺑ ﻪ‬ ‫ﺻﺤﺮا ﺑﺮدﻧﺪ و ﺳﻮزاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮﻣﻄﻴﺎن ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﻣﺮدم ﺝﻬﺎن‬ ‫را ﮔﻤ ﺮاﻩ آﺮدﻧ ﺪ‪ :‬اول ﺷ ﺒﺎﻧﯽ )ﺣ ﻀﺮت ﻣﻮﺳ ﯽ( دوم ﻃﺒﻴﺒ ﯽ‬ ‫ﺥ ﺐ‪،‬‬ ‫)ﺣ ﻀﺮت ﻋﻴ ﺴﯽ( و ﺳ ﻮم ﺷ ﺘﺮﺑﺎﻧﯽ )ﺣ ﻀﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ(… ُ‬ ‫آﺠ ﺎﯼ اﻳ ﻦ اﻗ ﺪاﻣﺎت و ﻋﻘﺎﻳ ﺪ‪ ،‬اﺳ ﻼﻣﯽ و ﺥ ﺼﻮﺻﺎ ﺷ ﻴﻌﯽ‬ ‫ﻖ ]اﺳ ﻼﻣﯽ و ﺷ ﻴﻌﯽ[… ﻣ ﯽﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪ :‬ﺣ ﻼج‬ ‫اﺳ ﺖ؟… ]اﻣ ﺎ[ ﻣﺤﻘ ِ‬ ‫دﻝﻘﯽ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ داﺷﺖ آ ﻪ ﺑﻴ ﺴﺖ ﺳ ﺎل از ﺗ ﻦ ﺑﻴ ﺮون ﻧﻜ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬و‬ ‫ﮔﺰﻧﺪﻩﯼ ﺑﺴﻴﺎر در وﯼ اﻓﺘﺎدﻩ ﺑ ﻮد‪ .‬ﻳﻜ ﯽ از ﺁن‪ ،‬وزن آﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻴﻢ‬ ‫داﻧﮓ وزن داﺷﺖ…« )‪(٤‬‬ ‫»در ‪ ٨‬ذﻳﺤﺠ ﻪﯼ ﺳ ﺎل ‪ ٣١٧‬هﺠ ﺮﯼ در روز زﻳ ﺎرت‬ ‫ﺣ ﺞ ﻗﺮﻣﻄﻴ ﺎن ﻧﺎﮔﻬ ﺎن ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ ﺣﻤﻠ ﻪ آ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺷ ﻬﺮ را ﻣﺘ ﺼﺮف‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ و ﻏﺎرت آﺮدﻧﺪ … ﺑﻪ اﻳ ﻦ ﺣ ﺪ ه ﻢ اآﺘﻔ ﺎ ﻧﻜ ﺮدﻩ … ﺑﻴ ﺸﺘﺮ‬ ‫ﺗﺸﺮﻳﻔﺎت ﻣﺬهﺒﯽ ﺳﻨﻴﺎن را رد ﻣﯽآﺮدﻧ ﺪ و زﻳ ﺎرت آﻌﺒ ﻪ را ﺑ ﺖ‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﯽﺷﻤﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺁن ﻣﻜﺎن ﻣﻘ ﺪس اﺳ ﻼﻣﯽ را ﻏ ﺎرت آ ﺮدﻩ و‬ ‫]ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد[ ﻣﺸﻬﻮر را از دﻳﻮار آﻨﺪﻩ و ﺑﻪ دو ﻧ ﻴﻢ آﺮدﻧ ﺪ و ﺑ ﺎ‬ ‫ﺥﻮد ﺑﻪ ﻝﺤﺴﺎ ]ﺑﺤ ﺮﻳﻦ[ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ .‬و ﻓﻘ ﻂ ﭘ ﺲ از ﻗﺮﻳ ﺐ ]ﺑ ﻪ[ ﺑﻴ ﺴﺖ‬

‫‪١٥‬‬

‫ﺳﺎل ﺑﺮ اﺛ ﺮ وﺳ ﺎﻃﺖ ﺥﻠﻴﻔ ﻪﯼ ﻓ ﺎﻃﻤﯽ ]ﺣﺠﺮاﻻﺳ ﻮد[ را ﺑ ﻪ ﻣﻜ ﻪ‬ ‫ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ‪(٥)«.‬‬ ‫در اﻳ ﻦ ﻣﻘﺎﻳ ﺴﻪﯼ ﻇﺮﻳ ﻒ ﺑ ﻪ ﺥ ﻮﺑﯽ ﻣ ﯽﺗ ﻮان دﻳ ﺪ آ ﻪ‬ ‫چﮕﻮﻧ ﻪ ﻣﺤﻘﻘ ﻴﻦ ﺷ ﻴﻌﯽ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑﺰرﮔ ﺎن ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣ ﺎ را ﻣ ﺴﺦ‪،‬‬ ‫ﺑ ﯽهﻮﻳ ﺖ و ﺑ ﯽارزش آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ آ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ارزشه ﺎ را آ ﻪ در‬ ‫ﺿﻤﻴﺮ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﺝﺎﻳﯽ ﺗﺎرﻳﺨﯽ دارد‪ ،‬ﻣﺎ ِل ﺥﻮد ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ‬ ‫ش ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﺣﻼج اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺴﺖ آ ﻪ ﺑ ﺎ درﻳﺎﻓ ﺖ ِ‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ِ اﻳﻦهﺎ ارز ِ‬ ‫راﻳﺞ و ﻓﺮﻳ ﺐ ِ دﻳ ﻦ ﺳ ﺎزان ﺣ ﺎآﻢ از اﻧ ﺴﺎن ﻣﺨ ﺎﻝﻒ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ‬ ‫اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﻴ ﺴﺖ ﺳ ﺎل ﺣﻤ ﺎم ﻧﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ و ﮔﺰﻧ ﺪﻩه ﺎﯼ ﺗ ﻨﺶ‬ ‫هﺮﻳﻚ ﻧﻴﻢ داﻧﮓ وزن دارﻧﺪ‪ .‬و ﺣﻼج ﺁﻧﻘﺪر ﺑﯽﺁزار اﺳﺖ آﻪ ﺣﺘﺎ‬ ‫ﺷﭙﺶهﺎ را از ﺗﻨﺶ ﻧﻤﯽﺷﻮﻳﺪ‪ .‬ﻻﺑﺪ ﻣﯽﺥﻮاهﻨ ﺪ ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ‪ :‬اﺗﻬﺎﻣ ﺎﺗﯽ‬ ‫آﻪ ﺑﻪ ﺣﻼج زدﻩ ﻣﯽﺷﻮد آﻪ ﺑﻪ ﺥﺎﻧﻪﯼ آﻌﺒﻪ ﺣﻤﻠﻪ آﺮدﻩ‪ ،‬ﻣﺮاﺳ ﻢ‬ ‫ﺣﺞ را ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ و ﺥﺮاﻓﺎت ﻣﺬهﺒﯽ را ﺑ ﻪ ﺳ ﺨﺮﻩ ﮔﺮﻓﺘ ﻪ‬ ‫اﺳ ﺖ‪ ،‬درﺳ ﺖ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬و ﺣ ﻼج از ﺁزار ﺷ ﭙﺶ ه ﻢ در ﺗ ِﻦ‬ ‫زﺥﻤﯽاش اﺑﺎ دارد‪ .‬و ﺑﺎ آ ﺸﻒ »ارزشه ﺎﻳﯽ« آ ﺎﻣﻼ ﺷ ﻴﻌﯽ در‬ ‫اﻣﺜﺎ ِل ﺣﻼج‪ ،‬اﻳﺸﺎن را اﺑﺘﺮ و ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻝﮕﻮﺑﺮدارﯼ ﻣﯽآﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ را ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑﺎره ﺎ و ﺑﺎره ﺎ ﻧﻮﺷ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﯽ‬ ‫هﺮاس از ﺗﻴﻎ ﺁﺥﺘﻪﯼ »ﺳﻠﻤﺎن رﺷﺪﯼ ُکﺸﺎ ِن ﺣ ﺎآﻢ«‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ هﻤ ﻪﯼ‬ ‫زواﻳ ﺎﯼ ﺗﺎرﻳ ﻚ ِ ﺗ ﺎرﻳﺦ را ـ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻜ ﺮار ﻧﻜ ﺮدن ـ وارﺳ ﻴﺪ! راﻩ‬ ‫دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬دوران ﺗﻜﺮا ِر ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺳﺮ رﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻖ‬ ‫اﻣ ﺎ اﮔ ﺮ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳ ﺴﯽ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﻪ چﻨ ﺪ ﻧﻔ ﺮ »ﻣﺤﻘ ِ‬ ‫ﺑﯽﻏﺮض« ﺑﺴﻨﺪﻩ آﻨﻴﻢ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﺮﺝﺴﺘﮕﺎن هﻢ در ﮔﺮداب ِ ﺝﻨﺎﻳ ﺎت ِ‬ ‫هﻮﻝﻨ ﺎك و ﻣ ﺴﺘﻤﺮ »دﻳ ِﻦ در ﺣﻜﻮﻣ ﺖ« و »آ ﺸﻒ ِ ﺷ ﻴﻮﻩه ﺎﯼ‬ ‫ﺖ ﻣ ﺬهﺐ ﺑ ﺮ ﺝﺎﻣﻌ ﻪ« ﻣﺤ ﻮ و آﻤﺮﻧ ﮓ‬ ‫ﻧ ﻮﻳ ِﻦ اﺳ ﺘﻤﺮا ِر ﺣﻜﻮﻣ ٍ‬

‫‪١٦‬‬

‫ف ﻧﺎﻧﻮﺷ ﺘﻪ‬ ‫ﺥﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪ .‬هﻨﻮز ﺳﺎلهﺎ و ﻗﺮنهﺎ آﺎ ِر ﻧﺎآﺮدﻩ و ﺣﺮ ِ‬ ‫روﯼ زﻣﻴﻦ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﺮﻓﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺎ هﻢ چﻨﺎن و هﻨﻮز هﻢ چﻨ ﺪﻳﻦ و چﻨ ﺪ ﻝ ﺸﻜ ِﺮ‬ ‫ﻣ ﺴﻠﺢ ﺑ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ را ـ ﺑ ﺎ رﻧ ﮓ ﺁﻣﻴ ﺰﯼه ﺎﯼ ﻣﺘﻨ ﻮع‬ ‫ﭘﺸﺖ دروازﻩﯼ ﺗﻬﺮان در ﺁب ﻧﻤ ﻚ ﺥﻴ ﺴﺎﻧﺪﻩ دارﻳ ﻢ آ ﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮﻧ ﺪ‬ ‫ﺁﻧﭽ ﻪ را آ ﻪ اﻋ ﺮاب‪ ،‬ﺗ ﺮكه ﺎﯼ ﺻ ﻔﻮﯼ و ﺣﺎآﻤ ﺎن ﻓﻌﻠ ﯽ ﻧﺎﺗﻤ ﺎم‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﺎم آﻨﻨﺪ‪ ،‬و ﻣﺎ را ﺗﺎ ﺳ ﻄ ِﺢ »ﺳ ﻄﺢ ِ ﻓﻜ ﺮ« ﺥﻮدﺷ ﺎن‬ ‫آﻪ هﻤﺎﻧﺎ ﻓﺮمهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ِ ﻃﺎﻝﺒﺎن اﻓﻐﺎﻧ ﺴﺘﺎن اﺳ ﺖ‪ ،‬ﭘ ﺎﺋﻴﻦ‬ ‫آﺸﻴﺪﻩ‪ ،‬از ﮔﺮدوﻧﻪﯼ ﺗﻤﺪن و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ِ ﺝﻬﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺮون ﭘﺮﺗ ﺎب‬ ‫آﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ه ﻢ چﻨ ﺎن آ ﻪ ﻃﺎﻝﺒ ﺎن در هﻤﺪﺳ ﺘﯽ ﺁﺷ ﻜﺎر و ﻧﻬ ﺎن ﺑ ﺎ‬ ‫اﺳﺘﺎﻝﻴﻨﻴﺴ ِﻢ ﺣﺎآ ِﻢ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺮ ﺳﺮ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺁورد‪.‬‬ ‫از ﻣﻨﺘﻈ ﺮان ﺥﻴﻤ ﻪ زدﻩﯼ ﭘ ﺸﺖ دروازﻩﯼ ﺗﻬ ﺮان آ ﻪ‬ ‫ﺑ ﺮاﯼ ﺑﺮﭘ ﺎ آ ﺮدن اﻧ ﻮاع دﻳﮕ ِﺮ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﺷ ﻴﻌﻪ در اﻳ ﺮان ﺥﻴ ﺰ‬ ‫ﺑﺮداﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ‪ ،‬ﺥ ﺸﻦﺗ ﺮﻳﻦ و ﭘﻮﻝ ﺪارﺗﺮﻳﻨ ﺸﺎن ﻣﺠﺎه ﺪﻳﻦ ﻣ ﺴﻌﻮد‬ ‫رﺝ ﻮﯼ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ ه ﻢ »ﺑ ﻪ ﺗﺮﺗﻴ ﺐ ِ اﺝ ﺮاﯼ ﻧﻘ ﺶ« ه ﻮاداران‬ ‫ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻣ ﺪﻋﻴﺎن ﺝﻨ ﺒﺶ ﻧ ﻮزاﻳﯽ دﻳﻨ ﯽ‪ ،‬ﺑﺨ ﺸﯽ از ﺝ ﺪاﺷ ﺪﮔﺎن‬ ‫ﻣﺠﺎه ﺪﻳﻦ آ ﻪ ﺥ ﻮد را ه ﻢ چﻨ ﺎن ﺑ ﻪ اﺻ ﻮل چﻬ ﻞ ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ‬ ‫ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ ﻣﺴﻠﺢ و وﻓ ﺎدار ﻣ ﯽداﻧﻨ ﺪ‪ ،‬و ﺥﻴ ِﻞ ﻣ ﺪﻋﻴﺎ ِن دﻳﮕ ﺮﯼ آ ﻪ‬ ‫ﺁب ﻧﺪﻳﺪﻩاﻧﺪ وﮔﺮﻧﻪ ﺷﻨﺎﮔﺮ ﻗﺎﺑﻠﯽاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺶ ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎ ِن ﻣﺒ ﺎرز« ﮔ ﺮو ِﻩ‬ ‫در درون آ ﺸﻮر ه ﻢ »ﺝﻨ ﺒ ِ‬ ‫ﺝﺒﻴ ﺐ اﷲ ﭘﻴﻤ ﺎن‪ ،‬ﻋ ﺰتاﷲ ﺳ ﺤﺎﺑﯽ و ﻧﻬ ﻀﺖ ]ﻣ ﺬهﺒﯽ[ ﺁزادﯼ‬ ‫ﻣﻬ ﺪﯼ ﺑﺎزرﮔ ﺎن‪ ،‬ﺝﺎﻣ ﺎ‪ ،‬ﻃﺮﻓ ﺪاران ﻣﺮﺣ ﻮم آ ﺎﻇﻢ ﺳ ﺎﻣﯽ‪،‬‬ ‫ﻃﺮﻓﺪاران ﻝﻄﻒ اﷲ ﻣﻴﺜﻤﯽ و ﺥﻴﻞ دﻳﮕﺮﯼ از ﺥﺮدﻩ ﻣﺪﻋﻴﺎﻧﯽ آﻪ‬ ‫چﻪ از وﻃﻦ ﮔﺮﻳﺨﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و چﻪ هﻢ چﻨﺎن زﻳﺮ ﻋﺒﺎﯼ ﻣﻼﻳ ﺎن ﺝ ﺎ‬

‫‪١٧‬‬

‫ﺶ دﻳ ﻦ در ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‪ ،‬ﻣ ﺪﻋﯽ‬ ‫ﺥﻮش آﺮدﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ ﺁﮔ ﺎهﯽ از ﻧﻘ ِ‬ ‫ﺖ ﻣﺬهﺐ ﺑﺮ اﻳﺮاﻧﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺷﻜﻞ دﻳﮕﺮﯼ از ﺣﻜﻮﻣ ٍ‬ ‫»آﺴﺎﻧﯽ آﻪ ﺗﺼﻮر ﻣﯽآﻨﻨﺪ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ رﺑﻄ ﯽ ﺑ ﻪ‬ ‫ﺥﻤﻴﻨ ﯽاﻳ ﺴﻢ ﻧ ﺪارد و اﺳ ﺘﻘﺮار اﺳ ﻼم راﺳ ﺘﻴﻦ ﻳ ﺎ ﺝﻤﻬ ﻮرﯼ‬ ‫دﻣﻮآﺮاﺗﻴ ﻚ اﺳ ﻼﻣﯽ را ﻣ ﮋدﻩ ﻣ ﯽدهﻨ ﺪ ـ ﺑ ﯽﺗﺮدﻳ ﺪ ـ ﺁزﻣ ﺎﻳﺶ‬ ‫ﺥﻮﻧﻴﻦﺗﺮ و هﻮﻝﻨﺎكﺗﺮﯼ را ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ ﺗﺪارك ﻣﯽﺑﻴﻨﻨﺪ‪(٦) «.‬‬ ‫»‪ ...‬و اﻳ ﻦ هﻤ ﺎن ﻏﻔﻠﺘ ﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ هﺮﮔ ﺰ ﺑ ﺮ ﻣﻬﻨ ﺪس‬ ‫ﺑﺎزرﮔ ﺎن و دوﺳ ﺘﺎن او در ﻧﻬ ﻀﺖ ﺁزادﯼ و دوﻝ ﺖ ﻣﻮﻗ ﺖ ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ‬ ‫ﻗﻮل ﺥﻮد ﺁنهﺎ ﻃﻴﻒ ﻣﻠﯽ و ﻣﺬهﺒﯽه ﺎﻳﯽ آ ﻪ »ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺗﻜﻠﻴ ﻒ‬ ‫ﺷ ﺮﻋﯽ!« ﺻ ﻼﺣﻴﺖ و ﻣﻨﺰﻝ ﺖ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و اﺝﺘﻤ ﺎﻋﯽ و اﺥﻼﻗ ﯽ‬ ‫ﺥ ﻮد را وﺳ ﻴﻠﻪﯼ اﺳ ﺘﻘﺮار و ﺗﺤﻜ ﻴﻢ اﺳ ﺘﺒﺪاد ﻣﻄﻠﻘ ﻪﯼ ﺥﻤﻴﻨ ﯽ و‬ ‫ﺑﺎﻧ ﺪ ﺑﻬ ﺸﺘﯽ و رﻓ ﺴﻨﺠﺎﻧﯽ ﻗ ﺮار دادﻧ ﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺑ ﻞ ﺑﺨ ﺸﺎﻳﺶ ﻧﻴ ﺴﺖ‪«.‬‬ ‫) ‪(٧‬‬ ‫ﺑﻌ ﻀﯽ از اﻳ ﺸﺎن ﻣ ﯽﺥﻮاهﻨ ﺪ »اﺳ ﻼم در اﻳ ﺮان« را‬ ‫دﻣ ﻮآﺮاﺗﻴﺰﻩ آﻨﻨ ﺪ و ﺑ ﻪ راﻩ راﺳ ﺖ ﺑﻜ ﺸﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﻀﯽ ه ﻢ ﻣﺜ ﻞ‬ ‫ﻣ ﺎرﺗﻴﻦ ﻝ ﻮﺗﺮ ]![ اﻳ ﺮان‪ ،‬ﻋﺒ ﺪاﻝﻜﺮﻳﻢ ﺳ ﺮوش از ﺁزادﯼ‪،‬‬ ‫دﻣﻮآﺮاﺳ ﯽ و ﺗﺤﻤ ﻞ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن در »اﺳ ﻼم راﺳ ﺘﻴﻦ« دم‬ ‫ﻣﯽزﻧﻨﺪ‪ .‬ﻏﺎﻓﻞ از اﻳﻦ آﻪ چﻨﻴﻦ ﻣﺬهﺒﯽ هﺮ »آﺠﯽ از اﺻ ﻮﻝﺶ«‬ ‫را ﺑﺎ ﺷﻤﺸﻴ ِﺮ ﺗﻴ ِﺰ ﻋﻤﺮ راﺳﺖ ﺥﻮاهﺪ آﺮد‪ .‬در اﻳ ﻦ ه ﺰار و چﻨ ﺪ‬ ‫ﺻﺪ ﺳﺎل هﻢ ﺁن را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺛﺎﺑﺖ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»… وﻝ ﯽ اﻣ ﺮوزﻩ ﻣ ﺴﻠﻤﺎن ﻣﺘﺠ ﺪد و اﺻ ﻼح ﻃﻠ ﺐ‬ ‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ اﻳﻦ آﻪ ﺑﺎ ﺝﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮﺝﻮد ه ﻢ ﻣﻴﺎﻧ ﻪاﯼ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺿ ﺮ ﻧﻴ ﺴﺖ ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﺎﻧﯽ و راﺣﺘ ﯽ از دﺥﺎﻝ ﺖ دادن اﺳ ﻼم‬ ‫در زﻧ ﺪﮔ ﯽ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و اﺝﺘﻤ ﺎﻋﯽ دﺳ ﺖ ﺑﻜ ﺸﺪ… ﻋﺒ ﺪاﻝﻜﺮﻳﻢ‬

‫‪١٨‬‬

‫ﺳﺮوش… هﻢ چﻨ ﺎن ﻣ ﯽآﻮﺷ ﺪ ﺛﺎﺑ ﺖ آﻨ ﺪ آ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺳﻴﺎﺳ ﺖ و‬ ‫دﻳﻦ دو ﻣﻘﻮﻝﻪﯼ ﺗﻔﻜﻴﻚ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺝﺎﻣ ﻪاﯼ‬ ‫اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺮ ﻗﺎﻣ ﺖ ِ ﺝﺎﻣﻌ ﻪﯼ اﻳ ﺮان دوﺥﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬او در‬ ‫ﻣﻮرد راﺑﻄﻪﯼ ﻣﻴﺎن دﻳﻦ و ﺳﻴﺎﺳﺖ… اﻇﻬ ﺎر ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﻣ ﯽآﻨ ﺪ آ ﻪ‬ ‫اﺻ ﻮﻻ راﺑﻄ ﻪﯼ ﺑ ﻴﻦ دﻳ ﻦ و ﺳﻴﺎﺳ ﺖ ﻳ ﻚ اﻣ ﺮ ﺝﺒ ﺮﯼ اﺳ ﺖ…«‬ ‫) ‪(٨‬‬ ‫»اﻧﺪﻳ ﺸﻪه ﺎﯼ ﺁﻗ ﺎﯼ ﺳ ﺮوش ه ﻢ هﻤ ﺎن ﺗ ﺸﻴﻊ ﻋﻠ ﻮﯼ و‬ ‫اﺳﻼم ﻧﺒﻮﯼ دآﺘﺮ ﻋﻠﯽ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ و ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ اﻳﻦ ﺗ ﺎزﮔﯽ‬ ‫آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺗﺠﺮﺑ ﻪﯼ ﺥ ﻮﻧﻴﻦ ‪ ١٧‬ﺳ ﺎﻝﻪ ﯼ ﺁﺣﮑﻮﻣ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ]ﺗ ﺎ‬ ‫زﻣﺎن ﻧﻮﺷﺘﻦ کﺘﺎب ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎﯼ ﻋﻠ ﯽ ﻣﻴﺮﻓﻄ ﺮوس[ ﺁﻗ ﺎﯼ ﺳ ﺮوش‬ ‫اﻳﻨ ﻚ ﺑ ﺎ اﺣﺘﻴ ﺎط و ﺷ ﺮﻣﻨﺪﮔﯽ و ﺗ ﺎﺥﻴﺮ از ﺝ ﺪاﻳﯽ دﻳ ﻦ و ﺳﻴﺎﺳ ﺖ‬ ‫ﺣ ﺮف ﻣ ﯽزﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺣ ﺎل ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﺪاﻧﻴﻢ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻮﺿ ﻊ ﮔﻴ ﺮﯼ‬ ‫اﺳﺎﺳ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﺣﻔ ﻆ و ﻧﺠ ﺎت اﺳ ﻼم اﺳ ﺖ و ﻧ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ اﺳ ﺘﻘﺮار‬ ‫ﺁزادﯼ و دﻣﻮآﺮاﺳ ﯽ در اﻳ ﺮان‪ .‬ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧ ﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺁﻗ ﺎﯼ ﺳ ﺮوش‬ ‫اﮔﺮ ﺑﺨﻮاهﻨ ﺪ روزﯼ ﺑ ﻴﻦ اﺳ ﻼم و ﺁزادﯼ ﻳﻜ ﯽ را اﻧﺘﺨ ﺎب آﻨﻨ ﺪ‪،‬‬ ‫ﺁن ﻳﻜﯽ ﺣﺘﻤﺎ اﺳﻼم ﺥﻮاهﺪ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﺁزادﯼ‪(٩) «.‬‬ ‫و اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺎ ﺑ ﯽ ﺁن آ ﻪ ﺗ ﺼﻮﻳﺮ دﻗﻴﻘ ﯽ از‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﻤ ﺎن داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻴﻢ‪ ،‬ﺝ ﺎﯼ ﻋﻠ ﺖ و ﻣﻌﻠ ﻮل را ﻋﻮﺿ ﯽ‬ ‫ﻣ ﯽﮔﻴ ﺮﻳﻢ و ﺑ ﯽ ﺁن آ ﻪ چﺮاﻳ ﯽ و چﮕ ﻮﻧﮕﯽ ﻧ ﺎزاﻳﯽ آ ﺸﻮر را‬ ‫ﻋﻠ ﯽ رﻏ ﻢ اﻳ ﻦ هﻤ ﻪ ﻓ ﺪاآﺎرﯼ ﺑﺮرﺳ ﯽ آﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺑﺤ ﺚ ﭘﻴﺮاﻣ ﻮن‬ ‫ﺷﻜﻞهﺎ ﻣﯽﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎ چ ﺸﻤﻪاﯼ اﺳ ﺖ آ ﻪ از ﻣﻴﺎﻧ ﻪﯼ راﻩ‬ ‫زهﺮﺁﮔﻴﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺁبﺑﺎرﻳﻜ ﻪﯼ دﺷ ﻤﻦ را آ ﻮر آ ﺮد! ﺑﺎﻳ ﺪ‬ ‫ﻓ ﺴﺎد و ﺑ ﯽه ﻮﻳﺘﯽ را از ﺗ ِﻦ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺷ ﺴﺖ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺑﺘ ﻮان راه ﯽ ﺑ ﻪ‬ ‫ﺳ ﻮﯼ ﻣ ﺪﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻤ ﺪن‪ ،‬ﺗﺒ ﺎدل ﻓﺮهﻨ ﮓه ﺎ‪ ،‬ﺗﺤﻤ ﻞ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن‪،‬‬

‫‪١٩‬‬

‫ﺗﺴﺎﻣﺢ و ﺗﺴﺎهﻞ ﺑﺎز آﺮد‪ .‬اﺳﺎس ﻧ ﺎﺗﻮاﻧﯽ ﻣ ﺎ ﻧ ﺎ ﺁﮔ ﺎهﯽ از ﺗ ﺎرﻳﺦ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣﻮرﺥﺎن ﻣ ﺎ ﺑ ﻪ دﻝﻴ ِﻞ ﺷ ﻴﻌﻪ زدﮔ ﯽ ﻳ ﺎ‬ ‫ﺗﺮسهﺎﺷﺎن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ـ ﻳﺎ ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪاﻧ ﺪ ـ چﻬ ﺮﻩﯼ واﻗﻌ ﯽ ﺗ ﺎرﻳﺦ‬ ‫را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٢٠‬‬

‫ﻣﻠﺘﯽ در ﺗﺎرﻳﻜﯽ‬ ‫ﻣﻦ ﻣﻠﺘﯽ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ‬ ‫ت چﺸﻤﮕﻴ ِﺮ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﯼ در ﻳﻚ ﻏﺎر‬ ‫آﻪ ﺑﺎ اﻋﺘﻘﺎد ﺑﻪ اﻓﺴﻮ ِن ﻣﻌﺠﺰا ِ‬ ‫اﻝﻬﻪﯼ ﻣﻬﺮ را‬ ‫ﺑﻪ ﺥﺪاﯼ ﺥﺸﻢ ﻣﺒﺪل آﺮد‬ ‫ﮔﻔﺘﺎر ﻧﻴﻜﺸﺎن ﺑﻪ دروغ ﺁﻣﻴﺨﺖ‬ ‫ﺑﻪ آﺮدار‪:‬‬ ‫ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﺝﻬﺎﻝﺖ ﺥﻮﻳﺶ‬ ‫ﻗﻠﺐ ﻋﺸﻖ را ﺑﻪ دﺷﻨﻪ‪ ،‬ﭘﺎرﻩ ﭘﺎرﻩ آﺮد‬ ‫دﺳﺘﻪ دﺳﺘﻪ اﻧﺴﺎن را‬ ‫در زﻣﺎﻧﯽ آﻪ هﻤﻪﯼ ﺷﺎﻋﺮان ﻻل و آﺮ ﺑﻮدﻧﺪ‬ ‫ﺑﻪ ﺝﺮم ﺑﻬﺎﺋﯽﮔﺮﯼ‪ ،‬در ﻣﺴﻠﺦ ﺥﺪا ﺑﻪ دار ﺁوﻳﺨﺖ‪ ،‬ﺗﻜﻪ ﺗﻜﻪ آﺮد‬ ‫و ﻗﺒﻞ از ﻧﺎزﯼ ﺑﺰرگ‬ ‫ﺑﺮﺗﺮﯼ ﺥﻮﻳﺶ را ﺑﺮ ﻣﻠﺖ ﻳﻬﻮد‬ ‫در رﺳﺎﻝﻪهﺎ و آﺘﺎبهﺎﯼ ﺥﻮد ﺑﻨﻮﺷﺖ‬ ‫و…‬ ‫در آﻮچﻪ و ﺑﺎزار‪ ،‬ﺑﻪ روﻳﺸﺎن ﺗﻒ آﺮد‬ ‫و ﻋﻨﺎن آﺎر ﺥﻮﻳﺶ را ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ ﺳﭙﺮد‬ ‫آﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺮگ‪ ،‬ﮔﻞچﻴﻦ اﻧﺴﺎن ﺷﺪ‬ ‫ﻣﻦ ﻣﻠﺘﯽ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ‬ ‫آﻪ ﺁﻳﻨﻪﯼ روﺷﻦ ﺥﻮﻳﺶ را ﮔﻢ آﺮدﻩ اﺳﺖ‬ ‫و ﻗﺮنهﺎﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ آﻪ ﺥﻮد را ﻧﺪﻳﺪﻩ اﺳﺖ‬ ‫و ﻧﻤﯽداﻧﺪ‪،‬‬ ‫آﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺎهﯽ ﭘﻨﺪار‪ ،‬دﻝﻴ ِﻞ روﺷ ِﻦ ﺗﺎرﻳﻜﯽ اﺳﺖ‬

‫‪٢١‬‬

‫ﻣﻦ ﻣﻠﺘﯽ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ‬ ‫آﻪ ﺷﺎدﻣﺎﻧﯽ ﺥﻮﻳﺶ را‬ ‫گ ﺳﺎلهﺎﯼ دو ِر ﭘﻴﺎﻣﺒﺮا ِن ﻗﻬﺮ‬ ‫در ﺳﻮﮔﻮارﯼ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺮ ِ‬ ‫هﻨﻮز ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﻣﯽزﻧﺪ و ﮔﺮﻳﻪ ﻣﯽآﻨﺪ‬ ‫و‬ ‫هﻨﻮز هﻢ »ﺁﻳﻪهﺎﯼ زﻣﻴﻨﯽ« را ﺑﺎور ﻧﻜﺮدﻩ اﺳﺖ‬ ‫ﻣﻦ ﻣﻠﺘﯽ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ‬ ‫آﻪ…‬ ‫ﻣﺮﺗﻀﯽ رﺿﻮان‬

‫‪٢٢‬‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺬهﺐ‬ ‫ﺣ ﺎل ﺑﺒﻴﻨ ﻴﻢ ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ ﭘ ﺲ از ﻗﺮﻳ ﺐ ﺑ ﻪ ه ﺰار ﺳ ﺎل‬ ‫ﺗﺴﻠﻂ ِ ﺗﺴﻨﻦ‪ ،‬چﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮ اﻳﺮان ﺗﺴﻠﻂ ﻳﺎﻓﺖ؟!‬ ‫ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻ ﻔﻮﯼ آ ﻪ در اواﻳ ﻞ ﻗ ﺮن ده ﻢ هﺠ ﺮﯼ‬ ‫ﻗﻤﺮﯼ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺻﻔﻮﯼ را در اﻳﺮان اﻋﻼم آﻨ ﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﺣﻤﻠﻪﯼ اﻋﺮاب ﺑﻪ اﻳﻦ ﺳ ﻮ‪ ،‬ﺳ ﻨﯽ‬ ‫ﻣ ﺬهﺐ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ آ ﺸﺘﺎره ﺎﻳﯽ ﮔ ﺴﺘﺮدﻩ و وﺣ ﺸﻴﺎﻧﻪ اﻳ ﺸﺎن را‬ ‫واداﺷﺖ ﻳﺎ ﻗﺘﻞﻋ ﺎم ﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﻓﺮﻗ ﻪﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ ﮔ ﺮدن ﻧﻬﻨ ﺪ‪ .‬ﺷ ﺎﻩ‬ ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ‪ ،‬ﺝﻤﻠﻪﯼ »ﺣ ﯽ اﻝﻌﻠ ﯽ ﺥﻴ ﺮاﻝﻌﻤ ﻞ« و ﻧ ﺎم اﻣﺎﻣ ﺎن ﺷ ﻴﻌﻪ‬ ‫را ﺑﻪ اذان و ﺷﻬﺎدﺗﻴﻦ اﻓﺰود‪» ،‬ﺳﺐ و ﻝﻌ ﻦ ﺥﻠﻔ ﺎﯼ راﺷ ﺪﻳﻦ« را‬ ‫ﺑ ﺎب آ ﺮد و… ﺥﻴﻠ ﯽ از آﺎره ﺎﻳﯽ را آ ﻪ ﻣ ﺎ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﺷ ﻴﻌﻪ‪،‬‬ ‫اﻣﺮوز اﻧﺠﺎم ﻣﯽده ﻴﻢ‪ ،‬در واﻗ ﻊ ﺑ ﺪﻋﺖ ِ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻ ﻔﻮﯼ اﺳ ﺖ‬ ‫آﻪ ﺣﺘﺎ ﺑﻪ ﻣﺎدر ﺥﻮدش هﻢ رﺣﻢ ﻧﻜﺮد و او را ﺳﺮ ﺑﺮﻳﺪ‪.‬‬ ‫ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ »اﻣ ﺮ آ ﺮد آ ﻪ ﺥﻄﻴﺒ ﺎن ﺷ ﻬﺎدت ﺥ ﺎص‬ ‫ﺷ ﻴﻌﻪ ﻳﻌﻨ ﯽ اﺷ ﻬﺪان ﻋﻠ ﯽ وﻝ ﯽاﷲ و ﺣ ﯽ ﻋﻠ ﯽ ﺥﻴ ﺮاﻝﻌﻤ ﻞ را در‬ ‫اذان و اﻗﺎﻣ ﻪ وارد آﻨﻨ ﺪ‪ ،‬در ﺻ ﻮرﺗﯽ آ ﻪ اآﺜﺮﻳ ﺖ ﻣ ﺮدم اﻳ ﺮان‬ ‫ﺳﻨﯽ و از اﺻﻮل ﺷﻴﻌﻪ ﺑﯽﺥﺒﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ اﻗ ﺪام ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ‪،‬‬ ‫ﺗﻤ ﺎم ﻣ ﺮدم و ﺣﺘ ﺎ ﺑﺮﺥ ﯽ از ﻋﻠﻤ ﺎﯼ ﺷ ﻴﻌﻪﯼ ﺗﺒﺮﻳ ﺰ را ﻧﮕ ﺮان‬ ‫ﺳﺎﺥﺖ‪ ،‬چﻨﺎﻧﻜﻪ ﻳﻚ ﺷﺐ‪ ،‬ﭘﻴﺶ از ﺗﺎﺝﮕﺰارﯼ ﺷﺎﻩ ﻧﺰد وﯼ رﻓﺘﻨ ﺪ‬ ‫و ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻗﺮﺑﺎﻧﺖ ﺷﻮﻳﻢ دوﻳﺴﺖ‪/‬ﺳﻴ ﺼﺪ ه ﺰار ﺥﻠ ﻖ آ ﻪ در ﺗﺒﺮﻳ ﺰ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬چﻬﺎرداﻧﮓ ﺁن هﻤﻪ ﺳﻨﯽاﻧﺪ و از زﻣ ﺎن ﺣ ﻀﺮات ﺗ ﺎ ﺣ ﺎل‬ ‫اﻳ ﻦ ﺥﻄﺒ ﻪ را آ ﺴﯽ در ﺗﺒﺮﻳ ﺰ ﺑ ﺮﻣﻼ ﻧﺨﻮاﻧ ﺪﻩ‪ ،‬ﻣ ﯽﺗﺮﺳ ﻴﻢ ﻣ ﺮدم‬ ‫ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ آ ﻪ ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺷ ﻴﻌﻪ ﻧﻤ ﯽﺥ ﻮاهﻴﻢ و ﻧﻌ ﻮذ ﺑ ﺎﷲ اﮔ ﺮ رﻋﻴ ﺖ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬چﻪ ﺗﺪارك در اﻳﻦ ﺑﺎب ﻣﯽﺗﻮان آ ﺮد؟ ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﻓﺮﻣﻮدﻧ ﺪ‬ ‫آ ﻪ ﻣ ﺮا ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ آ ﺎر ﺑ ﺎز داﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ و ﺥ ﺪاﯼ ﻋ ﺎﻝﻢ و ﺣ ﻀﺮات‬

‫‪٢٣‬‬

‫اﺋﻤﻪﯼ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﻦ هﻤﺮاﻩ ﻣﻨﻨﺪ و ﻣﻦ از هﻴﭻ آ ﺲ ﺑ ﺎك ﻧ ﺪارم‪ .‬ﺑ ﻪ‬ ‫ﻖ اﷲ ﺗﻌﺎﻝﯽ ـ اﮔﺮ رﻋﻴﺖ ﺣﺮﻓﯽ ﺑﮕﻮﻳ ﺪ ـ ﺷﻤ ﺸﻴﺮ ﻣ ﯽآ ﺸﻢ و‬ ‫ﺗﻮﻓﻴ ِ‬ ‫ﻳﻚ آﺲ زﻧﺪﻩ ﻧﻤﯽﮔﺬارم‪(١٠) «.‬‬ ‫ﺑ ﻪ ﮔ ﻮاهﯽ آ ﺎﺗﺮﻳﻨﻮزﻧﻮ ﺳ ﻔﻴﺮ وﻧﻴ ﺰ… ﺻ ﻔﻮﻳﻪ‬ ‫ﻣﯽآﻮﺷﻴﺪﻧﺪ از ﺣﺴﻦ ﺗﻮﺝﻪ ﺗ ﻮدﻩه ﺎﯼ ﻣ ﺮدم ﺁذرﺑﺎﻳﺠ ﺎن‪ ،‬اﻳ ﺮان و‬ ‫ﺁﺳ ﻴﺎﯼ ﺻ ﻐﻴﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﭘﻴ ﺸﻪ وران‪ ،‬روﺳ ﺘﺎﺋﻴﺎن و ﻓﻘﻴﺮﺗ ﺮﻳﻦ ﻗ ﺸﺮ‬ ‫چﺎدرﻧﺸﻴﻨﺎن ﺑﻪ ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ آﻨﻨ ﺪ و در دادن وﻋ ﺪﻩه ﺎﯼ‬ ‫ﻋﻮام ﻓﺮﻳﺒﺎﻧﻪ ﺑﺪاﻧﺎن ﺑﻪهﻴﭻوﺝﻪ اﻣﺴﺎك ﻧﻤﯽآﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑ ﯽدﻝﻴ ﻞ ﻧﻴ ﺴﺖ آ ﻪ اﻋﻤ ﺎل ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻ ﻔﻮﯼ در‬ ‫راﺳ ﺘﺎﯼ ﺗﻔﺮﻗ ﻪ اﻓﻜﻨ ﯽ و ﺑ ﻪ راﻩ اﻧ ﺪاﺥﺘﻦ ﺝﻨ ﮓه ﺎﯼ وﺣ ﺸﻴﺎﻧﻪﯼ‬ ‫ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﻴﻦ ﺷﻴﻌﻴﺎن و ﺳﻨﻴﺎن از ﺳ ﻮﯼ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﮕ ﺎرا ِن واﻗ ﻊ ﺑ ﻴﻦ‪،‬‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ﻓﺎﺷﻴﺴﺘﻢ ارزﻳﺎﺑﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ آﻪ »ﺗﺮآﺘﺎزﯼ« و اﻋﻤﺎل وﺣ ﺸﻴﺎﻧﻪﯼ‬ ‫اﻳﻦ اوﻝﻴﻦ ﺷﺎﻩ ﺷﻴﻌﻪﯼ ﺻ ﻔﻮﯼ را در چﮕ ﻮﻧﮕﯽ و ﻣﻴ ﺰان آ ﺸﺘﺎر‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺑﻴﺎن آ ﻨﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ آﺘ ﺎﺑﯽ چﻨ ﺪ ﺻ ﺪ ﺻ ﻔﺤﻪاﯼ ﻧﻴ ﺎز دارم‪،‬‬ ‫اﻣﺎ دو ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك را ﺑﻴﻦ ﺷﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻ ﻔﻮﯼ و ﺁﺥﻮﻧ ﺪه ﺎﯼ‬ ‫ﺣ ﺎآ ِﻢ ﻓﻌﻠ ﯽ ﻧﻤ ﯽﺗ ﻮاﻧﻢ ﻧﺎدﻳ ﺪﻩ ﺑﮕﻴ ﺮم‪ ،‬و ﺁن ه ﻢ ﻓﺎﺷﻴ ﺴﻢ ﻣ ﺬهﺒﯽ‪،‬‬ ‫ﺝﻨ ﺴﯽ و ﻗ ﻮﻣﯽ‪ ،‬ه ﻢچﻨ ﻴﻦ ﺑ ﯽﭘﺮواﻳ ﯽ ه ﺮدوﯼ اﻳ ﺸﺎن در آ ﺸﺘﺎر‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ وﺝ ﻮﻩ ﻣ ﺸﺘﺮك ه ﻢ ﺑ ﯽﺗﺮدﻳ ﺪ ﻧﺎﺷ ﯽ از‬ ‫وﺝﻪاﺷﺘﺮاآﯽ اﺳﺎﺳﯽﺗﺮ و اﺻ ﻮﻝﯽﺗ ﺮ اﺳ ﺖ؛ ارﺗﺒ ﺎط ِ ﻏﻴﺮِﻣﻌﻘ ﻮ ِل‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺘﻮﻝﻴﺎ ِن ﻣﺬهﺐ ﺑﺎ ﺥﺪا و ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻚ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺼﻮر ﺥﻠﻴﻔﻪﯼ ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺥﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺮدم چﻨﻴﻦ ﮔﻔﺖ‪:‬‬ ‫»اﯼﻣﺮدم‪ ،‬ﻣﻦ در زﻣﻴﻦ ﻣﻈﻬ ﺮ ﻗ ﺪرت ﺥ ﺪا ه ﺴﺘﻢ و ﺑ ﻪ‬ ‫ﻣ ﺸﻴﺖ و ارادﻩﯼ او رﻓﺘ ﺎر ﻣ ﯽآ ﻨﻢ‪ .‬ﺑ ﻪ اذن او ﻋﻄ ﺎ ﻣ ﯽ ﻧﻤ ﺎﻳﻢ‪،‬‬ ‫زﻳﺮا ﺥﺪا ﻣﺮا ﻗﻔﻞ ﻣﺎل ﺥﻮد ﻗﺮار دادﻩاﺳﺖ‪(١١) «.‬‬ ‫»ﻓﻀﻞ اﷲ ﺑﻦ روزﺑﻬﺎن ﺥﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﯽآﻨﺪ آﻪ… ﺷﻴﺦ‬ ‫ﺝﻨﻴ ﺪ را اﷲ و ﻓﺮزﻧ ﺪ او ﺣﻴ ﺪر )ﭘ ﺪر ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻ ﻔﻮﯼ( را‬ ‫اﺑﻦ اﷲ ﺥﻮاﻧﺪﻧﺪ‪(١٢)«.‬‬

‫‪٢٤‬‬

‫ﺳ ﻮداﮔﺮ ﮔﻤﻨ ﺎم وﻧﻴ ﺰﯼ… ﻣ ﯽﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪» :‬اﻳ ﻦ ﺻ ﻮﻓﯽ را‬ ‫رﻋﺎﻳﺎﻳﺶ چﻨﺎن ﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﯽآﻨﻨ ﺪ آ ﻪ ﭘﻨ ﺪارﯼ ﺥ ﺪا ﺑ ﺮ روﯼ زﻣ ﻴﻦ‬ ‫اﺳﺖ… در ﺳﺮاﺳﺮ اﻳﺮان ﻧﺎم ﺥﺪا ﻓﺮاﻣ ﻮش ﺷ ﺪﻩ و هﻤ ﻪ ﺝ ﺎ ﻧ ﺎم‬ ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﺮ زﺑﺎنهﺎ ﺝﺎرﯼ اﺳﺖ‪(١٣) «.‬‬ ‫ﺷ ﺎدروان اﺣﻤ ﺪ آ ﺴﺮوﯼ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﭘﺎﻧ ﺼﺪ ﺳ ﺎﻝﻪﯼ‬ ‫ﺥﻮزﺳ ﺘﺎن ﻣ ﯽﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪» :‬در ﺗ ﺎرﻳﺦه ﺎﯼ ﺻ ﻔﻮﯼ هﻤﻴ ﺸﻪ ﭘ ﺮدﻩ ﺑ ﺮ‬ ‫روﯼ ﺥﻮﻧﺨﻮارﯼهﺎ و زﺷﺖآﺎرﯼهﺎﯼ ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ آﺸﻴﺪﻩاﻧ ﺪ و‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ او از ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﻧﻴﻜﻮآﺎر ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﯽﺷ ﻮد؛ در ﺣ ﺎﻝﯽ‬ ‫آﻪ آﺎرهﺎﯼ زﺷ ﺖ ﺑ ﺴﻴﺎر آ ﺮدﻩ و اﮔ ﺮ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺝ ﺴﺘﺠﻮ ﺷ ﻮد‪،‬‬ ‫ﺗﺎﺥﺖ و ﺗﺎزهﺎﯼ ازﺑﻜﺎن در ﺥﺮاﺳﺎن و وﻳﺮاﻧﻜ ﺎرﯼه ﺎﯼ ﻋﺜﻤ ﺎﻧﯽ‬ ‫در ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻴﻮﻩﯼ آﺎرهﺎﯼ ﻧﺎﺳﺘﻮدﻩﯼ اﻳﻦ ﺷﺎﻩ ﺑﻮد‪«.‬‬ ‫»ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺑﻨﻴ ﺎﻧﮕﺰار ﺳﻠ ﺴﻠﻪﯼ ﺻ ﻔﻮﯼ )ﻣﺮﺷ ﺪ‬ ‫آﺎﻣ ﻞ( ﻳ ﻚ ﮔ ﺮوﻩ زﻧ ﺪﻩ ﺥ ﻮاران در درﺑ ﺎر داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ زﻳ ﺮ‬ ‫ﻧﻈ ﺮ ﺝ ﺎرچﯽ ﺑﺎﺷ ﯽ ﺷ ﺎﻩ اﻧﺠ ﺎم وﻇﻴﻔ ﻪ ﻣ ﯽآﺮدﻧ ﺪ و ﻣﺎﻣﻮرﻳ ﺖ‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ آﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﺷﺎرﻩﯼ وﯼ ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺪن ﻣﺠﺮم را ﺑﻪ دﻧ ﺪان‬ ‫ﻗﻄﻌ ﻪ ﻗﻄﻌ ﻪ آﻨﻨ ﺪ و ﺑﺨﻮرﻧ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ رﺳ ﻢ ﺗ ﺎ ﭘﺎﻳ ﺎن ﻋ ﺼﺮ ﺻ ﻔﻮﯼ‬ ‫ﺑﺮﻗﺮار ﻣﺎﻧﺪ‪(١٤) «.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻴ ﺎﻧﯽ دﻳﮕ ﺮ ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺎ آ ﻪ در اﻧﺘﻬ ﺎﯼ ه ﺰارﻩﯼ دوم و‬ ‫ﺁﺳ ﺘﺎﻧﻪﯼ ه ﺰارﻩﯼ ﺳ ﻮم زﻧ ﺪﮔﯽ ﻣ ﯽآﻨ ﻴﻢ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ﻋﺠﻴ ﺐ ﺑﺎﺷ ﺪ آ ﻪ‬ ‫وارﺛﺎن ﺷﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻ ﻔﻮﯼ ـ ﺝﻤﻬ ﻮرﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ اﻳ ﺮان ـ ﺥ ﻮد‬ ‫را وﻝﯽ ﻣﻄﻠﻘﻪ و ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺝﺎن‪ ،‬ﻣﺎل‪ ،‬ﻧﺎﻣﻮس و هﻤ ﻪ چﻴ ﺰ ﻣ ﺮدم‬ ‫ﺗﻠﻘ ﯽ ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ و ﺑ ﯽﭘ ﺮوا ﺑ ﻪ ﻗﺘ ﻞ و ﻏ ﺎرت و چﭙ ﺎول ﻣ ﺮدم‬ ‫ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ!‬ ‫اﻳ ﻦ ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺬهﺒﯽ آ ﻪ در ﺷ ﺨﺺ ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ‬ ‫ﺻ ﻔﻮﯼ‪ ،‬ﺑ ﻪ اوج رﺳ ﻴﺪ و در ﺷ ﺎﻩ ﻋﺒ ﺎس ﺻ ﻔﻮﯼ ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩ ه ﺎﯼ‬ ‫ﻧ ﻮﻳﻨﯽ ﻣﺘﻜﺎﻣ ﻞ ﺷ ﺪ‪ ،‬چﮕ ﻮﻧﮕﯽ ﮔﺮوﻳ ﺪن اﺝﺒ ﺎرﯼ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن را ﺑ ﻪ‬ ‫ﺗﺸﻴﻊ‪ ،‬ﺑﻪ ﺿﺮب ﺷﻤﺸﻴﺮ‪ ،‬ﻗﺘﻞ ﻋﺎم و ﻏﺎرت ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬

‫‪٢٥‬‬

‫در واﻗﻊ ﺥﺸﻮﻧﺘﯽ آﻪ ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻ ﻔﻮﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﻗﻠ ﻊ و‬ ‫ﻗﻤﻊ دﺷ ﻤﻨﺎن! )ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎ ِن ﺳ ﻨﯽ ﻣ ﺬهﺐ( و دﻳﮕ ﺮ دﮔ ﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن در‬ ‫ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓ ﺖ‪ ،‬هﻤﺎﻧ ﺎ ﻣﺘﻜﺎﻣ ﻞ ﺷ ﺪﻩﯼ روش اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬ ‫ﻃﯽ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ هﺰار ﺳ ﺎل ﺑ ﻪ روشه ﺎﯼ ﻧ ﻮﻳﻨﯽ ]![ ﺑﺎﻝﻴ ﺪ و چﻬ ﺎر‬ ‫ﺻﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ )اﻣ ﺮوز( ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩه ﺎﻳﯽ ﺑ ﺴﻴﺎر ﺑ ﺴﻴﺎر ﭘﻴﭽﻴ ﺪﻩﺗ ﺮ و‬ ‫ﺗﻜﻨﻴﻜﯽﺗﺮ ارﺗﻘﺎء ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در ﻓﺎرﺳ ﻨﺎﻣﻪﯼ ﻧﺎﺻ ﺮﯼ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪» :‬ﺗﻌ ﺼﺐ ﺝﻨ ﻮن‬ ‫ﺁﻣﻴﺰ وﯼ )ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻﻔﻮﯼ( چﻨﺎن ﺑﻮد آ ﻪ چ ﻮن ﺑ ﻪ ﺷ ﺮوان‬ ‫ﺷﺎهﺎن ﻣﺴﻠﻂ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺳ ﭙﺎهﻴﺎن ﺥ ﻮد ﮔﻔ ﺖ‪ :‬چ ﻮن ﻣ ﺮدم ﺷ ﺮوان‪،‬‬ ‫دﺷﻤﻦ ﺥﺎﻧﺪان رﺳﺎﻝﺘﻨﺪ‪ ،‬اﻣﻮال ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺠﺲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻣﻮال‬ ‫ﺁنهﺎ را آﻪ ﺑﻪ ﻏﺎرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻳ ﺪ‪ ،‬در ﺁب رودﺥﺎﻧ ﻪ اﻧﺪازﻳ ﺪ‪ .‬ﺗﻤ ﺎم‬ ‫ﻝ ﺸﻜﺮﻳﺎن اﻃﺎﻋ ﺖ ﻓﺮﻣ ﺎﻳﺶ ﻣﺮﺷ ﺪ آﺎﻣ ﻞ ﺥ ﻮد را آ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣ ﺖ‬ ‫اﻣﻮال را در ﺁب اﻧﺪاﺥﺘﻨﺪ؛ ﺣﺘﺎ ﺷﺘﺮ و اﺳﺐ و اﺳﺘﺮ را‪«.‬‬ ‫ﺷﺎﻩ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ »ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰﻳ ﺎن ه ﻴﭻ ﻣﻘ ﺎوﻣﺘﯽ ﻧﻜﺮدﻧ ﺪ‪،‬‬ ‫ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﻣ ﺮدم ﺷ ﻬﺮ را ﻗﺘ ﻞﻋ ﺎم آ ﺮد‪ .‬ﺣﺘ ﺎ ﺳ ﺮﺑﺎزاﻧﺶ زﻧ ﺎن‬ ‫ﺁﺑﺴﺘﻦ را ﺑﺎ ﺝﻨﻴﻦهﺎﻳﯽ آﻪ در ﺷﻜﻢ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬آ ﺸﺘﻨﺪ‪ .‬ﮔ ﻮر ﺳ ﻠﻄﺎن‬ ‫ﻳﻌﻘ ﻮب و ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از اﻣﻴﺮاﻧ ﯽ را آ ﻪ در ﻧﺒ ﺮد درﺑﻨ ﺪ ﺷ ﺮآﺖ‬ ‫ﺝﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺶ آﺮدﻧﺪ و اﺳﺘﺨﻮانهﺎﺷ ﺎن را ﺳ ﻮزاﻧﺪﻧﺪ‪ .‬ﺳ ﭙﺲ‬ ‫‪ ٨٠٠‬ﺗﻦ … را ﺳﺮ ﺑﺮﻳﺪﻧﺪ … ‪ ٣٠٠‬ﺗﻦ از زﻧﺎن روﺳﭙﯽ را ﺑ ﻪ‬ ‫ﺻ ﻒ درﺁوردﻧ ﺪ و ه ﺮ ﻳ ﻚ را ﺑ ﻪ دو ﻧﻴﻤ ﻪ آﺮدﻧ ﺪ … ﺳ ﭙﺲ‬ ‫اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻣﺎدر ﺥ ﻮد را… ﻓﺮﻣ ﺎن داد در ﺑﺮاﺑ ﺮش ﺳ ﺮﺑﺮﻳﺪﻧ ﺪ‪«.‬‬ ‫)‪(١٥‬‬ ‫»ﺷ ﻴﺦ ﺣﻴ ﺪر )ﭘ ﺪر ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻ ﻔﻮﯼ( هﺮﮔ ﺎﻩ در‬ ‫اردﺑﻴﻞ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻝﻔﺖ آﺴﯽ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن وﯼ ﻣﺮﻳ ﺪاﻧﺶ‬ ‫ﺳﮕﯽ را ﺑﻪ ﻧﻔﺖ و ﮔﻮﮔﺮد ﺁﻏﺸﺘﻪ ﺳ ﺎﺥﺘﻪ و ﺁﺗ ﺶ زدﻩ‪ ،‬از ﭘﻨﺠ ﺮﻩ‬ ‫ﺑﺪرون ﺥﺎﻧﻪﯼ ﻣﺨﺎﻝﻒ ﻣﯽاﻓﻜﻨﺪﻧﺪ‪(١٦)«.‬‬ ‫ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ آﻪ ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ از ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻ ﻔﻮﯼ داﺷ ﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﻻزم ﻧﻴﺴﺖ راﻩ دورﯼ ﺑﺮوﻳﻢ‪ .‬آﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ ﺁﮔﺎهﯽ از‬

‫‪٢٦‬‬

‫چﮕ ﻮﻧﮕﯽ و ﻣﻜﺎﻧﻴ ﺴ ِﻢ ارﺗﻜ ﺎب چﻨ ﻴﻦ ﺝﻨﺎﻳ ﺎﺗﯽ از ﺳ ﻮﯼ رهﺒ ﺮﯼ‬ ‫ﺷ ﻴﻌﻪ و اﺳﺎﺳ ﺎ ﻣﺘﻮﻝﻴ ﺎن ﻣ ﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﻧﺨ ﺴﺖ ﻣﺎهﻴ ﺖ و ﻧﮕ ﺮش اﻳ ﻦ‬ ‫ﻣ ﺬهﺐ را ﺑ ﻪ اﻧ ﺴﺎن و ﺣ ﻖ و ﺣﻘ ﻮق اﻧ ﺴﺎن ﺑ ﺸﻨﺎﺳﻴﻢ‪ ،‬ﺁﻧﮕ ﺎﻩ‬ ‫ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﺷ ﻴﻮﻩه ﺎﯼ اﻧﺠ ﺎم اﻳ ﻦ ﺝﻨﺎﻳ ﺎت دﻳﮕ ﺮ ﭘﺮﺳ ﺸﯽ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس‬ ‫ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﺷ ﻨﺎﺥﺘﻪ ﺷ ﺪﻩﯼ ﺣﻘ ﻮق ﺑ ﺸﺮ ﺑﺮﻧﺨﻮاه ﺪ اﻧﮕﻴﺨ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ‬ ‫ﻣﺘﻮﻝﻴ ﺎن ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ اﻧﺠ ﺎم چﻨ ﻴﻦ ﺝﻨﺎﻳ ﺎﺗﯽ را در ﻗﺒ ﺎل ﻣ ﺮدم اﻧﻜ ﺎر‬ ‫ﻧﻤ ﯽآﻨﻨ ﺪ آ ﻪ ﺁن را ﻋ ﻴﻦ اﻧﺠ ﺎم وﻇﻴﻔ ﻪاﯼ ﻣ ﯽداﻧﻨ ﺪ آ ﻪ از ﺳ ﻮﯼ‬ ‫رهﺒ ﺮان اوﻝﻴ ﻪﯼ دﻳﻨ ﺸﺎن ـ ﻳ ﺎ ﺥﺪاﺷ ﺎن ـ ﺑ ﻪ اﻳ ﺸﺎن ﺗﻔ ﻮﻳﺾ ﺷ ﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ از ﺣﻘ ﻮق ﺑ ﺸﺮ‪ ،‬دﻣﻮآﺮاﺳ ﯽ‪ ،‬ﺁزادﯼ‪،‬‬ ‫ﺁزادﯼ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن‪ ،‬اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎت و… هﻤ ﻴﻦ ﻃ ﻮر ﻣﺤﻔ ﻮظ ﺑ ﻮد ِن‬ ‫ﺣﺮﻳﻢ زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺨﺼﯽ‪ ،‬ﺣﺘﺎ از ﻧﻈ ﺮ ﻣﺘﻮﻝﻴ ﺎن ﻓﺮﻧ ﮓ رﻓﺘ ﻪﯼ اﻳ ﻦ‬ ‫ﻣ ﺬهﺐ ﻧﻴ ﺰ ﺣﻴﻄ ﻪﯼ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑ ﻞ ﺗﺠ ﺎوزﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ و دﺥﺎﻝ ﺖ در‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم و ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﻜﻠﻴﻒ ﺑﺮاﯼ اﻳﺸﺎن‪ ،‬ﻋ ﻴﻦ ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﯽ هﻤ ﻪﯼ‬ ‫ﻣﺘﻮﻝﻴﺎن ﻣﺬهﺒﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ﻓﻠ ﺴﻔﻪ و ﻣﺎهﻴ ﺖ رژﻳ ﻢ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ در هﻤ ﻪﯼ اﻧ ﻮاع‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖهﺎﯼ اﺳﻼﻣﯽ )از ﺥﻤﻴﻨﯽ ﺗﺎ ﻣﺠﺎهﺪﻳﻦ( ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑ ﺮ اﺻ ﺎﻝﺖ‬ ‫رهﺒﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻓﻠ ﺴﻔﻪ‪ ،‬اﻣ ﺎم اﻧ ﺴﺎﻧﯽ ﻣ ﺎﻓﻮق و ﭘﻴ ﺸﻮا اﺳ ﺖ‪.‬‬ ‫اﺑ ﺮ ﻣ ﺮدﯼ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺝﺎﻣﻌ ﻪ را ﺳﺮﭘﺮﺳ ﺘﯽ‪ ،‬زﻋﺎﻣ ﺖ و رهﺒ ﺮﯼ‬ ‫ﻣ ﯽآﻨ ﺪ‪ .‬دوام و ﻗ ﻮام ﺝﺎﻣﻌ ﻪ ﺑ ﻪ وﺝ ﻮد اﻣ ﺎم ﺑ ﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬اﻣ ﺎم‪،‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺣﻴﺎت و ﺣﺮآﺖ اﻣ ﺖ )ﺝﺎﻣﻌ ﻪ( اﺳ ﺖ‪ .‬وﺝ ﻮد و ﺑﻘ ﺎﯼ اﻣ ﺎم‬ ‫اﺳﺖ آﻪ وﺝﻮد و ﺑﻘﺎﯼ اﻣ ﺖ را ﻣﻤﻜ ﻦ ﻣ ﯽﺳ ﺎزد‪ .‬اﻣ ﺎم »ﭘﻴ ﺸﻮا«‬ ‫اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ ﻧﮕ ﺬارد اﻣ ﺖ ﺑ ﻪ ﺑ ﻮدن و ﺥ ﻮش ﺑ ﻮدن و ﻝ ﺬت ﭘﺮﺳ ﺘﯽ‬ ‫ﺗ ﺴﻠﻴﻢ ﺷ ﻮد و ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ ﭘﻴ ﺸﻮا اﺳ ﺖ ﺗ ﺎ در ﭘﺮﺗ ﻮ ه ﺪاﻳﺖ او‪ ،‬اﻣ ﺖ‬ ‫چﻮﻧﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﯼ ﺣﺮآﺖ و ﺝﻬ ﺖ ﺣﺮآ ﺖ ﺥ ﻮﻳﺶ را ﮔ ﻢ ﻧﻜﻨ ﺪ‪«.‬‬ ‫)‪(١٧‬‬ ‫»… در ﺣﺎﻝﯽ آ ﻪ اآﺜﺮﻳ ﺖ ﻣ ﺮدم اﻳ ﺮان ﺳ ﻨﯽ ﻣ ﺬهﺐ و‬ ‫از اﺻ ﻮل ﺷ ﻴﻌﻪ ﺑ ﯽ ﺥﺒ ﺮ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﻗ ﺪا ِم ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺗﻤ ﺎم‬ ‫ﻣ ﺮدم و ﺣﺘ ﺎ ﺑﺮﺥ ﯽ از ﻋﻠﻤ ﺎﯼ ﺷ ﻴﻌﻪﯼ ﺗﺒﺮﻳ ﺰ را ﻧﮕ ﺮان آ ﺮد‪.‬‬

‫‪٢٧‬‬

‫چﻨ ﺎن آ ﻪ ﻳ ﻚ ﺷ ﺐ ﭘ ﻴﺶ از ﺗ ﺎﺝﮕﺰارﯼ ﺷ ﺎﻩ ﻧ ﺰد وﯼ رﻓﺘﻨ ﺪ و‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ‪ :‬ﻗﺮﺑﺎﻧ ﺖ ﺷ ﻮﻳﻢ‪ .‬دوﻳ ﺴﺖ‪/‬ﺳﻴ ﺼﺪ ه ﺰار ﺥﻠ ﻖ آ ﻪ در ﺗﺒﺮﻳ ﺰ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬چﻬﺎرداﻧﮓ ﺁن هﻤﻪ ﺳﻨﯽاﻧﺪ… ﻣﯽﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﺮدم ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ آ ﻪ‬ ‫ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺷ ﻴﻌﻪ ﻧﻤ ﯽﺥ ﻮاهﻴﻢ… ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﻓﺮﻣﻮدﻧ ﺪ… اﮔ ﺮ رﻋﻴ ﺖ‬ ‫ﺣﺮﻓﯽ ﺑﮕﻮﻳﺪ‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﯽآﺸﻢ و ﻳﻚ آ ﺲ را زﻧ ﺪﻩ ﻧﻤ ﯽﮔ ﺬارم‪«.‬‬ ‫)‪(١٨‬‬ ‫در ﺳ ﻔﺮﻧﺎﻣﻪﯼ وﻧﻴﺰﻳ ﺎن ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ‪ :‬ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ‬ ‫ﺻﻔﻮﯼ »ﺑﺮ وﺳﻌﺖ و داﻣﻨﻪﯼ اﺥﺘﻼﻓﯽ آ ﻪ ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﺮان و دﻳﮕ ﺮ‬ ‫آ ﺸﻮره ﺎﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ وﺝ ﻮد داﺷ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣﺮاﺗ ﺐ اﻓ ﺰود… و‬ ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن… را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ و ﺑﺮﺁن داﺷﺖ آ ﻪ درﺻ ﺪد رد واﻧﻜ ﺎر‬ ‫ﺥﻠﻴﻔﻪﯼ اول و دوم و ﺳﻮم ﺑﺮﺁﻳﻨﺪ …«‬ ‫»ﻳﻜ ﯽ از ﻧﺘ ﺎﻳﺞ ﻣﻬ ﻢ ﭘﻴ ﺮوزﯼ ﻗﺰﻝﺒﺎﺷ ﺎن اﻳ ﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬ ‫ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪﯼ اﻣﺎﻣﻴ ﻪﯼ ﺝﻌﻔﺮﻳ ﻪ )ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم اﻣ ﺎم ﺝﻌﻔ ﺮ ﺻ ﺎدق ﻳ ﺎ‬ ‫ﻣﺬهﺐ اﺛﻨﯽﻋﺸﺮﻳﻪ ﻳﺎ دوازدﻩ اﻣﺎﻣﯽ( ﻣﺬهﺐ رﺳﻤﯽ ﻗﻠﻤﺮو دوﻝ ﺖ‬ ‫ﺻﻔﻮﻳﻪ اﻋﻼم ﺷﺪ … هﻤﻪﺝﺎ ﺥﻄﺒﻪﯼ ﺷ ﻴﻌﯽ و ﻝﻌ ﻦ ﺳ ﻪ ﺥﻠﻴﻔ ﻪﯼ‬ ‫اول ﻣﻌﻤﻮل ﮔﺸﺖ‪ .‬ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺷﺨ ﺼﺎ ﻣﺮاﻗ ﺐ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣ ﺮدم‬ ‫ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﻝﻌﻦ آﻨﻨﺪ و ﻏﺎﻝﺒﺎ ﻣ ﯽﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﺑ ﻴﺶ ﺑ ﺎد‪ ،‬آ ﻢ ﻣﺒ ﺎد … ﻓﻘﻴﻬ ﺎن‬ ‫ﺷ ﻴﻌﻪ و ﻳ ﺎ ﻓﻘﻴﻬ ﺎﻧﯽ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ ﮔﺮوﻳ ﺪﻩ ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ ،‬هﻤ ﻪﯼ‬ ‫ﻣﻘﺎﻣﺎت و ﻣ ﺸﺎﻏﻞ روﺣ ﺎﻧﯽ را اﺷ ﻐﺎل آﺮدﻧ ﺪ … ﺗ ﺮوﻳﺞ ﻣ ﺬهﺐ‬ ‫ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪﯼ ﻣﺬهﺐ دوﻝﺘﯽ و ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺗﺮوﻳﺞ ﻝﻌﻦ ﺳﻪ ﺥﻠﻴﻔﻪﯼ‬ ‫ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ… و اﻋ ﺪام و اﻳ ﺬا و ﺗﻌﻘﻴ ﺐ اه ﻞ ﺳ ﻨﺖ و ﺝﻤﺎﻋ ﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺳ ﺒﺎت اﻳ ﺮان را … ﺑ ﺎ دوﻝ ﺖه ﺎﯼ هﻤ ﺴﺎﻳﻪ… ﺳ ﺨﺖ ﺗﺒ ﺎﻩ و‬ ‫ﺥﺮاب آﺮد‪(١٩) «.‬‬ ‫اﺳ ﺘﺎد ﻣﺠﺘﺒ ﯽ ﻣﻴﻨ ﻮﯼ در راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺣﺮآ ﺖ ﻗﺰﻝﺒ ﺎشه ﺎ‬ ‫)ارﺗ ﺶ ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ( و ﺑ ﻪ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ رﺳ ﻴﺪن ﺷ ﺎهﺎن ﺻ ﻔﻮﯼ‪،‬‬ ‫ﺑ ﺮﺥﻼف ﺥﻴﻠ ﯽ از ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﮕ ﺎران ﺷ ﻴﻌﻪزدﻩ آ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩﯼ ﺑ ﻪ‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ رﺳﻴﺪن ﺻﻔﻮﻳﺎن را »ﺣﺮآﺘﯽ ﻣﻠ ﯽ« ارزﻳ ﺎﺑﯽ ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪،‬‬ ‫اﻳﻦ ﻧﮕﺮش را ﻳﻚ ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ارزﻳﺎﺑﯽ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪٢٨‬‬

‫»ﻋﻨ ﻮان ﺝﻨ ﺒﺶ ﻣﻠ ﯽ دادن )ﺑ ﻪ ﺝﻨ ﺒﺶ ﻗﺰﻝﺒ ﺎشه ﺎ( ﺑ ﻪ‬ ‫ﮔﻤﺎن ﻣﻦ ﺳ ﻬﻞ اﻧﮕ ﺎرﯼ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ اﺳ ﺖ در اﺻ ﻄﻼح‪ ،‬و ﻣﺮﺗﻜ ﺐ‬ ‫ﺷﺪن ﻏﻠﻂ ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺳﺖ‪(٢٠)«.‬‬ ‫»از ﻝﺤﺎظ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻓﺮﺿﻴﻪﯼ ﻣﻨﺸﺎ اﻳﺮاﻧﯽ داﺷ ﺘ ِﻦ ﺗ ﺸﻴﻊ‪،‬‬ ‫ﻧﺎدرﺳ ﺖ اﺳ ﺖ و اآﻨ ﻮن ﻣ ﯽﺗ ﻮان اﻳ ﻦ ﻧﻈ ﺮ را آ ﺎﻣﻼ رد ﺷ ﺪﻩ‬ ‫ﺷ ﻤﺮد … ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ ﺷ ﻴﻌﻴﺎن‪ ،‬از ﻣ ﻮاﻝﯽ )ﺑﻨ ﺪﮔﺎن = اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن(‬ ‫ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﻋﺮب ﺑﻮدﻧﺪ‪(٢١) «.‬‬ ‫ﺑﻪ ﺑﻴﺎﻧﯽ دﻳﮕﺮ ﺷﻴﻮﻩﯼ ﺑ ﻪ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ رﺳ ﻴﺪن ﺷ ﺎهﺎن ﺗ ﺮك‬ ‫ﺻﻔﻮﯼ آﻪ ﻧﮋاد و ﻣ ﺬهﺐ دﻳﮕ ﺮﯼ داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻠ ﯽ ﮔﺮاﻳﺎﻧ ﻪ‬ ‫ﻧﺒ ﻮد آ ﻪ دﻗﻴﻘ ﺎ در راﺳ ﺘﺎﯼ ﺣﻤﻠ ﻪﯼ اﻋ ﺮاب ﺑ ﻪ اﻳ ﺮان‪ ،‬ﺷ ﺒﻴﺨﻮن‬ ‫ﻗﻮﻣﯽ ﺥﺎرﺝﯽ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ ﺑ ﺎ ﺗﻤ ﺎم ﻓﺠ ﺎﻳﻌﯽ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻃﺎﻳﻔ ﻪﯼ ﺗ ﺮك ﺑ ﺮ ﺳ ِﺮ‬ ‫ﺗﻤﺎ ِم اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎورﻣﻨﺪان ﺑﻪ ﺁﺋ ﻴﻦه ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺬهﺒﯽ‬ ‫ﺁوردﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﺢ ﻧﻮﻳ ﺴﺎن ﺷ ﻴﻌﻪ زدﻩﯼ ﻣ ﺎ ﺝ ﺮات ﻧﻤ ﯽآﻨﻨ ﺪ اﻳ ﻦ‬ ‫ﺣﺮآﺖ را درﺳﺖ ارزﻳﺎﺑﯽ آﻨﻨﺪ و از آ ﺴﺎﻧﯽ ﻣﺜ ﻞ ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ‬ ‫و ﺷ ﺎﻩ ﻋﺒ ﺎس‪ ،‬ﺗ ﺼﺎوﻳﺮﯼ ﻏﻴ ﺮ واﻗﻌ ﯽ اراﺋ ﻪ ﻣ ﯽدهﻨ ﺪ آ ﻪ ﻧ ﻪ ﺑ ﺎ‬ ‫رﻓﺘﺎر ﺁن ﺷﺎهﺎن هﻤﺨﻮاﻧﯽ دارد و ﻧﻪ ﺑﺎ ﺣﺎﻓﻈﻪﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻣﺎ‪.‬‬ ‫»هﻨﮕ ﺎم اﻧﺘﻘ ﺎل ارﻣﻨﻴ ﺎن از ﺝﻠﻔ ﺎ ﺑ ﻪ اﺻ ﻔﻬﺎن از ﭘ ﺎﻧﺰدﻩ‬ ‫هﺰار ﺥﺎﻧﻮار‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺳﻪ هﺰار ﺥﺎﻧﻮار ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن رﺳﻴﺪﻧﺪ و ﺑ ﺎﻗﯽ‬ ‫در راﻩ ﺑﺮ اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺑﻴﻤﺎرﯼ و ﺣﻤﻼت اﻳﻼت چ ﺎدر ﻧ ﺸﻴﻦ‬ ‫ﺗﻠ ﻒ ﺷ ﺪﻧﺪ … ﻳ ﻚ ه ﺪف دﻳﮕ ِﺮ اﻳ ﻦ اﻗ ﺪام )آﻮچﺎﻧ ﺪن اراﻣﻨ ﻪ از‬ ‫ﺝﻠﻔﺎﯼ ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﺻﻔﻬﺎن( ﻓﺮوﻧ ﺸﺎﻧﺪن ﭘﺎﻳ ﺪارﯼ ﻣ ﺮدم ﻧ ﻮاﺣﯽ‬ ‫ﻏﻴ ِﺮ اﻳﺮاﻧ ﯽ آ ﺸﻮر ﺻ ﻔﻮﯼ و ﺗ ﻀﻌﻴﻒ ﺁن ﺳ ﺮزﻣﻴﻦه ﺎ‬ ‫ﺑﻮد …«)‪(٢٢‬‬ ‫دﻻرام ﻣ ﺸﻬﻮرﯼ در آﺘ ﺎب »رگ ﺗ ﺎك« ﻣ ﯽﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪:‬‬ ‫»ﺗﻔﻜﺮ در هﻤﻴﻦ ﻓﺎآﺖ ﺗﺎرﻳﺨﯽ آﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ واﻗﻌﻴﺖ ﻋﺼﺮ ﺷ ﺎﻩ‬ ‫ﻋﺒﺎس آﺒﻴﺮ]![ را ﺑﻪ چﻬﺮﻩاﯼ آﺎﻣﻼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺑ ﻪ ﻧﻤ ﺎﻳﺶ ﺑﮕ ﺬارد‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺳﻴﺪﻧﯽ اﺳﺖ‪ :‬اراﻣﻨﻪ آﻪ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺷ ﺎﻩ اﻳ ﻦ راﻩ را ﻣ ﯽﭘﻴﻤﻮدﻧ ﺪ‬

‫‪٢٩‬‬

‫… ﺑﺎ آﺪام ﺣﻤﻼت روﺑﺮو ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ از هﺮ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻧﻔ ﺮ‬ ‫ﺝﺎن ﺳﺎﻝﻢ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ رﺳﺎﻧﺪ؟ از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و ﺑﻴﻤ ﺎرﯼ آ ﻪ ﺑﮕ ﺬرﻳﻢ‪،‬‬ ‫آ ﺪام اﻳ ﻼت چﺎدرﻧ ﺸﻴﻦ در اﻳ ﻦ ﻣ ﺴﻴﺮ ﻋﺎﻣ ﻞ چﻨ ﻴﻦ ﺣﻤﻼﺗ ﯽ‬ ‫ﺑﻮدﻩاﻧﺪ؟… ﻃﺮﻓﻪ ﺁﻧﻜﻪ هﻤﻪﯼ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﮕﺎران ﻳ ﻚ ﺻ ﺪا ﺁراﻣ ﺶ و‬ ‫اﻣﻨﻴﺖ اﻳﻦ دوران را ﺳﺘﻮدﻩاﻧﺪ‪«.‬‬ ‫»ﺷﺎﻩ ﻋﺒ ﺎس… از ﺁﻏ ﺎز ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﺑ ﻪ ﻣ ﺴﺎﻝﻪﯼ اﻣﻨﻴ ﺖ و‬ ‫ﺁراﻣ ﺶ ﺗﻮﺝ ﻪ آ ﺮد و در راﻩ ﺑﺮاﻧ ﺪاﺥﺘﻦ رهﺰﻧ ﺎن ﺳ ﻌﯽ ﻓ ﺮاوان‬ ‫ﻧﻤﻮد …« )‪(٢٣‬‬ ‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻣﻨﻴﺘﯽ آﻪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﮕ ﺎران ﺷ ﻴﻌﻪ زدﻩﯼ ﻣ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ‬ ‫دوران ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس آﺒﻴﺮ]![ ﺑﺮﺷ ﻤﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ اﻣﻨﻴ ﺖ‬ ‫ﻧﺒﻮد آﻪ ﻳﻜﯽ از هﻤﺎن ﺷﻴﻮﻩهﺎﯼ هﻤﻴ ﺸﮕﯽ ﻗ ﻮﻣﯽ ﻣﻬ ﺎﺝﻢ ﺑ ﻮد آ ﻪ‬ ‫زﻳ ﺮ ﻝ ﻮاﯼ ﻣ ﺬهﺐ‪ ،‬اﻳ ﺮان را درﮔﻴ ﺮ ﺑ ﺰرگﺗ ﺮﻳﻦ ﺝﻨ ﮓه ﺎﯼ‬ ‫ﻣ ﺬهﺒﯽ آ ﺮد آ ﻪ ﺗ ﺎآﻨﻮن ﻧﻴ ﺰ از ﺁن ره ﺎﻳﯽ ﻧﻴﺎﻓﺘ ﻪاﻳ ﻢ‪ .‬رﻓﺘ ﺎر ﺑ ﺎ‬ ‫دﮔ ﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎﻧﯽ ﻣﺜ ﻞ اراﻣﻨ ﻪ آ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﻧ ﺎﺑﻮد آ ﺮدن ﻣﻨﻄﻘ ﻪﯼ‬ ‫زﻧ ﺪﮔﯽﺷ ﺎن و اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از هﻨﺮﻣﻨﺪاﻧ ﺸﺎن ﺑ ﺮاﯼ ﺑﺎﺻ ﻄﻼح‬ ‫ﺳﺎزﻧﺪﮔﯽ اﻳﺮان درﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬ ﺎ ﻳﻜ ﯽ از ﺷ ﻴﻮﻩه ﺎﯼ ﺛﺒ ﺖ‬ ‫ت رﻓﺘ ﺎ ِر اﻳ ﻦ‬ ‫ﺷ ﺪﻩ در ﺗ ﺎرﻳﺦ اﻳ ﺮان اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺝ ﺪو ِل ﻣﺨﺘ ﺼﺎ ِ‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﺷﻴﻌﻪ و دﻳﮕﺮ ﺷﺎهﺎن ﺻﻔﻮﯼ را ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣ ﯽﮔ ﺬارد‪ .‬ﺑ ﻪ‬ ‫هﻤﻴﻦ دﻝﻴﻞ اﺳﺖ آ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﭘﻮﺳ ﺘﻪه ﺎﯼ دروﻏ ﻴﻦ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﮕ ﺎرﯼ را‬ ‫آﻨﺎر زد و ﺗﺼﻮﻳﺮﯼ واﻗﻌﯽ از اﻳﻦ ﺷ ﺎهﺎن ﺷ ﻴﻌﻪ و ﺝﻨﺎﻳﺘﻜ ﺎر ﺑ ﻪ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﮔﺬاﺷﺖ!‬ ‫»در ﺳ ﺎل ‪ ١٦٠٥‬ﻣ ﻴﻼدﯼ )‪ ١٠١٤‬هﺠ ﺮﯼ( ﻗﺮﻳ ﺐ ﺑ ﻪ‬ ‫‪ ٧٠‬هﺰار ﻧﻔﺮ ارﻣﻨﯽ و ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎﻧﯽ از ﻧﺎﺣﻴﻪﯼ ﻧﺨﺠﻮان ﺑﻪ داﺥﻞ‬ ‫اﻳﺮان ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ آ ﻪ اآﺜ ﺮ ﺁﻧ ﺎن در ﻣﻴ ﺎن راﻩ ﺝ ﺎن ﺳ ﭙﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬ ‫ﺗﺒﻌﻴ ﺪ ﺑ ﻪ اﺻ ﻄﻼح ﺑﻮﻳ ﻮك ﺳ ﻮرﮔﻮن ﻳﻌﻨ ﯽ ﺗﺒﻌﻴ ﺪ ﺑ ﺰرگ ﺑ ﻮد‪«.‬‬ ‫)‪(٢٤‬‬ ‫ﻧﺼﺮ اﷲ ﻓﻠﺴﻔﯽ ﻣﯽﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪» :‬ﺷ ﺎﻩ ﻋﺒ ﺎس ﺗ ﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓ ﺖ‬ ‫آ ﻪ ﺷ ﻬﺮهﺎﯼ ﺁﺑ ﺎد ارﻣﻨ ﺴﺘﺎن را وﻳ ﺮان آﻨ ﺪ… ﺝﻤ ﻊ آﺜﻴ ﺮﯼ از‬

‫‪٣٠‬‬

‫اراﻣﻨ ﻪ ﺣﺎﺿ ﺮ ﺑ ﻪ ﺗ ﺮك وﻃ ﻦ ﺥ ﻮد ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ … ﺳ ﺮﺑﺎزان ﺑ ﺎ‬ ‫ﺷﻤﺸﻴﺮهﺎﯼ آﺸﻴﺪﻩ ﺑ ﻪ دهﻜ ﺪﻩه ﺎ ﻣ ﯽرﻓﺘﻨ ﺪ و… ﻣ ﺮدم را ﻣﺠﺒ ﻮر‬ ‫ﻣ ﯽآﺮدﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ زن و ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺥ ﻮد در ﺳ ﺮﻣﺎﯼ زﻣ ﺴﺘﺎن ﺑ ﺪون‬ ‫ﺁذوﻗ ﻪﯼ آ ﺎﻓﯽ‪ ،‬ﺥ ﺎك وﻃ ﻦ را ﺗ ﺮك ﮔﻮﻳﻨ ﺪ … در ﺳ ﺎل ‪١٠٢٨‬‬ ‫ﭘﻨﺠﺎﻩ هﺰار ﻧﻔﺮ از ﺁذرﺑﺎﻳﺠﺎن و ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺗﺒﻌﻴﺪ ﺷﺪﻧﺪ …«‬ ‫»ﺳ ﻼﻃﻴﻦ ﺻ ﻔﻮﯼ ﺑ ﺎ ﺳ ﻼﻃﻴﻦ ﻋﺜﻤ ﺎﻧﯽ ﻳ ﻚ اﺥ ﺘﻼف‬ ‫اﺳﺎﺳ ﯽ در رﻓﺘ ﺎر ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬هﻤ ﻪ ﺥ ﺪا را ﻣ ﯽﭘﺮﺳ ﺘﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻨ ﺪﮔﺎن‬ ‫ﺥﺪا را ﻣﯽچﺎﭘﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮق ﻣﻴﺎن ﺁﻧ ﺎن ﺝ ﺰ ﻳ ﻚ ﻓ ﺮق ﻇ ﺎهﺮﯼ ﻧﺒ ﻮد‪.‬‬ ‫هﺮ دو ﺳﻠ ﺴﻠﻪﯼ هﻤ ﺖ ﺥ ﻮد را ﺻ ﺮف ﺳ ﺎﺥﺘﻦ ﻣ ﺴﺎﺝﺪ و ﺗ ﺰﺋﻴﻦ‬ ‫دﻳﻮاره ﺎ و زراﻧ ﺪود آ ﺮدن ﮔﻠﺪﺳ ﺘﻪه ﺎﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻧﻤﻮدﻧ ﺪ؛ اﻣ ﺎ از‬ ‫ﻋﺪاﻝﺖ اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ ﺥﺒﺮ و اﺛﺮﯼ ﻧﺒﻮد‪(٢٥) «.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳ ﻦ چﻨ ﺪ ﻓﺎآ ﺖ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﺑ ﻪ راﺣﺘ ﯽ ﻣ ﯽﺗ ﻮان ﺑ ﺮ ﺗﻤ ﺎم‬ ‫دروغه ﺎﯼ ﻣ ﻮرﺥﻴﻦ ﺷ ﻴﻌﻪ زدﻩ در ﻣ ﻮرد اﻣﻨﻴ ﺖ و ﺳ ﺎزﻧﺪﮔﯽ‬ ‫دوران ﺷ ﻜﻮﻓﺎﯼ ]![ ﺷ ﺎﻩ ﻋﺒﺎﺳ ﯽ و اﻣﻨﻴ ﺖ آ ﺎذب دوران ﺷ ﺎهﺎن‬ ‫ﺻﻔﻮﯼ ﺥﻂ ﺑﻄﻼن آﺸﻴﺪ‪.‬‬ ‫»ﺷ ﺎﻩ ﻋﺒ ﺎس اول ﺳ ﻠﻄﺎﻧﯽ ﻣ ﺴﺘﺒﺪ‪ ،‬هﻮﺳ ﺒﺎز‪ ،‬ﺑ ﺪﮔﻤﺎن و‬ ‫ﺑﻴﺮﺣﻢ ﺑﻮد‪ .‬وﯼ اﻣﺮ داد ﺗﺎ ﺻﻔﯽ ﻣﻴﺮزا ﻓﺮزﻧﺪ ارﺷﺪ ﺥﻮد را آ ﻪ‬ ‫ﺝﻮاﻧﯽ ﻻﻳﻖ و ﻣﺴﺘﻌﺪ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑﻜ ﺸﻨﺪ زﻳ ﺮا از وﺝﻬ ﻪﯼ روزاﻓ ﺰون‬ ‫او ﺑﻴﻤﻨﺎك ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ دوﭘﺴﺮ ﺥﻮﻳﺶ را آﻮر آ ﺮد‪ ،‬وﻝ ﯽ‬ ‫ﭘ ﺴﺮ چﻬ ﺎرم ﺑ ﻪ ﻣﻮﻗ ﻊ درﮔﺬﺷ ﺖ‪ .‬ﺷ ﺎﻩ ﻋﺒ ﺎس آ ﻪ هﻤ ﻪﯼ ﭘ ﺴﺮان‬ ‫ﺥ ﻮد را از دﺳ ﺖ دادﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺳ ﺮﻳﺮ ﺳ ﻠﻄﻨﺖ را ﺑ ﻪ ﻧ ﻮﻩﯼ ﺻ ﻐﻴﺮ‬ ‫ﺥ ﻮد ﺷ ﺎﻩ ﺻ ﻔﯽ اول آ ﻪ آ ﻮدآﯽ ﺑ ﯽاﺳ ﺘﻌﺪاد ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺳ ﭙﺮد‪ .‬از ﺁن‬ ‫زﻣﺎن در ﻣﻴﺎن ﺻﻔﻮﻳﻪ رﺳﻢ ﺷﺪ آﻪ ﺝﻮاﻧﺎ ِن ﺥ ﺎﻧﻮادﻩﯼ ﺥ ﻮﻳﺶ را‬ ‫در ﺣ ﺮم ﭘ ﺮورش دهﻨ ﺪ و از ﻣ ﺮدم دور ﻧﮕ ﺎﻩ دارﻧ ﺪ و ﻧ ﺎز‬ ‫ﭘ ﺮوردﻩ و ﺑ ﯽارادﻩ ﺑ ﺎر ﺁورﻧ ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺥﻄ ﺮﯼ از وﺝ ﻮد اﻳ ﺸﺎن‬ ‫ﻣﺘﻮﺝ ﻪﯼ ﺳ ﻠﻄﺎن وﻗ ﺖ ﻧﮕ ﺮدد‪ .‬و در ﺻ ﻮرت آ ﻮچﻜﺘﺮﻳﻦ‬ ‫ﺑ ﺪﮔﻤﺎﻧﯽ‪ ،‬دﻳ ﺪﮔﺎن اﻳ ﺸﺎن را ﻣﻴ ﻞ ﻣ ﯽآ ﺸﻴﺪﻧﺪ و ﻧﺎﺑﻴﻨﺎﻳ ﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽآﺮدﻧﺪ‪(٢٦) «.‬‬

‫‪٣١‬‬

‫ﺳٍﺮ ﺝﺎن ﻣﻠﻜﻢ ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺷﺎهﺰادﻩاﯼ آ ﻪ هﺮﮔ ﺰ اﺝ ﺎزﻩ‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ زﻧﺪان ﺥﻮد )ﺣﺮﻣﺴﺮا( را ﺗﺎ وﻗ ﺖ ﺝﻠ ﻮس ﺑ ﻪ ﺗﺨ ﺖ ﺗ ﺮك‬ ‫آﻨﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎﻻ زنﺻﻔﺖ]![ و ﺑﯽآﻔﺎﻳﺖ ﻣﯽﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﺶ ﻣﺬهﺐ در ﺣﻜﻮﻣﺖ‪،‬‬ ‫ﺥﻴﺎل ﻣﯽآﻨﻢ ﺑﺮاﯼ درك و ﻓﻬ ِﻢ ﻧﻘ ِ‬ ‫ﺶ ﭘﺪر و ﺑﻨﻴﺎﻧﮕﺰار ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﻴﻌﻪﯼ ﺻﻔﻮﯼ و اوﻝ ﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‬ ‫ﻧﻘ ِ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺷﻴﻌﻪ در اﻳﺮان آﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺎ آ ﻪ در اﻳ ﺮان اﻳ ﻦ ﺑﻴ ﺴﺖ و چﻨ ﺪ ﺳ ﺎل را ﺑ ﺎ‬ ‫ﮔﻮﺷ ﺖ و ﭘﻮﺳ ﺘﻤﺎن ﻝﻤ ﺲ آ ﺮدﻩاﻳ ﻢ و ﻧﻘ ﺶ دﻳ ﻦ در ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‬ ‫ﺶ چﺸﻢ دارﻳﻢ‪ ،‬درك ِ رﻓﺘﺎ ِر ﭘﺪر ﻋﻘﻴﺪﺗﯽ‬ ‫ﺝﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ را ﭘﻴ ِ‬ ‫ﺥﻤﻴﻨ ﯽ و ﺑﻨﻴ ﺎﻧﮕﺰار‪ ،‬ﻣﻮﺳ ﺲ و ﻣﺨﺘ ﺮع ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ در اﻳ ﺮان‬ ‫ﻧﺒﺎﻳﺪ زﻳﺎد دور از ذه ﻦ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ ﯼ ﺗ ﺎزﻩ ﺑ ﺮاﯼ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ‬ ‫راﻓﺖ و رﺣﻤﺖ اﺳﻼﻣﻴﻮن ﺑﻪ ﻧﻈﺮم کﺎﻓﯽ ﺑﺎﺷﺪ!!‬

‫»ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬ ‫از ﺁﻧﺠﺎ آﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺥﺎﺋﻦ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺝﻪ ﺑﻪ اﺳﻼم ﻣﻌﺘﻘﺪ ﻧﺒﻮدﻩ و‬ ‫هﺮ چﻪ ﻣﻰﮔﻮﻳﻨﺪ از روى ﺣﻴﻠﻪ و ﻧﻔﺎق ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ و ﺑﻪ اﻗﺮار‬ ‫ﺳﺮان ﺁﻧﻬﺎ از اﺳﻼم ارﺗﺪاد ﭘﻴﺪا آﺮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺝﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎرب‬ ‫ﺑﻮدن ﺁﻧﻬﺎ و ﺝﻨﮕﻬﺎى آﻼﺳﻴﻚ ﺁﻧﻬﺎ در ﺷﻤﺎل و ﻏﺮب و ﺝﻨﻮب‬ ‫آﺸﻮر ﺑﺎ هﻤﻜﺎرﻳﻬﺎى ﺣﺰب ﺑﻌﺚ ﻋﺮاق و ﻧﻴﺰ ﺝﺎﺳﻮﺳﻰ ﺁﻧﺎن‬ ‫ﺑﺮاى ﺻﺪام ﻋﻠﻴﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺎ‪ ،‬و ﺑﺎ ﺗﻮﺝﻪ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط ﺁﻧﺎن ﺑﺎ‬ ‫اﺳﺘﻜﺒﺎر ﺝﻬﺎﻧﻰ و ﺿﺮﺑﺎت ﻧﺎﺝﻮاﻧﻤﺮداﻧﻪ ﺁﻧﺎن از اﺑﺘﺪاى ﺗﺸﻜﻴﻞ‬ ‫ﻧﻈﺎم ﺝﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ ﺗﺎآﻨﻮن‪ ،‬آﺴﺎﻧﻰ آﻪ در زﻧﺪاﻧﻬﺎى ﺳﺮاﺳﺮ‬ ‫آﺸﻮر ﺑﺮ ﺳﺮﻣﻮﺿﻊ ﻧﻔﺎق ﺥﻮد ﭘﺎﻓﺸﺎرى آﺮدﻩ و ﻣﻰآﻨﻨﺪ‬ ‫ﻣﺤﺎرب و ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻴﺰ‬

‫‪٣٢‬‬

‫در ﺗﻬﺮان ﺑﺎ راى اآﺜﺮﻳﺖ ﺁﻗﺎﻳﺎن ﺣﺠﻪاﻻﺳﻼم ﻧﻴﺮى داﻣﺖ‬ ‫اﻓﺎﺿﺎﺗﻪ )ﻗﺎﺿﻰ ﺷﺮع( و ﺝﻨﺎب ﺁﻗﺎى اﺷﺮاﻗﻰ ) دادﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان(‬ ‫و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩاى از وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ چﻪ اﺣﺘﻴﺎط در‬ ‫اﺝﻤﺎع اﺳﺖ‪ ،‬و هﻤﻴﻦ ﻃﻮر در زﻧﺪاﻧﻬﺎى ﻣﺮاآﺰ اﺳﺘﺎن آﺸﻮر‬ ‫راى اآﺜﺮﻳﺖ ﺁﻗﺎﻳﺎن ﻗﺎﺿﻰ ﺷﺮع‪ ،‬دادﺳﺘﺎن اﻧﻘﻼب و ﻳﺎ دادﻳﺎر و‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﻻزماﻻﺗﺒﺎع ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﺣﻢ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺤﺎرﺑﻴﻦ ﺳﺎدﻩ اﻧﺪﻳﺸﻰ اﺳﺖ‪ ،‬ﻗﺎﻃﻌﻴﺖ اﺳﻼم در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻨﺎن‬ ‫ﺥﺪا از اﺻﻮل ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻧﻈﺎم اﺳﻼﻣﻰ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﻴﺪوارم ﺑﺎ‬ ‫ﺥﺸﻢ و آﻴﻨﻪ اﻧﻘﻼﺑﻰ ﺥﻮد ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم‪ ،‬رﺿﺎﻳﺖ‬ ‫ﺥﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل را ﺝﻠﺐ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪ ،‬ﺁﻗﺎﻳﺎﻧﻰ آﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻬﺪﻩ ﺁﻧﺎن اﺳﺖ‪ ،‬وﺳﻮﺳﻪ و ﺷﻚ و ﺗﺮدﻳﺪ ﻧﻜﻨﻨﺪ و ﺳﻌﻰ آﻨﻨﺪ‬ ‫]اﺷﺪاء ﻋﻠﻰ اﻝﻜﻔﺎر[ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺮدﻳﺪ در ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻗﻀﺎﺋﻰ اﺳﻼم‬ ‫اﻧﻘﻼﺑﻰ ﻧﺎدﻳﺪﻩ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺥﻮن ﭘﺎك و ﻣﻄﻬﺮ ﺷﻬﺪا ﻣﻰﺑﺎﺷﺪ‪ .‬واﻝﺴﻼم‪.‬‬ ‫روحاﷲ اﻝﻤﻮﺳﻮى اﻝﺨﻤﻴﻨﻰ«‬

‫در ﭘﺸﺖ ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺎﻻ اﺣﻤﺪ ﭘﺴﺮ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ‪:‬‬ ‫»ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻮار ﺣﻀﺮت اﻣﺎم ﻣﺪ ﻇﻠﻪاﻝﻌﺎﻝﻰ‬ ‫ﭘﺲ از ﻋﺮض ﺳﻼم‪ ،‬ﺁﻳﺖ اﷲ ﻣﻮﺳﻮىاردﺑﻴﻠﻰ در ﻣﻮرد ﺣﻜﻢ‬ ‫اﺥﻴﺮ ﺣﻀﺮﺗﻌﺎﻝﻰ درﺑﺎرﻩ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ اﺑﻬﺎﻣﺎﺗﻰ داﺷﺘﻪاﻧﺪ آﻪ ﺗﻠﻔﻨﻰ در‬ ‫ﺳﻪ ﺳﻮال ﻣﻄﺮح آﺮدﻧﺪ‪:‬‬

‫‪٣٣‬‬

‫‪ -١‬ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﺣﻜﻢ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺁﻧﻬﺎﺳﺖ آﻪ در زﻧﺪاﻧﻬﺎ ﺑﻮدﻩ اﻧﺪ و‬ ‫ﻣﺤﺎآﻤﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ وﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام ﮔﺸﺘﻪ اﻧﺪ‪ ،‬وﻝﻰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻮﺿﻊ‬ ‫ﻧﺪادﻩاﻧﺪ و هﻨﻮز هﻢ ﺣﻜﻢ در ﻣﻮرد ﺁﻧﻬﺎ اﺝﺮا ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎﻳﻰ آﻪ ﺣﺘﻰ ﻣﺤﺎآﻤﻪ هﻢ ﻧﺸﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ اﻋﺪاﻣﻨﺪ؟‬ ‫‪ -٢‬ﺁﻳﺎ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ آﻪ ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ زﻧﺪان ﻣﺤﺪود ﺷﺪﻩ اﻧﺪ و ﻣﻘﺪارى از‬ ‫زﻧﺪاﻧﺸﺎن را هﻢ آﺸﻴﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬وﻝﻰ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻊ ﻧﻔﺎق ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﺤﻜﻮم ﺑﻪ اﻋﺪام ﻣﻰﺑﺎﺷﻨﺪ؟‬ ‫‪ -٣‬در ﻣﻮرد رﺳﻴﺪﮔﻰ ﺑﻪ وﺿﻊ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬ﺁﻳﺎ ﭘﺮوﻧﺪﻩهﺎى ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻨﻰ‬ ‫آﻪ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎﺋﻰ آﻪ ﺥﻮد اﺳﺘﻘﻼل ﻗﻀﺎﺋﻰ دارﻧﺪ و ﺗﺎﺑﻊ‬ ‫ﻣﺮآﺰ اﺳﺘﺎن ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻣﺮآﺰ اﺳﺘﺎن ارﺳﺎل ﮔﺮدد‪ ،‬ﻳﺎ ﺥﻮد‬ ‫ﻣﻰﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺴﺘﻘﻼ ﻋﻤﻞ آﻨﻨﺪ؟‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﻤﺎ‪ ،‬اﺣﻤﺪ«‬ ‫زﻳﺮ اﻳﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺧﻤﻴﻨﯽ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫»ﺑﺴﻤﻪ ﺗﻌﺎﻝﻰ‬ ‫در ﺗﻤﺎم ﻣﻮارد ﻓﻮق هﺮ آﺲ در هﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﮔﺮ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻔﺎق‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﻜﻤﺶ اﻋﺪام اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺮﻳﻌﺎ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم را ﻧﺎﺑﻮد‬ ‫آﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد رﺳﻴﺪﮔﻰ ﺑﻪ وﺿﻊ ﭘﺮوﻧﺪﻩهﺎ در هﺮ ﺻﻮرت آﻪ‬ ‫ﺣﻜﻢ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدد‪ ،‬هﻤﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫روحاﷲ اﻝﻤﻮﺳﻮى«‬

‫‪٣٤‬‬

‫ﺁﻳﺖ اﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ کﻪ از اﻳﻦ ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت ﺑﺎ ﺥﺒﺮ ﻣﻴﺸﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﻮﺳﻮﯼ اردﺑﻴﻠﯽ کﻪ درﺁن زﻣﺎن رﺋﻴﺲ ﺷﻌﺒﻪ ﻋﺎﻝﯽ‬ ‫ﻗﻀﺎﻳﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﭘﻴﻐﺎم ﻣﻴﺪهﺪ کﻪ ‪:‬‬ ‫»ﻣﮕﺮ ﻗﺎﺿﯽ هﺎﯼ ﺷﻤﺎ اﻳﻨﻬﺎ را ﺑﻪ ‪ ۵‬ﻳﺎ ‪ ١٠‬ﺳﺎل زﻧﺪان‬ ‫ﻣﺤﮑﻮم ﻧﮑﺮدﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ ﻣﺴﻮل ﻧﺒﻮدﻩ اﻳﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﺗﻠﻔﻨﯽ ﺑﻪ‬ ‫اﺣﻤﺪ ﺁﻗﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﻴﺪ کﻪ اﻳﻨﻬﺎ را ﻣﺜﻼ در کﺎﺷﺎن اﻋﺪام کﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻳﺎ در‬ ‫اﺻﻔﻬﺎن‪ .‬ﺷﻤﺎ ﺥﻮدت ﻣﻴﺮﻓﺘﯽ ﺑﺎ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻴﮑﺮدﯼ کﻪ کﺴﯽ‬ ‫کﻪ ﻣﺜﻼ ﻣﺪﺗﯽ در زﻧﺪان اﺳﺖ و ﺑﻪ ‪ ۵‬ﺳﺎل زﻧﺪان ﻣﺤﮑﻮم ﺷﺪﻩ و‬ ‫روﺣﺶ هﻢ از ﻓﻌﺎﻝﻴﺘﻬﺎﯼ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﺥﺒﺮ دار ﻧﺒﻮدﻩ‪ ،‬چﻄﻮر ﻣﺎ او‬ ‫را اﻋﺪام کﻨﻴﻢ؟«‬ ‫ﺁﻳﺖ اﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮى در ﺁن زﻣﺎن در ﻧﺎﻣﻪ ﻣﻌﺮوف ﺥﻮد ﺑﻪ‬ ‫ﺥﻤﻴﻨﻰ ﻣﯽ ﻧﻮﻳﺴﺪ ‪:‬‬ ‫»ﺁﻳﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﺪ آﻪ ﺝﻨﺎﻳﺎﺗﻰ در زﻧﺪاﻧﻬﺎى ﺝﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ ﺑﻨﺎم‬ ‫اﺳﻼم در ﺣﺎل وﻗﻮﻋﻨﺪ آﻪ ﺷﺒﻴﻪ ﺁن در رژﻳﻢ ﻣﻨﺤﻮس ﺷﺎﻩ هﺮﮔﺰ‬ ‫دﻳﺪﻩ ﻧﺸﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﺪ آﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدى از زﻧﺪاﻧﻴﻬﺎ ﺗﺤﺖ ﺷﻜﻨﺠﻪ‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎزﺝﻮﻳﺎﻧﺸﺎن آﺸﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﻴﺪاﻧﻴﺪ آﻪ در زﻧﺪان‬ ‫)ﺷﻬﺮ( ﻣﺸﻬﺪ‪ ,‬ﺣﺪود ‪ ٢۵‬دﺥﺘﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺁﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ رﻓﺘﻪ ﺑﻮد‬ ‫… ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ درﺁوردن ﺗﺨﻤﺪان ﻳﺎ رﺣﻢ ﺷﺪﻧﺪ؟ ﺁﻳﺎ ﻣﯽ داﻧﻴﺪ آﻪ‬ ‫در ﺑﺮﺥﻰ زﻧﺪاﻧﻬﺎى ﺝﻤﻬﻮرى اﺳﻼﻣﻰ دﺥﺘﺮان ﺝﻮان ﺑﻪ زور‬ ‫ﻣﻮرد ﺗﺠﺎوز ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ … «‬

‫‪٣٥‬‬

‫ﺷﮑﻨﺠﻪ هﺎ و رﻓﺘﺎرهﺎﯼ وﺣﺸﻴﺎﻧﻪ اﯼ کﻪ ﺑﺮ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ وﻳﮋﻩ ﺑﺮ‬ ‫دﺥﺘﺮان ﺑﺎکﺮﻩ در ﺁن ﻣﻘﻄﻊ اﻋﻤﺎل ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮ ﮔﻔﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎزﻣﺎﻧﺪ ﮔﺎن ﺁن دورﻩ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﮑﺎر اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺘﻦ ﻧﺎﻣﻪ ﺣﺎآﻢ ﺷﺮع دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺥﻮزﺳﺘﺎن ﺣﺠﻪ‬ ‫اﻻﺳﻼم اﺣﻤﺪﯼ ﺑﻪ ﺥﻤﻴﻨﯽ در ﻣﻮرد چﮕﻮﻧﮕﯽ اﺝﺮاﯼ ﺣﻜﻢ‬ ‫درﺑﺎرﻩ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻮرﺥﻪ ‪٢٣/۵/١٣۶٧‬‬ ‫»ﺑﺴﻤﻪ ﺗﻌﺎﻝﯽ‬ ‫ﺣﻀﺮت ﺁﻳﺖ اﷲ اﻝﻌﻈﻤﯽ اﻣﺎم ﺥﻤﻴﻨﯽ داﻣﺖ ﺑﺮآﺎﺗﻪ‬ ‫ﺑﺎ ﻋﺮض ﺳﻼم‪ ،‬در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺣﻜﻢ اﺥﻴﺮ ﺣﻀﺮﺗﻌﺎﻝﯽ راﺝﻊ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ ﮔﺮچﻪ اﻳﻨﺠﺎﻧﺐ آﻮچﻜﺘﺮ از ﺁﻧﻢ آﻪ در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺻﺤﺒﺘﯽ‬ ‫ﺑﻜﻨﻢ‪ ،‬وﻝﯽ از ﺝﻬﺖ آﺴﺐ رهﻨﻤﻮد و ﻣﻦ ﺑﺎب وﻇﻴﻔﻪ ﺷﺮﻋﯽ و‬ ‫ﻣﺴﺌﻮﻝﻴﺖ ﺥﻄﻴﺮﯼ آﻪ در ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻩ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﺮوض ﻣﯽدارد آﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻧﻔﺎق ﺑﻮدن ﻳﺎ ﭘﺎﻓﺸﺎرﯼ ﺑﺮ ﻣﻮﺿﻊ‬ ‫ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻔﺴﻴﺮهﺎ و ﺗﺤﻠﻴﻠﻬﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻈﺮهﺎ و‬ ‫ﺳﻠﻴﻘﻪ هﺎ ﺑﻴﻦ اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ ﻗﺮار دارد آﻪ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺥﺪﻣﺖ‬ ‫ﺣﺎج اﺣﻤﺪ ﺁﻗﺎ ﻋﺮض آﺮدم و از ﺗﻜﺮار ﺁن ﺥﻮددارﯼ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻦ ﺑﺎب ﻣﺜﺎل در دزﻓﻮل ﺗﻌﺪادﯼ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎﯼ ﻃﺎهﺮ‬ ‫رﻧﺠﺒﺮ ‪ -‬ﻣﺼﻄﻔﯽ ﺑﻬﺰادﯼ ‪ -‬اﺣﻤﺪ ﺁﺳﺦ و ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺁﺷﻮع ﺑﺎ‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ را ﻣﺤﻜﻮم ﻣﯽآﺮدﻧﺪ و ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ هﺮ ﻧﻮع‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ و اﻓﺸﺎﮔﺮﯼ در رادﻳﻮ و ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن و وﻳﺪﺋﻮ و ﻳﺎ اﻋﻼم‬ ‫ﻣﻮﺿﻊ در ﺝﻤﻊ زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اﻃﻼﻋﺎت از ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺌﻮال‬

‫‪٣٦‬‬

‫آﺮد ﺷﻤﺎ آﻪ ﺝﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ را ﺑﺮ ﺣﻖ و ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ را ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ‬ ‫ﻣﯽداﻧﻴﺪ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮﻳﺪ هﻤﻴﻦ اﻻن ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺝﻤﻬﻮرﯼ اﺳﻼﻣﯽ در‬ ‫ﺝﺒﻬﻪ و ﺝﻨﮓ و ﮔﻠﻮﮔﺎهﻬﺎ و ﻏﻴﺮﻩ ﺷﺮآﺖ آﻨﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ اﻇﻬﺎر‬ ‫ﺗﺮدﻳﺪ و ﺑﻌﻀﯽ ﻧﻔﯽ آﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ اﻃﻼﻋﺎت ﮔﻔﺖ اﻳﻨﻬﺎ ﺳﺮ‬ ‫ﻣﻮﺿﻊ هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬چﻮن ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ آﻪ در راﻩ ﻧﻈﺎم ﺣﻖ‬ ‫ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﮔﻔﺘﻢ ﭘﺲ اآﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم اﻳﺮان آﻪ ﺣﺎﺿﺮ‬ ‫ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﺝﺒﻬﻪ ﺑﺮوﻧﺪ ﻣﻨﺎﻓﻘﻨﺪ؟ ﺝﻮاب داد ﺣﺴﺎب اﻳﻨﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺮدم‬ ‫ﻋﺎدﯼ ﻓﺮق ﻣﯽآﻨﺪ و در هﺮ ﺻﻮرت ﺑﺎ راﯼ اآﺜﺮﻳﺖ ﻧﺎﻣﺒﺮدﮔﺎن‬ ‫ﻣﺤﻜﻮم ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﻓﺮد اﺥﻴﺮ در ﻣﺴﻴﺮ اﺝﺮاﯼ ﺣﻜﻢ ﻓﺮار آﺮد‪.‬‬ ‫ﻝﺬا ﺥﻮاهﺸﻤﻨﺪ اﺳﺖ در ﺻﻮرت ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻣﻼك و ﻣﻌﻴﺎرﯼ ﺑﺮاﯼ‬ ‫اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﺸﺨﺺ ﻓﺮﻣﺎﻳﻴﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺌﻮﻝﻴﻦ اﺝﺮا دچﺎر اﺷﺘﺒﺎﻩ و اﻓﺮاط‬ ‫و ﺗﻔﺮﻳﻂ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎآﻢ ﺷﺮع دادﮔﺎﻩ اﻧﻘﻼب اﺳﻼﻣﯽ ﺥﻮزﺳﺘﺎن ‪ -‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ‬ ‫اﺣﻤﺪﯼ‬ ‫روﻧﻮﺷﺖ ‪ :‬ﺣﻀﺮت ﺁﻳﺖ اﷲ اﻝﻌﻈﻤﯽ ﺁﻗﺎﯼ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻣﺪﻇﻠﻪ«‬

‫ﺁﻳﺖ اﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻧﺎﻣﻪ اﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﻣﻴﻨﻮﻳﺴﺪ و در ﺁن‬ ‫ﮔﻔﺘﻪ هﺎﯼ ﺣﺎکﻢ ﺷﺮع ﻳﮑﯽ از اﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ کﺸﻮر را ﻧﻘﻞ ﻣﯽ کﻨﺪ ‪:‬‬ ‫»ﺳﻪ روز ﻗﺒﻞ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع ﻳﮑﯽ از اﺳﺘﺎﻧﻬﺎﯼ کﺸﻮر کﻪ ﻣﺮد‬ ‫ﻣﻮرد اﻋﺘﻤﺎدﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻧﺎراﺣﺘﯽ از ﻧﺤﻮﻩ اﺝﺮاﯼ ﻓﺮﻣﺎن‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﺎﻝﯽ ﺑﻪ ﻗﻢ اﻣﺪﻩ ﺑﻮد‪ .‬ﻣﻴﮕﻔﺖ ﻣﺴﺌﻮل اﻃﻼﻋﺎت ﻳﺎ‬

‫‪٣٧‬‬

‫دادﺳﺘﺎن )ﺗﺮدﻳﺪ از ﻣﻦ اﺳﺖ( از ﻳﮑﯽ از زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺑﺮاﯼ‬ ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻦ کﻪ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻊ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ ﭘﺮﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺗﻮ ﺣﺎﺿﺮﯼ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻨﺎﻓﻘﻴﻦ را ﻣﺤﮑﻮم کﻨﯽ؟ ﮔﻔﺖ ﺁرﯼ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺣﺎﺿﺮﯼ‬ ‫ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ کﻨﯽ؟ ﮔﻔﺖ ﺁرﯼ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺣﺎﺿﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺝﻨﮓ ﻋﺮاق‬ ‫ﺑﻪ ﺝﺒﻬﻪ ﺑﺮوﯼ؟ ﮔﻔﺖ ﺁرﯼ‪ ،‬ﭘﺮﺳﻴﺪ ﺣﺎﺿﺮﯼ روﯼ ﻣﻴﻦ ﺑﺮوﯼ؟‬ ‫ﮔﻔﺖ ﻣﮕﺮ هﻤﻪ ﻣﺮدان ﺣﺎﺿﺮﻧﺪ روﯼ ﻣﻴﻦ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬واﻧﮕﻬﯽ از‬ ‫ﻣﻦ ﺗﺎزﻩ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﻳﺪ اﻳﻦ هﻤﻪ اﻧﺘﻈﺎر داﺷﺖ‪ .‬ﮔﻔﺖ ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد ﺗﻮ هﻨﻮز ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻌﯽ و ﺑﺎ او ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻊ اﻧﺠﺎم‬ ‫داد‪ .‬و اﻳﻦ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع ﻣﻴﮕﻔﺖ ﻣﻦ هﺮ چﻪ اﺻﺮار کﺮدم‬ ‫ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺁرا ﺑﺎﺷﺪ و اکﺜﺮﻳﺖ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﻧﺸﺪ‪ ،‬و ﻧﻘﺶ‬ ‫اﺳﺎﺳﯽ را هﻤﻪ ﺝﺎ ﻣﺴﺌﻮل اﻃﻼﻋﺎت دارد و دﻳﮕﺮان ﻋﻤﻼ ﺗﺤﺖ‬ ‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ… «‬ ‫ﺁﻳﺖ اﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﺑﺎ ﻧﻴﺮﯼ ﻗﺎﺿﯽ ﺷﺮع اوﻳﻦ و اﺷﺮاﻗﯽ دادﺳﺘﺎن‬ ‫و ﭘﻮر ﻣﺤﻤﺪﯼ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﻩ وزارت اﻃﻼﻋﺎت ﺻﺤﺒﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪:‬‬ ‫»ﮔﻔﺘﻦ اﻻن ﻣﺤﺮم اﺳﺖ ﺣﺪاﻗﻞ در ﻣﺤﺮم از اﻋﺪاﻣﻬﺎ دﺳﺖ ﻧﮕﻪ‬ ‫دارﻳﺪ‪ .‬ﺁﻗﺎﯼ ﻧﻴﺮﯼ ﮔﻔﺖ ﻣﺎ ﺗﺎ اﻻن ‪ ٧۵٠‬ﻧﻔﺮ را در ﺗﻬﺮان اﻋﺪام‬ ‫کﺮدﻩ اﻳﻢ ‪ ٢٠٠ ،‬ﻧﻔﺮ را هﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﺮ ﻣﻮﺿﻊ از ﺑﻘﻴﻪ ﺝﺪا‬ ‫کﺮدﻩ اﻳﻢ‪ ،‬کﻠﮏ اﻳﻨﻬﺎ را هﻢ ﺑﮑﻨﻴﻢ ﺑﻌﺪ هﺮ چﻪ ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﻴﺪ‪«.‬‬ ‫اﺣﻤﺪ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﭘﺴﺮ ﺁﻳﺖ اﷲ ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ در ﺁذر ﻣﺎﻩ ﺳﺎل ‪ ٨۴‬در‬ ‫ﭘﯽ اﻧﺘﺸﺎر ﺑﻴﺎﻧﻴﻪ ﺳﺎزﻣﺎن دﻳﺪﻩ ﺑﺎن ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ در ﻣﻮرد‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻣﺼﻄﻔﯽ ﭘﻮرﻣﺤﻤﺪﯼ در اﻋﺪاﻣﻬﺎﯼ ﺳﺎل ‪ ۶٧‬در ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ‬

‫‪٣٨‬‬

‫ﺑﺨﺶ ﻓﺎرﺳﯽ رادﻳﻮ ‪ B.B.C‬درﺳﺘﯽ اﻳﻦ ﻣﮑﺎﺗﺒﺎت را ﺗﺎﺋﻴﺪ‬ ‫کﺮد‪.‬‬ ‫وﺣ ﺪتﻋﻤ ﻞ اﻳ ﻦ دوﻧﻔ ﺮ‪ ،‬ﻳﻜ ﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑﻨﻴ ﺎﻧﮕﺰار‬ ‫ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ در اﻳ ﺮان و دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﺑﻨﻴ ﺎﻧﮕﺰا ِر‬ ‫ﺝﻤﻬﻮرﯼاﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬آﺎﻓﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﺸﺎن دهﺪ آﻪ اﻳﻦ وﺣ ﺪت ﻋﻤ ﻞ‪،‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻝﻴﻞ وﺣﺪت در اﻧﺪﻳﺸﻪ و ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻓﻜﺮﯼ اﻳﺸﺎن‪ ،‬هﻢ ﺷﻜﻞ و‬ ‫ه ﻢ ﺳ ﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬ﻓﻬ ﻢ دﻝﻴ ﻞ ﺁن ه ﻢ ﺁﺳ ﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬اﺳ ﻼم‪ ،‬اﺳﺎﺳ ﺎ‬ ‫ﺁﻣﺪﻩ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺝﻬﺎن را آ ﻪ ﺑ ﻪ ادﻳ ﺎن دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﺎور دارﻧ ﺪ و‬ ‫ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ﻇﻬﻮر اﺳﻼم‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان و ﺑﺎوره ﺎﯼ دﻳﮕ ﺮﯼ داﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺿﺮب ﺷﻤﺸﻴﺮ ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم »ﻣﺸﺮف« آﻨﺪ‪.‬‬ ‫»هﻨﻮز ﺷﺎﻩ ﺳﻘﻮط ﻧﻜﺮدﻩ ﺑﻮد آﻪ ﺥﺎﻧﻪه ﺎﯼ »زال ﻣﻤ ﺪ«‬ ‫درﺥﻴﺎﺑﺎن ﺝﻤﺸﻴﺪ ﺗﻬ ﺮان ﺳ ﻘﻮط آ ﺮد‪ .‬در هﻤ ﺎن اوﻝ ﻴﻦ روزه ﺎﯼ‬ ‫ﺳﻘﻮط ﻧﻈﺎم ﺷﺎهﻨﺸﺎهﯽ »ﺷﻬﺮﻧﻮ« را ﺑﺎ ﺣﻜﻢ ﺁﻳ ﺖ اﷲ ﺥﻠﺨ ﺎﻝﯽ و‬ ‫ﺑﺎ ﺑﻠﺪوزر وﻳﺮان آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﺎﻝﻚ اوﻝﻴ ﻪ زﻣ ﻴﻦ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﺁن ‪١٠٠‬‬ ‫ﺗﺎ ‪ ١٥٠‬ﺥﺎﻧﻪ آﻮچﻚ و ﭘﺮ اﺗﺎﻗﯽ آﻪ ﻣﺜﻞ ﻻﻧﻪ ﯼ زﻧﺒﻮر دﻳﻮار ﺑ ﻪ‬ ‫دﻳ ﻮار ه ﻢ ﺳ ﺎﺥﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد »زال ﻣﺤﻤ ﺪ« ﺑ ﻮد‪ ...‬او ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ‬ ‫آ ﺴﯽ ﺑ ﻮد آ ﻪ در اﻳ ﻦ ﻣﺤﻠ ﻪ چﻨ ﺪ ﺥﺎﻧ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ زﻧ ﺎن ﺗ ﻦ ﻓ ﺮوش‬ ‫ﺳﺎﺥﺖ ﺗﺎ هﻢ در ﺁن زﻧﺪﮔﯽ آﻨﻨﺪ و هﻢ آﺴﺐ و آﺎر!‪...‬‬ ‫»در ﻳﻚ ﺥﻴﺎﺑﺎن ﺥﺎﻧﻪهﺎﯼ ﺷﺨﺼﯽ زﻧﺎن ﺗﻦ ﻓﺮوش ﺑﻮد‬ ‫و در ﺥﻴﺎﺑ ﺎن دﻳﮕ ﺮ ﺥﺎﻧ ﻪه ﺎﯼ ﻣﺤ ﻞ آ ﺴﺐ و آﺎرﺷ ﺎن‪ .‬اوﻝ ﯽ را‬ ‫ﻧﺠﻴ ﺐﺥﺎﻧ ﻪ ﺝﻤ ﺸﻴﺪ ﻣ ﯽﮔﻔﺘﻨ ﺪ و دوﻣ ﯽ را ﺷ ﻬﺮﻧﻮ‪ .‬ﻓﺮزﻧ ﺪان‬ ‫ﺥﺮدﺳﺎل زﻧﺎﻧﯽ آﻪ در ﺥﺎﻧﻪهﺎﯼ ﺝﻤﺸﻴﺪ »ﻧﺠﻴﺐ ﺥﺎﻧ ﻪ« ﺳ ﻜﻮﻧﺖ‬ ‫داﺷ ﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺥﻴﺎﺑ ﺎن دوم راﻩ ﻧﺪاﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬ﭘﻠ ﻴﺲ ﺑﭽ ﻪه ﺎﯼ آ ﻢ ﺳ ﻦ و‬ ‫ﺳﺎل را اﮔﺮ در ﺷﻬﺮ ﻧﻮ ﻣﯽدﻳﺪ‪ ،‬ﺝﻤﻊ ﻣﯽآﺮد‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻣﺜﻞ آ ﺮم در‬

‫‪٣٩‬‬

‫ﺥﻴﺎﺑ ﺎن دوم در ه ﻢ ﻣ ﯽﻝﻮﻝﻴﺪﻧ ﺪ‪ .‬اﻏﻠ ﺐ وﻗﺘ ﯽ ﺑ ﻪ ﺳ ﻦ ‪١٥ -١٤‬‬ ‫ﺳﺎﻝﮕﯽ ﻣﯽرﺳﻴﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺝﻤﻊ ﺥﻴﺎﺑﺎن اول ﻣﯽﭘﻴﻮﺳﺘﻨﺪ‪ .‬دﺥﺘ ﺮان در‬ ‫اﺥﺘﻴﺎر ﻣﺮدان ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺴﺮان ﺥﻮد ﻧﺎن ﺁﻝﻮدﻩ ﺑﻪ اﻧ ﻮاع‬ ‫ﺑﺰﻩ آﺎرﯼ را در ﻣ ﯽﺁوردﻧ ﺪ‪ .‬ﺥ ﺮج ﺑﺮﺥ ﯽ از ﺥﺎﻧ ﻪه ﺎﯼ ﺝﻤ ﺸﻴﺪ‬ ‫را اﻏﻠﺐ ﻳﻜﯽ از اوﺑﺎش ﭘﻮﻝﺪار ﻣﯽﭘﺮداﺥ ﺖ و ﺥﺎﻧ ﻪه ﺎﯼ ﺥﻴﺎﺑ ﺎن‬ ‫اول ﺳﺮﻗﻔﻠﯽ داﺷﺖ‪ ،‬زﻳﺮا ﻣﺤﻞ آﺴﺐ ﻧﺎن از راﻩ ﺑﺮدارﯼ ﺝﻨﺴﯽ‬ ‫ﺑﻮد‪«.‬‬ ‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺗﮑﺮار ﻧﻴﺴﺖ کﻪ چﻪ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ اﻳ ﻦ زﻧ ﺎن ﺳ ﺘﻤﺪﻳﺪﻩ‬ ‫در دوران ﺣﮑﻮﻣ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺁوردﻩ ﺷ ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ »ﻧﺠﺎﺑ ﺖ« ﺣﺎکﻤ ﺎن‬ ‫اﺳ ﻼﻣﯽ ک ﻪ ﺗﺤﻤ ﻞ ک ﻮچﮑﺘﺮﻳﻦ »ﺑ ﯽ ﻋﻔﺘ ﯽ« را در کﻮچ ﻪ اﯼ‬ ‫ﭘﺮت در ﺝﻨﻮب ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ اﻳ ﺮان ﻧﻤﻴﮑ ﺮد‪ ،‬اﻳ ﺮان ﻓﻌﻠ ﯽ را ﺑ ﻪ ﻳ ﮏ‬ ‫ﺷ ﻬﺮ ﻧ ﻮ ﮔ ﺴﺘﺮدﻩ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ک ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ....‬چ ﻪ ﺑﻨﻮﻳ ﺴﻢ؟ ﻓ ﺮوش‬ ‫دﺥﺘ ﺮان ﻣ ﺎ در ک ﺸﻮرهﺎﯼ ﻋﺮﺑ ﯽ ﺑﺮاﺳ ﺎس هﻤ ﺎن ﺳ ﻨﺖ راﻳ ﺞ‬ ‫زﻣ ﺎن ﺣﻤﻠ ﻪ ﯼ اﻋ ﺮاب‪ ،‬در ﺑﺎزاره ﺎﯼ ﻣﺪﻳﻨ ﻪ و‪ ...‬ﺣ ﺎﻻ ﭘ ﺲ از‬ ‫‪ ١۴٠٠‬ﺳﺎل‪ ...‬ﺑﺎر دﻳﮕﺮ‪ ...‬ﺑﮕﺬرم‪...‬‬ ‫وﻳ ﻞ دوراﻧ ﺖ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺗﻤ ﺪن اﺳ ﻼﻣﯽ )ﺗﺮﺝﻤ ﻪﯼ‬ ‫اﺑﻮاﻝﻘﺎﺳﻢ ﭘﺎﻳﻨﺪﻩ( ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬اﺑﻮﺑﻜﺮ… )ﻣﯽﮔﻔﺖ(… ﺑ ﻪ آ ﺴﺎﻧﯽ‬ ‫ﺥﻮاهﻴ ﺪ ﮔﺬﺷ ﺖ آ ﻪ در ﺻ ﻮﻣﻌﻪه ﺎ ﮔﻮﺷ ﻪ ﮔﺮﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﻪ‬ ‫ﮔﻮﺷ ﻪ ﮔﻴ ﺮﯼﺷ ﺎن واﮔﺬارﻳ ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺳ ﺎﻳﺮ ﻣ ﺮدم را وادار آﻨﻴ ﺪ ﻳ ﺎ‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﺝﺰﻳﻪ ﺑﺪهﻨﺪ … ﺑﻪ ﻧﺎم ﺥﺪا ﺣﺮآﺖ آﻨﻴﺪ!«‬ ‫راوﻧ ﺪﯼ ﻣ ﯽﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪» :‬اﻋ ﺮاب‪ ،‬ﻣ ﺮدم را ﻣﻴ ﺎن اﺳ ﻼم‪،‬‬ ‫ﺝﺰﻳﻪ و ﺷﻤﺸﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺨﻴﺮ ﻣﯽآﺮدﻧﺪ‪«.‬‬ ‫ﺥﻤﻴﻨﯽ ﻣﯽﮔﻔﺖ‪» :‬ﻣﺠﻮﺳﺎن آﺘ ﺎﺑﯽ داﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ ﺑﻨ ﺎم ﭘﺎزﻧ ﺪ‪،‬‬ ‫آﻪ ﺁنرا ﺳﻮﺥﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و ﭘﻴﻐﻤﺒﺮﯼ داﺷﺘﻪاﻧ ﺪ زردﺷ ﺖ ﻧ ﺎم آ ﻪ او را‬ ‫آﺸﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬و ﺝﻬﺎد ﺑﺎ اﻳﻦ »ﻓﺮﻗﻪ« واﺝﺐ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ ﻳ ﺎ‬ ‫ﺝﺰﻳﻪ ﻗﺒﻮل آﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬و از ﺝﻤﻠﻪﯼ اﻳ ﻦ ﺷ ﺮاﻳﻂ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ‬

‫‪٤٠‬‬

‫آ ﻪ ﺑ ﺎ زﻧ ﺎن ﻣ ﺴﻠﻤﺎن زﻧ ﺎ ﻧﻜﻨﻨ ﺪ و آﻔ ﺎر را ﺑ ﺮ اﺳ ﺮار ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫واﻗ ﻒ ﻧ ﺴﺎزﻧﺪ‪ ،‬و چﺎرﭘ ﺎﯼ ﺳ ﻮارﯼ اﻳ ﺸﺎن ﻏﻴ ﺮ از چﺎرﭘ ﺎﯼ‬ ‫ﺳ ﻮارﯼ ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺮ ﺁن چﺎرﭘ ﺎ ﻧﻴ ﺰ ﻳﻜﻄﺮﻓ ﻪ ﺳ ﻮار‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ هﺮ دوﭘﺎﯼ ﺥﻮد را ﺑﺮ ﻳﻚ ﺝﺎﻧﺐ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪(٢٧) «.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻳﻜﯽ از دﻻﻳ ﻞ اﺻ ﻠﯽ ﺣﻤﻠ ﻪﯼ اﻋ ﺮاب ﺑ ﻪ اﻳ ﺮان ـ ﻧ ﻪ‬ ‫ﻧﺸﺮ دﻳﻦ ـ آﻪ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﻔﺮط اﻋﺮاب ﺑﺪوﯼ ﺑﻮد‪ .‬زﻳﺮ ﻝﻮاﯼ دﻳ ِﻦ‬ ‫اﺳ ﻼم‪ ،‬راﻩ را ﺑ ﺮاﯼ چﭙ ﺎول و ﻏ ﺎرت آ ﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺘ ﺼﺮﻓﻪ ﺑ ﺎز‬ ‫آﺮدﻧ ﺪ و ‪ ١٤٠٠‬ﺳ ﺎل ه ﻢ ه ﺴﺖ آ ﻪ دارﻧ ﺪ از ﻗِﺒ ﻞ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫ﺳﺮزﻣﻴﻦهﺎﯼ ﻣﻔﺘﻮﺣﻪ ارﺗﺰاق ﻣﯽآﻨﻨﺪ و هﻨﻮز هﻢ ﺳﻴﺮ ﻧﺸﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﺮ در ﻧﺎﻣﻪاﯼ ﺑﻪ ﻋﻤﺮوﻋﺎص ـ ﻳﻜﯽ از ﺳﺮداراﻧﯽ آ ﻪ‬ ‫در ﺣﻤﻠﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﺮان ﺷ ﺮآﺖ داﺷ ﺖ ـ ﻧﻮﺷ ﺖ‪ …» :‬اﯼ ﻋﻤ ﺮو ﺑ ﻪ‬ ‫ﺝﺎن ﺥﻮدم ﺳﻮﮔﻨﺪ آﻪ اﮔﺮ ﻣﻦ و هﻤﺮاه ﺎﻧﻢ از ﮔﺮﺳ ﻨﮕﯽ ﺑﻤﻴ ﺮﻳﻢ‪،‬‬ ‫ﺗﻮ و هﻤﺮاهﺎﻧﺖ آﻪ ﺳﻴﺮ هﺴﺘﻴﺪ‪ ،‬ﻧﮕﺮان ﻧﻤ ﯽﺷ ﻮﻳﺪ… ﻋﻤ ﺮو ه ﻢ‬ ‫در ﭘﺎﺳﺦ ﻋﻤﺮ چﻨ ﻴﻦ ﻧﻮﺷ ﺖ آ ﻪ‪ :‬آ ﺎرواﻧﯽ از ﺥﻮاروﺑ ﺎر ﺑﺮاﻳ ﺖ‬ ‫ﻓﺮﺳﺘﺎدم آﻪ ﺁﻏﺎزش ﻧﺰد ﺗﻮ و ﭘﺎﻳﺎﻧﺶ ﻧﺰد ﻣﻦ اﺳﺖ‪(٢٨)«.‬‬ ‫راوﻧﺪﯼ از ﻗﻮل اﺑﻮ ﻳﻮﺳﻒ اﻧﺼﺎرﯼ ﻣ ﯽﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪» :‬وﻗﺘ ﯽ‬ ‫ﻏﻨ ﺎﻳﻢ اﻳ ﺮان را ﻧ ﺰد ﻋﻤ ﺮ ﺁوردﻧ ﺪ… و چ ﺸﻤﺎﻧﺶ ﺑ ﻪ ﺁﻧﻘ ﺪر‬ ‫ﻣﺮوارﻳﺪ و زر و ﺳﻴﻢ اﻓﺘﺎد … ﮔﺮﻳﺴﺖ…« )‪(٢٩‬‬ ‫اﻝﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪهﺎ اﺥﺘﻼف ﻧﻈﺮهﺎ ﺷﺮوع ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬و ﺑﺎ اﻳﻦ آ ﻪ‬ ‫اﻳﺸﺎن ﺑﺎهﻢ ﺑﺮ ﺳ ِﺮ چﭙﺎو ِل ﻣﻠﻞ دﻳﮕﺮ اﺥﺘﻼﻓﯽ ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮ ﺳ ﺮ‬ ‫اﻳﻦ آﻪ آ ﺪامﻳ ﻚ ﺑ ﻪ ﺳ ﻴﺎدت و ﺥﻼﻓ ﺖ ﺑﺮﺳ ﻨﺪ‪ ،‬اﺥﺘﻼﻓ ﺎت ﻓﺮﻗ ﻪاﯼ‬ ‫ﭘﻴ ﺪا ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪ .‬دﻳﻨ ﯽ ﺑ ﺎ ﻳ ﻚ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ و ﻳ ﻚ آﺘ ﺎب‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻔﺘ ﺎد ودو‬ ‫»دوﻝﺖ« ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬هﻴﭻ آﺪام هﻢ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ از ﻣﻮاﺿﻊ‬ ‫ﺥﻮدﺷﺎن آﻮﺗﺎﻩ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ‪ .‬هﻤﻪ هﻢ ﺥﻮد را راﺳﺘﻴﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻮﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪﯼ‪،‬‬ ‫ﻧﺎب و اﺻﻴﻞ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽ آﻨﻨ ﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﻴ ﺎن ﻓﻘ ﻂ ﻣﺮدﻣﻨ ﺪ آ ﻪ در‬ ‫ﺝﻨﮓ زرﮔﺮﯼ ﺑﻴﻦ اﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎء ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﭽ ﻪ در ﭘ ﺮدﻩ ﻣ ﯽﻣﺎﻧ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺝﻨ ﮓه ﺎﯼ‬ ‫ﺣﻴ ﺪرﯼ‪/‬ﻧﻌﻤﺘ ﯽ‪ ،‬ﺝﻨ ﮓه ﺎﯼ ﻗ ﺪرﺗﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ ه ﺮ ﻣﻼﻳ ﯽ ﺑ ﺮاﯼ‬

‫‪٤١‬‬

‫ت رﻗﻴ ﺐ ﺑﻐﻠ ﯽاش راﻩ اﻧﺪاﺥﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪.‬‬ ‫ﺗ ﺼﺎﺣﺐ ﺣﻴﻄ ﻪﯼ ﻗ ﺪر ِ‬ ‫دﻋ ﻮاﻳﯽ آ ﻪ ه ﻢ اآﻨ ﻮن در اﻳ ﺮان ﺑ ﻴﻦ دو ﻗﺮاﺋ ﺖ از اﺳ ﻼم‬ ‫درﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬از هﻤﻴﻦ ﺳﻨﺦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫در واﻗ ﻊ از درون ﺝﺮﻳ ﺎن ﺣ ﺎآﻢ‪ ،‬ﮔ ﺮوﻩ ﺗ ﺎزﻩ ﻧﻔ ﺴﯽ آ ﻪ‬ ‫ﻖ راﻩ و ﺷﺮﻳﻚ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣ ﺪﻋﯽ ﻧ ﻮع دﻳﮕ ﺮﯼ از‬ ‫ﻗﺒﻼ رﻓﻴ ِ‬ ‫ﻓﻬ ِﻢ ﻣﺬهﺒﯽ]![ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻴ ﺮون از دﻋ ﻮاﯼ ﺳ ﻨﺘﯽ ﺑ ﻴﻦ ﺁﺥﻮﻧ ﺪهﺎ آ ﻪ هﺮآ ﺪام آﻠ ﯽ‬ ‫ﻣﺮﻳﺪ و ﻣﻘﻠﺪ ﭘﺸﺖ ﺳ ﺮ دارﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﻚ ﻋ ﺪﻩ ه ﻢ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان روﺷ ﻨﻔﻜﺮ‬ ‫دﻳﻨﯽ و ﻳﺎ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣﺬهﺒﯽ ﭘﻴﺪا ﺷﺪﻩاﻧﺪ آﻪ ﺳ ﻌﯽ ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ ﻣﻔ ﺎهﻴﻢ‬ ‫ﻗﺪﻳﻤﯽ ﺷﻴﻌﯽ را در زرور ِ‬ ‫ق واژﻩهﺎﯼ ﻣ ﺸﺘﺮﯼ ﭘ ﺴﻨﺪ ِ اﻣ ﺮوزﯼ‪،‬‬ ‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫س ﻓﻘﻴ ﻪ و ﺳ ﻔﻴﻪ و‬ ‫آﺴﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ ﺑﭙﺮﺳ ﺪ‪ :‬دﻳﻨ ﯽ آ ﻪ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎ ِ‬ ‫ﻣﺮﺝ ﻊ ﺗﻘﻠﻴ ﺪ و ﻣﻘﻠ ﺪ و ﺁﻗ ﺎ و ﻋ ﻮام آﺎﻻﻧﻌ ﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣ ﻪ رﻳ ﺰﯼ ﺷ ﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬چﮕﻮﻧﻪ روﺷﻨﻔﻜﺮﯼ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﻣﮕﺮ اﺳﺎﺳﺎ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﻣ ﯽﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ؟ هﻤ ﻴﻦ آ ﻪ‬ ‫آﺴﯽ ﻣﺬهﺒﯽ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺴﺘﻪ‪ ،‬دﮔﻢ و ﺝﺰم ﻓﻜﺮ ﻣﯽآﻨ ﺪ‪ .‬و اﻳ ﻦ ﺑ ﺎ‬ ‫ﻓﻜ ﺮ و اﻧﺪﻳ ﺸﻪﯼ روﺷ ﻨﯽ آ ﻪ هﻤﻴ ﺸﻪ در ﺗﻜ ﺎﭘﻮ و ﺝ ﺴﺘﺠﻮ اﺳ ﺖ‪،‬‬ ‫ﺗﻨﺎﻗﺾ دارد‪ .‬ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻔﯽ دﻳﮕﺮ آﺴﯽ آﻪ از ﭘﻴﺶ‪ ،‬ﻳ ﻚ ﭘﻴ ﺸﺪاورﯼ‬ ‫را در ذه ﻨﺶ رﺳ ﻮب دادﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻧﻤ ﯽﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣ ﺪﻋﯽ روﺷ ﻨﻔﻜﺮﯼ‬ ‫ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﻣﮕ ﺮ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻣﺘﻘﻠ ﺐ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺑﺨﻮاه ﺪ ﺑ ﺮاﺳ ﺎس ﻣ ﺪ ِ روز‬ ‫هﻤﺎن ﺑﻼﻳﯽ را ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﻣﺎ ﺑﻴﺎورد آﻪ روﺷﻨﻔﻜﺮاﻧﯽ]![ ﻧﻈﻴﺮ دآﺘ ﺮ‬ ‫ﻋﻠﯽ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ و ﺁﻳﺖاﷲ ﻣﻄﻬﺮﯼ]![ و ﺝﻼل ﺁلاﺣﻤﺪ ﺁوردﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫»آﺠﺎ اﻳﺮاﻧﯽ از هﻤﺎن اول در ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﻼم ﻗﺮار ﮔﺮﻓ ﺖ‬ ‫و ﻧﺨﻮاﺳﺖ اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﻳﺮد؟ آﺠﺎ چﻨﻴﻦ چﻴﺰﯼ اﺳﺖ؟ ﻳﻚ ﺝﺎ ﻳ ﻚ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻴﺴﺖ‪(٣٠)«.‬‬ ‫»اﻳﺮاﻧﯽ ـ ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﺥﻮرد ﺑﺎ اﺳﻼم اوﻝﻴﻪ ـ اﺣﺴﺎس آ ﺮد‬ ‫آ ﻪ دﻳ ﻦ اﺳ ﻼم هﻤ ﺎن ﮔﻤ ﺸﺪﻩاﯼ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ دﻧﺒ ﺎﻝﺶ ﻣ ﯽﮔ ﺸﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ… ﺑﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ ﻣ ﺬهﺐ ﺥ ﻮدش را ول آ ﺮد‪ ،‬ﻣﻠﻴ ﺖ ﺥ ﻮدش‬

‫‪٤٢‬‬

‫را ول آ ﺮد‪ ،‬ﺳ ﻨﺖه ﺎﯼ ﺥ ﻮدش را ول آ ﺮد و ﺑﻄ ﺮف اﺳ ﻼم‬ ‫رﻓﺖ…« )‪(٣١‬‬ ‫ﺑ ﺮاﯼ ﭘﺎﺳ ﺦ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺑﺎﺻ ﻄﻼح »روﺷ ﻨﻔﻜﺮ« اﺳ ﻼﻣﯽ‬ ‫ﻳﻌﻨ ﯽ ﻋﻠ ﯽ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ ﺑ ﻪ ذآ ﺮ چﻨ ﺪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪ از رﻓﺘ ﺎر اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن از‬ ‫هﻤﺎن او ِل ﺣﻤﻠﻪﯼ اﻋﺮاب ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣﯽﭘﺮدازم‪ ،‬ﺗﺎ ﻧﺸﺎن ﺑﺪهﻢ آ ﻪ‬ ‫روﺷ ﻨﻔﻜﺮ ﻧﻤ ﯽﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣ ﺬهﺒﯽ و اﻳ ﺪﺋﻮﻝﻮژﻳﻚ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬آ ﻪ اﮔ ﺮ ﺷ ﺪ‪،‬‬ ‫ﻳﻌﻨﯽ اﮔ ﺮ روﺷ ﻨﻔﻜﺮ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﻳ ﻚ ﻓ ﺮد ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺥﻴ ﺎل آ ﺮد‬ ‫روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩ را ﺝﻌﻞ و ﺗﺤﺮﻳﻒ ﻣﯽآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ب ﺗ ﺎرﻳﺦ اﺝﺘﻤ ﺎﻋﯽ‬ ‫ﻣﺮﺗ ﻀﯽ راوﻧ ﺪﯼ در ﺝﻠ ﺪ دوم آﺘ ﺎ ِ‬ ‫اﻳﺮان ﺗﻌﺪادﯼ از ﻗﻴﺎمه ﺎﯼ ﺛﺒ ﺖ ﺷ ﺪﻩ در ﺗ ﺎرﻳﺦ را »هﻤ ﺎن او ِل«‬ ‫ﺑ ﻪ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ رﺳ ﻴﺪ ِن اﻋ ﺮاب آ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ اﺳ ﻼم و اﻋ ﺮاب‬ ‫اﻳﺴﺘﺎدﻩاﻧﺪ‪ ،‬چﻨﻴﻦ ﺑﺮﻣﯽﺷﻤﺎرد‪:‬‬ ‫ﻗﻴ ﺎم ﺳ ﻨﺒﺎد‪ ،‬ﻧﻬ ﻀﺖ اﺳﺘﺎدﺳ ﻴﺲ‪ ،‬ﺝﻨ ﺒﺶ ﻣﻘﻨ ﻊ‪ ،‬ﺑﺎﺑ ﻚ‬ ‫ﺥﺮﻣ ﺪﻳﻦ و ﻧﻬ ﻀﺖ ﺳ ﺮخ ﺝﺎﻣﮕ ﺎن و ﻗﻴ ﺎم ﺑﺎﺑ ﻚ… آ ﻪ رهﺒ ﺮان‬ ‫اﻳ ﻦ ﻧﻬ ﻀﺖه ﺎﯼ ﺿ ﺪاﺳ ﻼﻣﯽ و ﺿ ﺪﻋﺮﺑ ﯽ ﺥ ﻮد را ﭘﻴ ﺮوان و‬ ‫رهﺮوان اﺑﻮﻣ ﺴﻠﻢ ﺥﺮاﺳ ﺎﻧﯽ )ﻣ ﺸﻬﻮرﺗ ﺮﻳﻦ رهﺒ ِﺮ ﻗﻴ ﺎمه ﺎﯼ ﺿ ﺪ‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ و ﺿﺪ اﺳﻼﻣﯽ اﻳﺮان( ﻣﯽداﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ‪.‬‬ ‫»ﻗﻴﺎم ﺳﻴﺎﺳﯽ اﻳﺮاﻧﻴﺎن… ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪﯼ اﺑﻮﻣ ﺴﻠﻢ ﺥﺮاﺳ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﺁﻏ ﺎز ﺷ ﺪ و ﺑﻌ ﺪ از ﻏ ﺪر و ﺥﻴﺎﻧ ﺖ ﻋﺒﺎﺳ ﻴﺎن ﻧ ﺴﺒﺖ ﺑ ﻪ‬ ‫اﺑﻮﺳﻠﻤﻪﺥﻼل و اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﺷ ﺪت )از هﻤ ﺎن اول( اداﻣ ﻪ داﺷ ﺖ‬ ‫ﺗﺎ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد دوﻝﺖهﺎﯼ ﻣﺴﺘﻘﻞ در اﻳﺮان…«)‪(٣٢‬‬ ‫راوﻧﺪﯼ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ادوارد ﺑ ﺮاون در ﺗ ﺎرﻳﺦ ادﺑ ﯽ اﻳ ﺮان‬ ‫ﻣ ﯽﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪» :‬ﺳ ﻨﺒﺎد از ﻧﻴ ﺸﺎﺑﻮر ﺑ ﻪ ﻋ ﺰم ﺥﻮﻧﺨ ﻮاهﯽ اﺑﻮﻣ ﺴﻠﻢ‬ ‫ﺣﺮآﺖ آﺮد و در ﻣﺪﺗﯽ آﻮﺗﺎﻩ ﻋﺪﻩاﯼ را دور ﺥﻮد ﺝﻤ ﻊ ﻧﻤ ﻮد و‬ ‫ﺑ ﻪ ﻳ ﺎران ﺥ ﻮد ﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﻋ ﺰم دارم ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ اﻳ ﺎﻻت ﻋ ﺮب ﻧ ﺸﻴﻦ‬ ‫ﺣﺮآ ﺖ آ ﻨﻢ و آﻌﺒ ﻪ را ﻣﻨﻬ ﺪم ﺳ ﺎزم‪ .‬دﻳ ﺮﯼ ﻧﭙﺎﻳﻴ ﺪ آ ﻪ ﻋ ﺪﻩﯼ‬ ‫آﺜﻴ ﺮﯼ از ﻣﺠﻮﺳ ﺎن ﻃﺒﺮﺳ ﺘﺎن و ﻧﻘ ﺎط دﻳﮕ ﺮ و ه ﻢچﻨ ﻴﻦ‬ ‫ﻣﺰدآﻴﺎن… را ﺑﻪ ﻃﺮف ﺥﻮد ﺝﻠﺐ آﺮد‪«.‬‬

‫‪٤٣‬‬

‫در آﺘ ﺎب ﺳﻴﺎﺳ ﺖ ﻧﺎﻣ ﻪﯼ ﻧﻈ ﺎم اﻝﻤﻠ ﻚ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪:‬‬ ‫»…)ﺳﻨﺒﺎد(… ﮔﻔﺘﯽ… ﺑﺎزﻧﮕﺮدم ﺗﺎ آﻌﺒﻪ را وﻳﺮان ﻧﻜ ﻨﻢ‪…«.‬‬ ‫ﺑﻌﺪ هﻢ ﺳﻨﺒﺎد ﺑﻪ دﺳﺖ ﻗﻮاﯼ ﻣﻨﺼﻮر ﺥﻠﻴﻔﻪﯼ ﻋﺒﺎﺳ ﯽ ﺑ ﻴﻦ رﯼ و‬ ‫هﻤﺪان هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺷﺶ هﺰار ﺗﻦ از ﻳﺎراﻧﺶ آﺸﺘﻪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫»هﻨ ﻮز ﻗﻴ ﺎم ﺳ ﻨﺒﺎد آ ﺎﻣﻼ ﺥ ﺎﻣﻮش ﻧ ﺸﺪﻩ ﺑ ﻮد آ ﻪ…‬ ‫اﺳﺘﺎدﺳ ﻴﺲ ﻋﻠ ﻢ ﻣﺨﺎﻝﻔ ﺖ ﺑﺮاﻓﺮاﺷ ﺖ و ﻣ ﺸﻜﻞ ﺝﺪﻳ ﺪﯼ ﺑ ﺮاﯼ‬ ‫ﻣﻨﺼﻮر ﺥﻠﻴﻔﻪﯼ ﻋﺒﺎﺳﯽ اﻳﺠﺎد آﺮد… ﺳﻴﺼﺪ هﺰار ﻣﺮد ﺝﻨﮕﺠﻮ‬ ‫ﺑﺎ او ﺑﻮدﻧﺪ… ﺑﺎﻻﺥﺮﻩ ﺥﻠﻴﻔﻪ‪ ،‬ﺥﺎزم را ﺑ ﻪ ﺝﻨ ﮓ او ﻓﺮﺳ ﺘﺎد‪ .‬در‬ ‫ﻃﯽ اﻳﻦ ﻣﺒﺎرزات ‪ ٧٠‬هﺰار ﺗﻦ از ﭘﻴﺮوان او آﺸﺘﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ و ‪١٤‬‬ ‫هﺰار ﻧﻔﺮ اﺳﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ آﻪ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ… ﺳﺮهﺎﯼ ﺁﻧ ﺎن را از ﺗ ﻦ‬ ‫ﺝ ﺪا آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻗ ﻮاﯼ ﺥﻠﻴﻔ ﻪ… )اﺳﺘﺎدﺳ ﻴﺲ( را زﻧﺠﻴ ﺮ آ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬ ‫ﺑﻐﺪاد ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و در ﺁﻧﺠﺎ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﻴﺪﻧﺪ…«‬ ‫در ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺨ ﺎرا درﺑ ﺎرﻩﯼ اﺑ ﻦ ﻣﻘﻨ ﻊ چﻨ ﻴﻦ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪﻩ‪:‬‬ ‫»ﻣﺬهﺐ اﻳﺸﺎن ﺁن ﺑﻮد آﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﮔﺰاردﻧﺪ و روزﻩ ﻧﻤ ﯽداﺷ ﺘﻨﺪ‬ ‫و ﻏﺴﻞ از ﺝﻨﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽآﺮدﻧﺪ‪ ،‬وﻝﻴﻜﻦ ﺑﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ‪«.‬‬ ‫راوﻧ ﺪﯼ ﻣ ﯽﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪» :‬ﻣﻘﻨ ﻊ از ﺳ ﺮداران اﺑﻮﻣ ﺴﻠﻢ‬ ‫ﺥﺮاﺳ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻮد و در ﺝﻨﺒ ﺸﯽ آ ﻪ ﻋﻠﻴ ﻪ ﺥﻠﻔ ﺎﯼ اﻣ ﻮﯼ ﺻ ﻮرت‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺷ ﺮآﺖ ﻋﻤﻠ ﯽ داﺷ ﺖ… ﭘﻴ ﺮوان ﻣﻘﻨ ﻊ ﺑ ﺪون اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﻪ‬ ‫اﺝ ﺮاﯼ اﺣﻜ ﺎم ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺗ ﻮﺝﻬﯽ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ رﻋﺎﻳ ﺖ اﺻ ﻮل‬ ‫اﺥﻼﻗﯽ‪ ،‬راﺳﺘﮕﻮﻳﯽ‪ ،‬اﻣﺎﻧﺖ و رازدارﯼ ﭘﺎﻳﺒﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ… ﻣﻘﻨﻊ آ ﻪ‬ ‫ﻣﺎﻳﻞ ﻧﺒﻮد ﺑﻪ دﺳﺖ اﻋﺮاب ﺑﻴﻔﺘﺪ‪ ،‬ﺥﻮدآﺸﯽ آﺮد‪ .‬ﺑﺎ ﻣ ﺮگ ﻣﻘﻨ ﻊ‪،‬‬ ‫اﻳ ﻦ ﺝﻨ ﺒﺶ… ﭘﺎﻳ ﺎن ﻧﻴﺎﻓ ﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ ه ﻢ چﻨ ﺎن ﻃﻐﻴﺎﻧﻬ ﺎﻳﯽ در ﻧﻘ ﺎط‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠﻴﻪ اﻋﺮاب ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ‪«.‬‬ ‫»در اﻳ ﺎﻣﯽ آ ﻪ ﺥﻠﻔ ﺎﯼ ﻋﺒﺎﺳ ﯽ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻋﻤ ﺎل ﺥ ﻮد در‬ ‫ﻧﻘﺎط ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻤﺎﻝ ﻚ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺑ ﻪ ﺗﺤﺪﻳ ﺪ )ﻣﺤ ﺪود آ ﺮدن( ﻋﻘﺎﻳ ﺪ و‬ ‫اﻓﻜﺎر و ﻏﺎرت ﻣﺮدم ﺳﺘﻤﺪﻳﺪﻩ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬و اﻓ ﺮاد ﺑﺮﺝ ﺴﺘﻪﯼ‬ ‫اﻳﺮاﻧ ﯽ را ﺑ ﻪ ﺑﻬﺎﻧ ﻪه ﺎ و ﻋﻨ ﺎوﻳﻦ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ از ﺑ ﻴﻦ ﻣ ﯽﺑﺮدﻧ ﺪ‪،‬‬ ‫ﺥ ﺮمدﻳﻨ ﺎن ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻧﻬ ﺎﻧﯽ و ﺁﺷ ﻜﺎر ﺑ ﺎ دﺳ ﺘﮕﺎﻩ ﺥﻼﻓ ﺖ ﻣﺒ ﺎرزﻩ‬

‫‪٤٤‬‬

‫آﺮدﻧﺪ و ﻣﺪت ‪ ٢٢‬ﺳﺎل در ﺁن ﺳﺎﻣﺎن ﺑﻪ اﺳ ﺘﻘﻼل زﻧ ﺪﮔﯽ آﺮدﻧ ﺪ‬ ‫و ﺷﻜﺴﺖهﺎ ﺑﻪ ﺥﻠﻴﻔﻪ وارد آﺮدﻧﺪ‪(٣٣) «.‬‬ ‫»ﺑﻪ ﻗﻮل اﻝﺘﻮن داﻧﻴﻞ ﻣﺤﻘ ﻖ و اﻳﺮاﻧ ﺸﻨﺎس اﻧﮕﻠﻴ ﺴﯽ‪ ،‬در‬ ‫ﻃ ﻮل ﺣ ﺪود ‪ ١٠٠‬ﺳ ﺎل‪ ،‬از ﺳ ﺎل ‪ ١٢٦‬ﺗ ﺎ ‪ ٢٢٧‬هﺠ ﺮﯼ ﻗﻤ ﺮﯼ‬ ‫)‪ ٨٤٢‬ـ‪ ٧٤٣‬ﻣﻴﻼدﯼ( ﻣﺎ ﺷ ﺎهﺪ ‪ ١٤٣‬ﻗﻴ ﺎم و ﺷ ﻮرش اﺝﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪،‬‬ ‫ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و ﻣ ﺬهﺒﯽ در ﻧ ﻮاﺣﯽ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺥﺮاﺳ ﺎن‪ ،‬ﺳﻴ ﺴﺘﺎن‪،‬‬ ‫ﻃﺒﺮﺳﺘﺎن‪ ،‬ﮔﻴﻼن و… ﻋﻠﻴﻪ ﺣﺎآﻤﻴ ﺖ اﻋ ﺮاب ﻳ ﺎ اﺳ ﻼم ﺑ ﻮدﻩاﻳ ﻢ‪.‬‬ ‫چﻨ ﻴﻦ هﻮﺷ ﻴﺎرﯼ و ﻣﻘ ﺎوﻣﺘﯽ در ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣﻠ ﺖه ﺎ اﮔ ﺮ ﺑ ﯽﻧﻈﻴ ﺮ‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﯽﺗﺮدﻳﺪ آﻢ ﻧﻈﻴﺮ اﺳﺖ…« )‪(٣٤‬‬ ‫»واﻧﮕﻬﯽ ﺑﻪ هﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﯽﺗﻮان ﺗﺼﻮر آﺮد‪ ،‬ﻣﺮدﻣ ﯽ‬ ‫آﻪ ﻣﻮرد ﺗﺠ ﺎوز‪ ،‬ﻏ ﺎرت‪ ،‬و آ ﺸﺘﺎر ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ دﻳ ِﻦ‬ ‫ﻣﺘﺠﺎوزان و ﻏﺎرﺗﮕﺮان از ﺥ ﻮد ﺷ ﻴﻔﺘﮕﯽ ﻧ ﺸﺎن دهﻨ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫دﻝﻴﻞ ﻧﻴﺰ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ هﻴﭻ ﻣ ﺪرك ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻧﻤ ﯽﺗ ﻮان ﻳﺎﻓ ﺖ آ ﻪ ﺝﻤﻌ ﯽ‬ ‫از اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن داوﻃﻠﺒﺎﻧ ﻪ اﺳ ﻼم ﺁوردﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺗ ﻀﺎد‬ ‫ﻋﻤﻴﻖ ﻣﻴﺎن ﻓﺮهﻨﮓ و ﻣﻨﺶ اﻳﺮاﻧ ﯽ ﺑ ﺎ اﺳ ﻼم و »ﻣ ﻨﺶ ﻋﺮﺑ ﯽ«‬ ‫ﺳﻜﻮﻧﺖ دادن اﻋﺮاب ﻣ ﺴﻠﻤﺎن )در اﻳ ﺮان( را ﺑ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ راﻩ ِ ﺣﻔ ﻆ‬ ‫ﻗﺪرت ﻋﺮب ﺑﺪل ﺳﺎﺥﺖ‪ .‬ﺣﺘﺎ اﻳﻦ ادﻋ ﺎ ﻧﻴ ﺰ آ ﻪ هﻤ ﻴﻦ اواﺥ ﺮ از‬ ‫دﻳ ﺪﮔﺎﻩ ﻃﺒﻘ ﺎﺗﯽ از ﺳ ﻮﯼ چ ﭗه ﺎﯼ اﻳﺮاﻧ ﯽ ﻣﻄ ﺮح ﺷ ﺪﻩاﺳ ﺖ‪ ،‬و‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﺁن ﺑﺮﺥﯽ اﺷ ﺮاف و زﻣﻴﻨ ﺪاران ﺑ ﺮاﯼ ﺣﻔ ﻆ ﻣﻮﻗﻌﻴ ﺖ و‬ ‫ﻣﺎل ﺥﻮد ﺑﻪ هﻤﻜﺎرﯼ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ﺗﻦ دادﻧﺪ و اﺳﻼم ﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻴﭻ‬ ‫ﻣﺪرك ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺛﺒﺎت ﻧﻴﺴﺖ…« )‪(٣٥‬‬ ‫»در اآﺜﺮ ﺷﻬﺮهﺎ و وﻻﻳﺎت اﻳ ﺮان‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣ ﺖه ﺎﯼ آﻮﺗ ﺎﻩ‬ ‫ﻳﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺪﺗﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ اﻋﺮاب ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و اﻋﺮاب ﻣ ﺴﻠﻤﺎن‬ ‫ﺑ ﻪ ﺁن ﺁﺳ ﺎﻧﯽ آ ﻪ ﺗ ﺼﻮر ﻣ ﯽرود‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻓ ﺘﺢ هﻤ ﻪﯼ اﻳ ﺮان ﻣﻮﻓ ﻖ‬ ‫ﻧ ﺸﺪﻧﺪ… ﺑﻠﻜ ﻪ درﻃ ﻮل ﺳ ﺎله ﺎﯼ اﺷ ﻐﺎل اﻳ ﺮان ﺗﻮﺳ ﻂ اﻋ ﺮاب‪،‬‬ ‫ﻣﺮدم هﻢ چﻨﺎن ﺑﺮ ﻋﻠﻴﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖهﺎﯼ دﺳﺖﻧﺸﺎﻧﺪﻩﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ )آ ﻪ‬ ‫ﻣﻈﻬﺮ دﻳﻦ ﺗﺤﻤﻴﻠﯽ ﺑﻮدﻧﺪ( ﺑﻪ ﻣﺒﺎرزﻩ ﭘﺮداﺥﺘﻨﺪ‪(٣٦) «.‬‬

‫‪٤٥‬‬

‫»هﻤ ﻪﯼ اﻳ ﻦ ﻋﻮاﻣ ﻞ اﻣ ﺎ ﺑﺎﻋ ﺚ ﭘﻴ ﺸﻮا ِز اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن از‬ ‫اﻋﺮاب و اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺮدم از اﺳﻼم ﻧﮕﺮدﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ در هﻤ ﻪﯼ‬ ‫ﺷﻬﺮهﺎ و وﻻﻳﺎت اﻳﺮان‪ ،‬اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑ ﺎ ﻣﻘﺎوﻣ ﺖه ﺎﯼ ﺳ ﺨﺖ‬ ‫روﺑ ﺮو ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬در اآﺜ ﺮ ﺷ ﻬﺮه ﺎ ﭘﺎﻳ ﺪارﯼ و ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‬ ‫ﺑﻴﺮﺣﻤﺎﻧ ﻪ ﺳ ﺮآﻮب ﮔﺮدﻳ ﺪ؛ ﻣ ﺜﻼ در ﺳ ﻘﻮط ﻣ ﺪاﺋﻦ و ﺥ ﺼﻮﺻﺎ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣ ﺖ ﻣ ﺮدم در ﺝﻨ ﮓ ﺝﻠ ﻮﻻء ) ﺳ ﺎل ‪ ١٦‬هﺠ ﺮﯼ ـ ‪٦٣٦‬‬ ‫ﻣﻴﻼدﯼ( اﻋﺮاب ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺥﺸﻮﻧﺖ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﺥ ﻮد ﻧ ﺸﺎن دادﻧ ﺪ‪،‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻨﺎن آ ﻪ ﻣ ﻮرﺥﻴﻦ از ﺁن ﺑﻨ ﺎم »واﻗﻌ ﻪﯼ هﻮﻝﻨ ﺎك ﺝﻠ ﻮﻻء« ﻳ ﺎد‬ ‫آﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺝﻨﮓ ﺻﺪ هﺰار ﺗ ﻦ از اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن آ ﺸﺘﻪ ﺷ ﺪﻧﺪ و‬ ‫ﺗﻌ ﺪاد ﻓﺮاواﻧ ﯽ از زﻧ ﺎن و آﻮدآ ﺎن اﻳﺮاﻧ ﯽ ﺑ ﻪ اﺳ ﺎرت رﻓﺘﻨ ﺪ و‬ ‫ﺑ ﺴﻴﺎ ِر آ ﺸﺘﻪ‪ ،‬دﺷ ﺖ را ﭘﻮﺷ ﺎﻧﻴﺪﻩ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻧﻤ ﻮدار ﺝ ﻼل ﺝﻨ ﮓ‬ ‫ﺑﻮد‪(٣٧) «.‬‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎ ﺑﺨﺶ ﺑ ﺴﻴﺎر ﺑ ﺴﻴﺎر آﻮﺗ ﺎهﯽ از ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺛﺒ ﺖ‬ ‫ﺷﺪﻩﯼ ﻧﻬﻀﺖهﺎﯼ ﺿﺪ اﺳﻼﻣﯽ و ﺿﺪ ﻋﺮﺑﯽ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن اﺳ ﺖ آ ﻪ‬ ‫در ﺑ ﻴﺶ از ﺻ ﺪه ﺎ و ه ﺰاره ﺎ ﺝﻠ ﺪ آﺘ ﺎب‪ ،‬ﺳ ﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﺦ و‬ ‫داﻳ ﺮﻩاﻝﻤﻌ ﺎرف در زﻣ ﺎنه ﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ از ﻗ ﻮل ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﮕ ﺎران‬ ‫اﻳﺮاﻧﯽ و ﻋﺮب‪ ،‬هﻢچﻨﻴﻦ ﺷﺮق ﺷﻨﺎﺳ ﺎن اروﭘ ﺎﻳﯽ و روﺳ ﯽ ﺛﺒ ﺖ‬ ‫ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ آ ﺴﯽ ﻣﺜ ﻞ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ آ ﻪ ﻣ ﺪﻋﯽ اﺳ ﺖ در داﻧ ﺸﮕﺎﻩ‬ ‫ﺳ ﻮرﺑﻦ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺝﺎﻣﻌ ﻪ ﺷﻨﺎﺳ ﯽ‪ ،‬اﺳ ﻼم ﺷﻨﺎﺳ ﯽ و ﺷ ﺮق‬ ‫ﺷﻨﺎﺳﯽ ﺥﻮاﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺑﻪ ﺥﻮدش اﺝﺎزﻩ ﻣ ﯽده ﺪ ﺗ ﺎرﻳﺦ‬ ‫ﻣﺪو ِن ﺛﺒﺖ ﺷﺪﻩﯼ اﻳﺮان را ﺝﻌﻞ و ﺗﺤﺮﻳﻒ آﻨﺪ‪ .‬ﻻﺑﺪ ﺑﺮاﯼ اﻳﻨﻜ ﻪ‬ ‫ﺖ ﺻﺤﻴﺢ در اﻣﺎن ﺑﺪارد‪.‬‬ ‫دﻳﻦ و اﻳﻤﺎﻧﺶ را از ﮔﺰﻧﺪ ﺷﻨﺎﺥ ٍ‬ ‫ك«‬ ‫ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ ه ﻢ چﻨ ﻴﻦ ﻣ ﺪﻋﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ »ﺳ ﻠﻤﺎن ﭘ ﺎ ِ‬ ‫ﭘﺮوﻓ ﺴﻮر ﻝ ﻮﻳﯽ ﻣﺎﺳ ﻴﻨﻴﻮن ﻣﺤﻘ ﻖ و اﺳ ﻼم ﺷ ﻨﺎس ﺑﺮﺝ ﺴﺘﻪﯼ‬ ‫ب‬ ‫ﻓﺮاﻧ ﺴﻮﯼ را ﺗﺮﺝﻤ ﻪ و چ ﺎپ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻣ ﺎ از چ ﺎپ آﺘ ﺎ ِ‬ ‫»ﻣﻨﺤﻨ ﯽ ﺷﺨ ﺼﯽ زﻧ ﺪﮔﯽ ﺣ ﻼج« هﻤ ﻴﻦ ﺷ ﺮق ﺷ ﻨﺎس چ ﺸﻢ‬ ‫ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ و ﻧﺨﻮاﺳﺘﻪ اﺳﺖ ﺑ ﻪ روﺣﻴ ﻪﯼ ﺻ ﻮﻓﯽﮔﺮاﻳﺎﻧ ﻪﯼ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‬ ‫داﻣ ﻦ ﺑﺰﻧ ﺪ؟ )ﻧﻘ ﻞ ﺑ ﻪ ﻣ ﻀﻤﻮن( در ﺣ ﺎﻝﯽآ ﻪ ﺣﺘﻤ ﺎ ﻣ ﯽداﻧ ﺴﺖ‪:‬‬

‫‪٤٦‬‬

‫ﺣﻼج ﻧﻪ ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎن]![ ﺻﻮﻓﯽ‪ ،‬ﻣﺮﺗ ﺎض و دروﻳ ﺶ »ﺑ ﺎ رداﻳ ﯽ‬ ‫ﭘﺮ از ﮔﺰﻧﺪﻩه ﺎﻳﯽ ﺑ ﺎ ﻧ ﻴﻢ داﻧ ﮓ وزن« آ ﻪ ﻳ ﻚ ﻣﻌﺘ ﺮض ﺑ ﺰرگ‬ ‫ﺑ ﻮد و در آ ﺎ ِر ﺑﺮاﻧ ﺪاﺥﺘ ِﻦ آ ﺎخ اﺳ ﺘﺤﻤﺎر )ﺥﺮآ ﺮدن( اﻋ ﺮاب و‬ ‫اﺳﻼم ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻝﻴﻞ هﻢ ﺑ ﻪ ﺥﺎﻧ ﻪﯼ آﻌﺒ ﻪ ﺣﻤﻠ ﻪ آ ﺮد و ﺁﻧﺠ ﺎ‬ ‫را ﻏﺎرت آﺮد‪.‬‬ ‫ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭘﺮ ارج و ﺑﯽﻧﻈﻴﺮ‬ ‫اﺳﺘﺎد ﻝﻮﻳﯽ ﻣﺎﺳ ﻴﻨﻴﻮن ﺑ ﯽﺗﺮدﻳ ﺪ ﻣﻨﺒ ﻊ ﺑ ﺴﻴﺎر ارزﻧ ﺪﻩاﯼ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬ ‫اﻝﻬﺎم ﺑﺨﺶ هﻤﻪﯼ ﻣﺤﻘﻘﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﺣﻼج ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫»ﺣ ﻼج واﻗﻌ ﺎ ﻳ ﻚ ﻣﺘﻔﻜ ﺮ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و در ﻋﺮﺻ ﻪه ﺎﯼ‬ ‫اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ‪ ،‬ﻓﺮهﻨﮕﯽ و ﺣﺘﺎ ﺳﻴﺎﺳﯽ ﺝﺎﻣﻌﻪ ﺣ ﻀﻮر داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ و‬ ‫اﻳ ﻦ ﺣ ﻀﻮر‪ ،‬ﺑ ﻪ هﺮﺣ ﺎل ﺥﻮﺷ ﺎﻳﻨﺪ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﺷ ﺮﻳﻌﺘﻤﺪاران‪،‬‬ ‫ﻋﺎرﻓﺎن و ﺣﺎآﻤﺎن زﻣﺎﻧﻪاش ﻧﺒﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪهﻤ ﻴﻦ ﺝﻬ ﺖ ﭘ ﺲ از‬ ‫ﺻﺪور ﻓﺘﻮاﯼ ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻋﻠﻴﻪ او ﺣﻼج ﻣﺪته ﺎ ﺗﺤ ﺖ ﺗﻌﻘﻴ ﺐ‪ ،‬ﻣﺨﻔ ﯽ‬ ‫و ﻣﺘ ﻮارﯼ ﺑ ﻮد و در اﻳ ﻦ ﺗﻌﻘﻴ ﺐ و ﮔﺮﻳ ﺰ‪ ،‬او در ﻣﻜﺎﺗﺒ ﺎت ﺥ ﻮد‬ ‫ﺑﺎ ﻳﺎران و ﭘﻴﺮواﻧﺶ از آﻠﻤﺎت رﻣﺰ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﯽآﺮد«)‪(٣٨‬‬ ‫پ ﺗﺮﺝﻤ ﻪﯼ آﺘ ﺎب ﭘﺮوﻓ ﺴﻮر ﻝ ﻮﻳﯽ‬ ‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻋ ﺪم چ ﺎ ِ‬ ‫ﻣﺎﺳ ﻴﻨﻴﻮن از ﺳ ﻮﯼ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ‪ ،‬ﻧ ﻪ »ﻧﮕﺮاﻧ ﯽ از داﻣ ﻦ زدن ﺑ ﻪ‬ ‫س ﺷ ﻴﻌﯽ‬ ‫روﺣﻴ ﻪﯼ ﺻ ﻮﻓﯽﮔﺮاﻳﺎﻧ ﻪﯼ« اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‪ ،‬آ ﻪ دﻗﻴﻘ ﺎ ﺗ ﺮ ِ‬ ‫ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ از ﺷﻨﺎﺥﺘﻪ ﺷﺪ ِن ﺷﺨﺼﻴﺖ واﻗﻌﯽ‪ ،‬ﺿﺪ ﺥﺮاﻓ ﺎت و ﺿ ﺪ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺣﺴﻴﻦ اﺑﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﺣﻼج ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫هﻤ ﻴﻦ روﺷ ﻨﻔﻜﺮ ﻣ ﺬهﺒﯽ )ﻋﻠ ﯽ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ( در ﺝ ﺎﯼ‬ ‫دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﻮﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪» :‬آ ﺴﺎﻧﯽ آ ﻪ ﻣ ﯽﮔﻮﻳﻨ ﺪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺗﻜ ﺮار‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬اﺳﺎﺳﺎ ﺗﺎرﻳﺦ را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ‪)«.‬ﻧﻘﻞ ﺑﻪ ﻣﻀﻤﻮن(‬ ‫ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪﻩﯼ اﻳﻦ روﺷﻨﻔﻜﺮ دﻳﻨ ﯽ ﺗﻜ ﺮار ﺗ ﺎرﻳﺦ اﻳ ﻦ ﻧﻴ ﺴﺖ‬ ‫آﻪ ﻋﺪﻩاﯼ ﺣﺎآﻢ چﭙﺎوﻝﮕﺮ ﺑﺮوﻧﺪ و ﻋﺪﻩاﯼ چﭙﺎوﻝﮕ ِﺮ دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺎﻳﻨ ﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺪم ﺗﻜ ﺮار ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳ ﻦآ ﻪ ﺥﻤﻴﻨ ﯽ دوﺑ ﺎرﻩ ﺑ ﺮ آ ﺸﻮر ﺣ ﺎآﻢ‬ ‫ﻧﺸﻮد‪ .‬ﺣﺎآﻢ ﺑﻌﺪﯼ ﻗﺪش آﻮﺗﺎﻩﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﺎ ﻣ ﺜﻼ ﺝ ﻮانﺗ ﺮ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬و‬ ‫دﺳ ﺘﺶ ه ﻢ در ﻳ ﻚ ﺳ ﺎﻧﺤﻪﯼ ﻏﻴﺒ ﯽ از آ ﺎر اﻓﺘ ﺎدﻩ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺗ ﺎرﻳﺦ‬

‫‪٤٧‬‬

‫ﺗﻜﺮار ﻧﻤﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﻳﻦآﻪ ﺷﺎهﺎن ﻣ ﺮدﻩ از ﮔ ﻮر ﺑ ﺪر ﻧﻤ ﯽﺁﻳﻨ ﺪ‬ ‫ﺗﺎ دوﺑﺎرﻩ ﺑﺮ ﺗﺨﺖ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫هﻤ ﻴﻦ ﻣﺤﻘ ﻖ‪ ،‬ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺷ ﻨﺎس‪ ،‬اﺳ ﻼم ﺷ ﻨﺎس و هﻤ ﻪچﻴ ﺰ‬ ‫ﺷ ﻨﺎس ﺑﺮﺝ ﺴﺘﻪﯼ ﻣ ﺴﻠﻤﺎن ﺁﻧﻘ ﺪر ﺳ ﻮاد ﻧ ﺪارد آ ﻪ ﺗﻔ ﺎوﺗﯽ ﺑ ﻴﻦ‬ ‫اﺳ ﺘﺮاﺗﮋﯼ و ﺗﺎآﺘﻴ ﻚ ﺑﮕ ﺬارد‪ .‬ﺥﻴ ﺎل ﻣ ﯽآﻨ ﺪ آ ﻪ ﻣ ﺜﻼ اﻣﻮﻳ ﺎن ﺑ ﺎ‬ ‫ﻋﺒﺎﺳ ﻴﺎن ﻣﺎهﻴﺘ ﺎ ﺗﻔ ﺎوت دارﻧ ﺪ‪ .‬ﻳ ﺎ ﺻ ﻔﻮﻳﺎن ﺑ ﺎ ﺁﺥﻮﻧ ﺪهﺎﯼ ﺣ ﺎآﻢ‬ ‫ﻓﻌﻠﯽ ﻓﺮق ﻣﯽآﻨﻨﺪ‪ .‬درك ﻧﻤ ﯽآﻨ ﺪ آ ﻪ ﺷ ﺒﺎهﺖ ﺑ ﻴﻦ ﺣﻜﻮﻣ ﺖه ﺎﯼ‬ ‫ﺣ ﺎآﻢ ﺑ ﺮ اﻳ ﺮان ﺑ ﻪ دﻝﻴ ﻞ ﺷ ﺒﺎهﺖ ﺷ ﻴﻮﻩﯼ رﻓﺘ ﺎ ِر اﻳ ﺸﺎن ﺑ ﺎ ﻣ ﺮدم‬ ‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ ه ﻢ در اﻳ ﺮان ﺗ ﺎرﻳﺦ هﻤﻴ ﺸﻪ ﺗﻜ ﺮار ﺷ ﺪﻩ‬ ‫اﺳ ﺖ‪ .‬ﺗﻔ ﺎوته ﺎ ه ﻢ هﻤ ﻪ ﺷ ﻜﻠﯽ و ﻇ ﺎهﺮﯼ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻋﻠ ﺖ‬ ‫اﺳﺎﺳﯽ ﺁن هﻢ دﺳﺖ آﻢ از ﻣﺸﺮوﻃﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺳ ﻮ ﻋ ﺪم ﺁﮔ ﺎهﯽ ﻣ ﺎ‬ ‫از ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم اﻧﻮاع دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﯼهﺎ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ؛ ﻋﻠ ﺘﺶ ﻋ ﺪم ﺷ ﻨﺎﺥﺖ‬ ‫ﺑﺎورهﺎﯼ آﻬﻨﻪﯼ ﻣﺬهﺒﯽ و ﺥﺮاﻓ ﺎﺗﯽ ﺑ ﺮاﯼ در ﻣﻨﮕﻨ ﻪ ﻧﮕ ﻪداﺷ ﺘﻦ‬ ‫ﻣﻠﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ آ ﻪ دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮره ﺎ ﺑ ﺮ ارﻳﻜ ﻪﯼ ﻗ ﺪرت‬ ‫ﺣ ﺎآﻢ ﻧﺒﻮدﻧ ﺪ و دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن و ﭘﻴ ﺮوان ﻣ ﺬاهﺐ و ﻣﻜﺎﺗ ﺐ دﻳﮕ ﺮ‬ ‫اﻋﺪام ﻧﺸﺪﻧﺪ و زﻧﺪاﻧﻴﺎن ﺳﺎلهﺎ در زﻧﺪانهﺎ ﻧﭙﻮﺳ ﻴﺪﻧﺪ و ﺳﺎﻧ ﺴﻮر‬ ‫ﻧﺒﻮد و از ﻧﻴﺮوﯼ ﻧﻈﺎﻣﯽ و اﻧﺘﻈﺎﻣﯽ در ﺗﻮازﯼ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺬهﺒﯽ‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﺮ ﻣﺮدم اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺸﺪ‪ ،‬ﺁن وﻗﺖ ﻣﯽﺗﻮان ادﻋﺎ آ ﺮد‬ ‫آﻪ ﺗﺎرﻳﺦ از ﺳﻴﻜ ِﻞ ﺥﻮدش ﺥﺎرج ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ رهﺒﺮاﻧﯽ ﺳ ِﺮ آﺎر ﺁﻣﺪﻧﺪ آﻪ از هﻤ ﺎن او ِل ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت‬ ‫رﺳﻴﺪﻧ ﺸﺎن ﺣ ﺴﺎب ه ﺎﯼ ﺑ ﺎﻧﻜﯽﺷ ﺎن را چﻨ ﺪ دﻩ رﻗﻤ ﯽ ﻧﻜﺮدﻧ ﺪ و‬ ‫ﺑﺮاﯼ در ﻗﺪرت ﻣﺎﻧﺪن‪ ،‬هﺮ ﻣﺨﺎﻝﻒ و ﻣﻌﺘﺮﺿﯽ را ـ ﺣﺘ ﺎ رﻓﻘ ﺎﯼ‬ ‫دﻳﺮﻳﻨ ﺸﺎن را ـ ﺳ ﺮ ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺴﺖ ﻧﻜﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬ﻣ ﯽﺗ ﻮان ادﻋ ﺎ آ ﺮد آ ﻪ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻜﺮار ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﺪم ﺗﻜﺮا ِر ﺳﻴﻜ ِﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ در ﺁﻝﻤ ﺎن ﭘ ﺲ از ﺳ ﻘﻮط دوﻝ ﺖ‬ ‫ﺁدوﻝﻒ هﻴﺘﻠﺮ ﭘﻴﺶ ﺁﻣﺪ‪ .‬ﺑﻌ ﺪ از ﺳ ﻘﻮط ﻧﻈ ﺎم ﺣﻜ ﻮﻣﺘﯽ ﺗ ﻚ ﺣﺰﺑ ﯽ‬ ‫راﺳﻴ ﺴﺘﯽ و ﻧﺎزﻳ ﺴﺘﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺷ ﻜﻞ و ﻣﺎهﻴ ﺖ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ و‬

‫‪٤٨‬‬

‫ﺣﻜﻮﻣﺘﮕﺮان ﺁﻝﻤﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﯽآﻨﺪ‪ .‬ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﻋﻮض ﻣ ﯽﺷ ﻮد‪.‬‬ ‫ﺣﻘﻮق و وﻇﺎﻳﻒ ﺷﻬﺮوﻧﺪﯼ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﯽﺷ ﻮد‪ .‬ﺁزادﯼ ﻣﻄﺒﻮﻋ ﺎت‪،‬‬ ‫اﺣﺰاب‪ ،‬دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن و ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣﺒﺎﺣ ﺚ دﻳﮕ ﺮ در ﺳ ﻴﻨﻪﯼ ﻗ ﺎﻧﻮن‬ ‫ش ﺑ ﻪ ﻣﻠ ﺖ‬ ‫اﺳﺎﺳ ﯽ ﺝ ﺎﯼ ﻣ ﯽﮔﻴ ﺮد‪ ،‬ﺣﻘ ﻮق ﺑ ﺸﺮ‪ ،‬ﻣﺒﻨ ﺎﯼ ﻧﮕ ﺮ ِ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺣﻜﻢ اﻋﺪام ﺑﻜﻠﯽ ﻝﻐﻮ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬و…‬ ‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻝﻴﻞ اﻳﺮاﻧﻴﺎﻧﯽ آﻪ ﻣﺜﻞ ﺑﻴ ﺴﺖ و چﻨ ﺪ ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ‬ ‫ﻣﺎ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ‪» :‬اﻳﻦه ﺎ ﺑﺮوﻧ ﺪ‪ ،‬ه ﺮ آ ﻪ ﻣ ﯽﺥﻮاه ﺪ ﺑﻴﺎﻳ ﺪ« ﺑ ﯽﺗﺮدﻳ ﺪ‬ ‫ﺁﻳﻨ ﺪﻩﯼ هﻮﻝﻨ ﺎكﺗ ﺮﯼ را ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺎ ﺗ ﺪارك ﻣ ﯽﺑﻴﻨﻨ ﺪ‪ ،‬و از ﻧﻘﻄ ﻪ‬ ‫ﻧﻈ ﺮﯼ ﺥﻄﺮﻧ ﺎكﺗ ﺮ ﺑ ﺎ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﻣ ﺎ ﺑ ﺎزﯼ ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪ .‬اﻳ ﺸﺎن در‬ ‫واﻗ ﻊ از ﻋ ﺪ ِم رﺿ ﺎﻳﺖ ﻣ ﺮدم از اوﺿ ﺎع اﺝﺘﻤ ﺎﻋﯽ‪ ،‬اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ‪،‬‬ ‫ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و ﻓﺮهﻨﮕ ﯽ ﺣ ﺎآﻢ ﺑ ﺮ آ ﺸﻮر ﺳ ﻮءاﺳ ﺘﻔﺎدﻩ ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤ ﯽﺗ ﻮان ﺑ ﺎ ﻧﻔ ﯽ ﻳ ﻚ ﺝﺮﻳ ﺎن ﺑ ﻪه ﻴﭻ اﺛﺒ ﺎﺗﯽ رﺳ ﻴﺪ‪ .‬ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺛﺎﺑ ﺖ‬ ‫آﺮدﻩ اﺳﺖ آﻪ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﻓﺪاآﺎرﯼهﺎﯼ ﺑ ﯽﺷ ﺎﺋﺒﻪﯼ ﻣ ﺮدم‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻝﻴﻞ ﺑﯽﺥﺒﺮﯼ از ﺗﺎرﻳﺨ ﺸﺎن هﻤﻴ ﺸﻪ ﻳ ﻚ ﺳ ﻴﻜﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ را‬ ‫دور زدﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﺁﮔ ﺎهﯽ ﺗﻨﻬ ﺎ راه ﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﯽﺗﻮاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬ ‫ﺳﺮﮔﻴﺠﻪﯼ ﺗﺎرﻳﺨﯽ ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬ ‫ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﺗ ﺎرﻳﺦ و ﺷ ﻴﻮﻩه ﺎﯼ ﻣﺮﺳ ﻮم ﺣﻜ ﻮﻣﺘﮕﺮان‪،‬‬ ‫ﺳﺎﻧ ﺴﻮر‪ ،‬ﺳ ﺮآﻮب دﮔ ﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن‪ ،‬اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از ﺑﺎوره ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ‪،‬‬ ‫ﻓﺮهﻨﮓ آﺸﯽ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢهﺎﯼ اﻣﻨﻴﺘﯽ و اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺗﺎرﻳﺦ و‬ ‫ﺑﻪ ﺥ ﺪﻣﺖ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﺑﻌ ﻀﯽ از ﺗﺤ ﺼﻴﻞ آﺮدﮔ ﺎن اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬ ‫ﺳﻴﻜﻞ ﻣﺰﺥﺮف ﺗﺎرﻳﺦ اﻣﻜ ﺎن ﺑﻘ ﺎ و ﻣﺎﻧ ﺪﮔﺎرﯼ ﻣ ﯽده ﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ دو ِر‬ ‫ﺗﻜﺮار را ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻜﺴﺖ!‬ ‫اﮔ ﺮ ﺁﻝﻤ ﺎنه ﺎ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻨﺪ از ﺳ ﻴﻜﻞ ﻗﺒﻠ ﯽ ﺗﺎرﻳﺨ ﺸﺎن ﺥ ﺎرج‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺝﺪﻳﺪﯼ از اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺷﻬﺮوﻧﺪ‪ ،‬و وﻇﺎﻳﻒ و ﺗﻜﺎﻝﻴﻒ‬ ‫آ ﺴﺎﻧﯽ آ ﻪ اه ﺮمه ﺎﯼ ﻗ ﺪرت را در دﺳ ﺖ ﻣ ﯽﮔﻴﺮﻧ ﺪ ﺑﺪهﻨ ﺪ‪،‬‬ ‫ﺑ ﻪاﻳ ﻦدﻝﻴ ﻞ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺰاراﻧ ﺸﺎن )ﻳ ﺎ ﻣﻨﺘﺨﺒ ﻴﻦ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ‬ ‫ﻣﺮدم( ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺎور و ﺷﻨﺎﺥﺖ رﺳ ﻴﺪﻧﺪ آ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩه ﺎﯼ دوﻝﺘﻤ ﺪارﯼ‬ ‫ﻗﺒﻠﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺷﻌﺎر‪ ،‬ﺗﻬﻴﻴﺞ اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬ﺻﺪور ﺗﺮورﻳﺴﻢ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل‬

‫‪٤٩‬‬

‫ﺗﻀﺎدهﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون از ﻗﻠﻤﺮو ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ‪ ،‬ﻧﻔﯽ و ﺣ ﺬف دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن‬ ‫و… ﺑﺎزﺗ ﺎب و ﻧﺘﻴﺠ ﻪﯼ وﺣ ﺸﺘﻨﺎآﯽ دارد‪ .‬و ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ اﻳ ﺸﺎن را‬ ‫درﮔﻴﺮ ﺝﻨﮓهﺎﯼ ﻧﺴﻞ ﺳ ﻮز و ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻪ ﺑﺮﺑ ﺎد ده ﯽ ﻣ ﯽآﻨ ﺪ‪ ،‬آ ﻪ‬ ‫ﺗﻤ ﺎم ﺝﻬ ﺎن ﻣﺘﻤ ﺪن را ه ﻢ ﺑﺮﻋﻠﻴ ﻪ اﻳ ﺸﺎن ﻣ ﯽﺷ ﻮراﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫دﻝﻴﻞ ﻣﻦ ﻣﻌﺘﻘﺪم آﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ از اﺳﺎس ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺝﺪﻳ ﺪﯼ از ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‬ ‫ﺑﺪهﻴﻢ! و ﺣﺎآﻤﺎن را ﻧ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﺑ ﺮاﯼ ﺣﻜ ﻢ آ ﺮدن‪ ،‬ﺳ ﻮارﯼ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ‬ ‫از ﻣ ﺮدم‪ ،‬ﺣ ﺬف ﻣﺨ ﺎﻝﻔﻴﻦ‪ ،‬چﭙ ﺎوﻝﮕﺮ ﺛ ﺮوته ﺎﯼ ﻣﻠ ﺖ … آ ﻪ‬ ‫ﺥﺎدﻣﻴﻦ ﻣﻠﺖ ﺗﻌﺮﻳﻒ آﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﭘﻨﺒﻪ را از ﮔﻮش درﺁورﻳﻢ آﻪ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد اﻧﺴﺎنهﺎ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ دﻝﻴ ﻞ اﻧﺪﻳ ﺸﻪﺷ ﺎن دﺳ ﺘﻪ ﺑﻨ ﺪﯼ آ ﺮد و‬ ‫ﺑﻪ اﻳﺸﺎن ﻋﻨ ﻮان ﺷ ﻬﺮوﻧﺪ درﺝ ﻪ ﻳ ﻚ و درﺝ ﻪ دو داد‪ .‬ه ﻴﭻ آ ﺲ‬ ‫اﺝﺎزﻩ ﻧﺪارد دﻳﮕ ﺮﯼ را ﺑ ﻪ دﻝﻴ ﻞ ﺷ ﻴﻮﻩﯼ ﻣﺘﻔ ﺎوت ﺗﻔﻜ ﺮش ﺣ ﺬف‬ ‫ﻓﻴﺰﻳﻜﯽ آﻨﺪ‪ .‬اﻳﺮاﻧﯽ در درﺝﻪﯼ اول ﻳﻚ ﺷﻬﺮوﻧﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺎرغ از‬ ‫اﻳﻦ آﻪ چﻪ اﻧﺪﻳﺸﻪ‪ ،‬رﻧﮓ‪ ،‬ﻧﮋاد‪ ،‬ﺝﻨﺴﻴﺖ و ﻗ ﻮﻣﻴﺘﯽ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﻤﺎم ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﻣﺎ از هﻤﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻏﻠﻂ از اﻧﺴﺎن و ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﻧﺎﺷﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﻏﻠ ﻂ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﻣﺮدﻣﻤ ﺎن ﺑ ﻪ‬ ‫چﻨﻴﻦ ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳﺪﯼ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ اآﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم اﻳ ﺮان ه ﻢ‬ ‫ﺷﻴﻌﻪﯼ اﺛﻨﯽﻋ ﺸﺮﯼ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬در ﻗ ﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ﯽ ﻧﺒﺎﻳ ﺪ ه ﻴﭻ دﻳ ﻦ ﻳ ﺎ‬ ‫ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان دﻳ ﻦ رﺳ ﻤﯽ آ ﺸﻮر ﻗﻴ ﺪ ﺷ ﻮد‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺑﻬﺎﻧ ﻪاﯼ ﺑ ﻪ‬ ‫دﺳﺖ ﻣﺘﻮﻝﻴﺎن ﻣﺬهﺐ ﺑﺮاﯼ ﺣﺬف و ﻧﻔﯽ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن دادﻩ ﻧ ﺸﻮد!‬ ‫ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ اِﺷﻜﺎل ﻣﺘﻤﻢ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ اﻳﺮان آﻪ ﭘﺲ از ﻣ ﺸﺮوﻃﻪ‬ ‫ﺗ ﺪوﻳﻦ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻗ ﺎﻧﻮﻧﯽ آ ﺮدن ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳ ﺪ دﻳﻨ ﯽ اﺳ ﺖ و اﻳ ﻦ‪ ،‬ﻳﻜ ﯽ از‬ ‫ﮔﺮﻩهﺎﯼ آﻮر ﺗﺎرﻳﺦ آﺸﻮر ﻣﺎﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﺷﻜﺴﺘﻦ اﻳﻦ دور ﺗﺎرﻳﺨﯽ در ﻣﺮﺣﻠﻪﯼ اول ﺑﺎﻳﺪ از‬ ‫ﺳ ﻴﻜﻞ اﻋﺘﺮاﺿ ﯽ ﻓﻌﻠ ﯽ ﺥ ﺎرج ﺷ ﺪ‪ .‬ﻣ ﺸﻜﻞ ﻣ ﺎ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن آﻤﺒ ﻮد‬ ‫اﻋﺘ ﺮاض و آﻤﺒ ﻮد ﻧﻬ ﻀﺖه ﺎﯼ ﺿ ﺪ دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﻣ ﺸﻜﻞ‬ ‫اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ ﻣﺎ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﺑ ﺎ ﺷ ﻜﻞ ﻗ ﻀﻴﻪ درﮔﻴ ﺮ ﺷ ﺪﻩاﻳ ﻢ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫دﻝﻴ ﻞ ه ﻢ هﻤﻴ ﺸﻪ از ﻣﺤﺘ ﻮا ﻋﻘ ﺐ ﻣﺎﻧ ﺪﻩاﻳ ﻢ‪ .‬ﻳﻜ ﯽ از ﺑﺰرﮔﺘ ﺮﻳﻦ‬ ‫اﺷﺘﺒﺎهﺎت ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﻳﺮاﻧﻴﺎن در ﻧﺸﻨﺎﺥﺘﻦ ﺗﺎرﻳﺦ و آﻤ ﻚ ﺑ ﻪ ﺗﻜ ﺮار‬

‫‪٥٠‬‬

‫ﺳ ﻴﻜﻞ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬هﻤﺎﻧ ﺎ ﺥ ﺎرج آ ﺮدن ﺣﻜﻮﻣ ﺖ از دﺳ ﺖ ﺳﻠ ﺴﻠﻪﯼ‬ ‫ب اﻣﻮﻳ ﺎن و ﺳ ﭙﺮدن ﺁن ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺳﻠ ﺴﻠﻪﯼ ﻋ ﺮب ﻋﺒﺎﺳ ﻴﺎن‬ ‫ﻋﺮ ِ‬ ‫ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ اﺑﻮﻣ ﺴﻠﻢ ﺥﺮاﺳ ﺎﻧﯽ اﻧﺠ ﺎم ﺷ ﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘ ﻪ‬ ‫اﺑﻮﻣﺴﻠﻢ هﻢ آﺎرﻣﺰدش را در ﻧ ﺸﻨﺎﺥﺘﻦ ﺷ ﺒﺎهﺖ اﻳ ﻦ دو ﺳﻠ ﺴﻠﻪﯼ‬ ‫ﺗﺠﺎوزﮔ ِﺮ اﺳﻼﻣﯽ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ هﻤ ﺎنه ﺎ ه ﻢ ﺳ ﺮ ﺑ ﻪ ﻧﻴ ﺴﺖ‬ ‫ﺷ ﺪ‪ .‬داﺳ ﺘﺎ ِن دوران ﻣ ﺎهﻢ ﺑ ﯽﺷ ﺒﺎهﺖ ﺑ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺁن دوران و‬ ‫ﺝﺎﻧﺸﻴﻦ ﺷﺪن ﺳﻠﺴﻠﻪﯼ ﻋﺒﺎﺳﻴﺎن ﺑﻪ ﺝﺎﯼ اﻣﻮﻳﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫رﻓ ﺘﻦ ﺝﻨ ﺎح رادﻳﻜ ﺎل ﻣ ﺬهﺒﯽ از ﺣﻜﻮﻣ ﺖ و ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت‬ ‫رﺳﻴﺪن ﺝﻨﺎح »ﻧﺮم ﺗﻦ« ﺁنه ﻢ ﻳ ﻚ ﺷ ﻮﺥﯽ ﺑﻴﻤ ﺰﻩ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﻧﻴ ﺴﺖ‪.‬‬ ‫اﺷ ﻜﺎل اﺳﺎﺳ ﯽ ﺥ ﻮد ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ اﺳ ﺖ‪ .‬هﻤ ﻪﯼ اﻳ ﻦ ﻣﺘﻮﻝﻴ ﺎن‬ ‫ﺣﻜ ﻮﻣﺘﮕﺮ ﻣ ﺬهﺒﯽ و ﺷ ﻴﻌﯽ در ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﻧﮕ ﺮا ِن ﺗ ﺪاوم ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‬ ‫ﻣ ﺬهﺐ ﺑ ﺮ ﻣ ﺮدم ه ﺴﺘﻨﺪ و ﻧ ﻪ ﻧﮕ ﺮان ﺑﻴﭽ ﺎرﮔﯽ‪ ،‬ﮔﺮﺳ ﻨﮕﯽ‪،‬‬ ‫ت ﻣﺮدم‪.‬‬ ‫ﺑﯽﻓﺮهﻨﮕﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺴﻮر‪ ،‬چﭙﺎول و ﻏﺎر ِ‬ ‫»اﻳ ﺪﺋﻮﻝﻮژﯼ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻳ ﻚ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﺑﺮﺗ ﺮ‪ ،‬چ ﻪ در‬ ‫رژﻳﻢهﺎﯼ ﺗﻮﺗ ﺎﻝﻴﺘﺮ و چ ﻪ در ﺣﻜﻮﻣ ﺖه ﺎﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ و ﺥ ﺼﻮﺻﺎ‬ ‫ﺷ ﻴﻌﯽ ﺥ ﻮد را از ﻃﺮﻳ ﻖ ﺗﺒﻠﻴﻐ ﺎت ﮔ ﺴﺘﺮدﻩ‪ ،‬ﺗﻔﺘ ﻴﺶ‪ ،‬ﺑﺎزرﺳ ﯽ‬ ‫ﻓﻜﺮﯼ‪ ،‬ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﻗﻬﺮ و ﺥﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬ارﻋﺎب‪ ،‬ﺗ ﺮور ﺝ ﺴﻤﯽ و‬ ‫ﻓﻜ ﺮﯼ‪ ،‬ﺳ ﺮآﻮب ه ﺮ ﻧ ﻮع دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﯽ و ﺁزاد ﻓﻜ ﺮﯼ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻴ ﻞ و‬ ‫ﺗﺜﺒﻴ ﺖ ﻣ ﯽآﻨ ﺪ‪ .‬اﺻ ﻮل اﻳ ﺪﺋﻮﻝﻮژﻳﻚ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان »وﺣ ﯽ ﻣﻨ ﺰل«‬ ‫و»آ ﻼم ﺁﺥ ﺮ« ﺑ ﻪ اﺑ ﺰار ﺗﺤﻤﻴ ﻖ ﺗ ﻮدﻩه ﺎ و وﺳ ﻴﻠﻪاﯼ ﺑ ﺮاﯼ‬ ‫ﺳﺮآﻮب ﺁزادﯼهﺎ و ﺁرﻣ ﺎنه ﺎﯼ دﻣﻮآﺮاﺗﻴ ﻚ روﺷ ﻨﻔﻜﺮان ﺝﺎﻣﻌ ﻪ‬ ‫ﺑﺪل ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬ﻧﺎزﻳﺴﻢ در ﺁﻝﻤﺎن‪ ،‬ﻓﺎﺷﻴﺴﻢ در اﻳﺘﺎﻝﻴﺎ‪ ،‬اﺳﺘﺎﻝﻴﻨﻴ ﺴﻢ در‬ ‫ﺷ ﻮروﯼ و ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﺝﻤﻬ ﻮرﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ در اﻳ ﺮان ﻧﻤﻮﻧ ﻪه ﺎﯼ‬ ‫ﻋﻴﻨﯽ و ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﻳﻦ ﻣﺪﻋﺎ هﺴﺘﻨﺪ‪(٣٩) «.‬‬ ‫ﺣ ﺎج ﻣ ﻼ ﻋﻠ ﯽ آﻨ ﯽ ﻣ ﯽﮔﻔ ﺖ‪» :‬ﺑ ﺎ ﺑ ﻮدن اﺣﻜ ﺎم اﻝﻬ ﯽ‬ ‫ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﻗﻮاﺋ ﺪ و ﺁداب دﻳﮕ ﺮ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣﻘ ﺼﻮد اﺥ ﻮت اﺳ ﺖ‬ ‫آ ﻪ ﻓﺮﻣ ﻮدﻩاﻧ ﺪ‪ :‬اناﻝﻤﻮﻣﻨ ﻮن اﺥ ﻮﻩ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻏ ﺮض ﺝﻤﺎﻋ ﺖ و‬ ‫ﺝﻤﻌﻴﺖ اﺳﺖ آﻪ اﻣﺮ ﺑ ﻪ ﻧﻤ ﺎز ﺝﻤﺎﻋ ﺖ ﻓﺮﻣ ﻮدﻩاﻧ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣﻨﻈ ﻮر‬

‫‪٥١‬‬

‫ﻣﺴﺎوات اﺳﺖ آﻪ ﺥﻤ ﺲ و زآ ﺎت را ﻣﻘ ﺮر داﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ رﻓ ﻊ‬ ‫ﻇﻠﻢ و ﺗﻌﺪﯼ اﺳﺖ آﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺣ ﺪودات ﺷ ﺮﻋﯽ و ﺗﻬﺪﻳ ﺪات اﺥ ﺮوﯼ‬ ‫را آ ﺎﻓﯽ ﺑ ﺪاﻧﻴﻢ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣﻌﻨ ﯽ »اﺥﺘﻴ ﺎر و ﺁزادﯼ« اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬ ‫ﺗﺤ ﺖ ﺣﻜ ﻢ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﺒﺎﺷ ﻴﻢ )آ ﻪ( اﻳ ﻦ ﻣﻨ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺎس ﺥﺪاوﻧ ﺪﯼ‬ ‫اﺳﺖ‪(٤٠)«.‬‬ ‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ ﺳ ﺎدﻩ اﻧﺪﻳ ﺸﯽ اﺳ ﺖ اﮔ ﺮ ﺗ ﺼﻮر ﺷ ﻮد آ ﻪ‬ ‫ﻣﺘﻮﻝﻴﺎن ﻣﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ در ﺗﻌﺮﻳ ﻒ اﺳﺎﺳ ﯽ و ﭘﺎﻳ ﻪاﯼ دﻳﻨ ﺸﺎن ﺑ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﺪﻋﺖ و ﻧﻮﺁورﯼ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻓﺮق ﺑﻴﻦ ﺥﺎﺗﻤﯽ و ﺥﺎﻣﻨﻪاﯼ ـ ﺣﺘ ﺎ ﻓ ﺮق‬ ‫ﺑﻴﻦ ﻣﻜﻼهﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﺑﺎ ﻣﻼهﺎﺷ ﺎن ـ در ﺑ ﺎور و ﻧﺎﺑ ﺎورﯼﺷ ﺎن ﺑ ﻪ‬ ‫اﺻﻮل ﺷﻨﺎﺥﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺝﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﺸﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻓﺮﻗﺸﺎن ﺗﻨﻬﺎ در‬ ‫ﺷ ﻜﻞ ﻝﺒﺎﺳ ﺸﺎن اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﯽ ﺝﻬ ﺖ ﻧﻴ ﺴﺖ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﮔﻔﺘ ﻪ ﯼ ﺳ ﻴﺪ‬ ‫ﺝ ﻮادﯼ‪ :‬ﻣﻬ ﺪﯼ ﺑﺎزرﮔ ﺎن ﺑ ﻪ دﻻﻳ ﻞ ﺷ ﺮﻋﯽ از ﭘﺎﻓ ﺸﺎرﯼ ﺑ ﺮ‬ ‫ﺥﻮاﺳﺖ اﺳﺎﺳﯽ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان آﻮﺗﺎﻩ ﺁﻣﺪ و ﻣﺤﻠ ﻞ و هﻤ ﻮار آﻨﻨ ﺪﻩﯼ‬ ‫راﻩ ﺝﻨﺎ ِ‬ ‫ح ﺁدﻣﺨﻮا ِر ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺬهﺒﯽ ﺷﺪ آﻪ در ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺥ ﻮدش را‬ ‫هﻢ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ آﻪ ﻣﻠﺖ ﻣﺎ ﻣﺠﺒﻮر اﺳ ﺖ ﻳ ﻚ ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ‬ ‫اﻳ ﻦ ﺗﺠﺮﺑ ﻪﯼ ﺗﻠ ﺦ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ را ﺗﻜ ﺮار آﻨ ﺪ و ﺑ ﺮاﯼ ﺑ ﻪ ﻗ ﺪرت‬ ‫رﺳﺎﻧﺪن ﻳﻚ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﯼ ﻣﺬهﺒﯽ دﻳﮕﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺑﺪهﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺗ ﺎرﻳﺦ در‬ ‫هﻤ ﻪﯼ دﻧﻴ ﺎ و هﻤ ﻪﯼ آ ﺸﻮرهﺎ ﺛﺎﺑ ﺖ آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺮز ﺑ ﻴﻦ‬ ‫ﺗﺮﻗﯽ و ﺗﺠﺪد از ﻣﻴﺎن اﻓﺮاد هﻢﻋﻘﻴ ﺪﻩاﯼ ﻣﺜ ﻞ ﺥ ﺎﺗﻤﯽ و ﺥﺎﻣﻨ ﻪاﯼ‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺬرد‪ .‬ﻣﺮز اﺻﻠﯽ‪ ،‬اﺻﻮﻝﯽ و اﺳﺎﺳﯽ ﺑﻴﻦ ارﺗﺠ ﺎع و ﻣ ﺪﻧﻴﺖ‬ ‫از »ﺥﻠﻊ ﻳﺪ« از اﻧﻮاع ﺣﻜﺎم ﻣﺬهﺒﯽ از ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﻋﺒ ﻮر ﻣ ﯽآﻨ ﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻇﺎهﺮا ﻣﺘﻔﺎوت را در ﻇﺮف و ﺷﻜﻞ‬ ‫اﺻ ﻠﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ اﺳ ﻼم ﺑﺮرﺳ ﯽ آ ﺮد و ﺑ ﺎ ﻗﺎﻃﻌﻴ ﺖ دﻳ ﻦ را از‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺝﺪا آﺮد‪.‬‬ ‫ﺑ ﻪ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﻋﻠ ﯽ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ از »ﻣ ﺴﺌﻮﻝﻴﺖ« اﻣ ﺎم ﻧﮕ ﺎﻩ‬ ‫آﻨﻴﺪ‪» :‬ﻣﺴﺌﻮﻝﻴﺖ اﻣﺎم اﻳﺠﺎد ﻳﻚ اﻧﻘﻼب ﺷﻴﻌﯽ اﺳﺖ… ﻣ ﺴﺌﻮﻝﻴﺖ‬ ‫ﮔﺴﺘﺎخ ﺑﻮدن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺼﻠﺤﺖهﺎ‪ ،‬در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻮام و ﭘﺴﻨﺪ ﻋﻮام‬

‫‪٥٢‬‬

‫و ﺑ ﺮ ذوق و ذاﺋﻘ ﻪ و اﻧﺘﺨ ﺎب ﻋ ﻮام ﺷ ﻼق زدن… اﻣ ﺎم ﻣ ﺴﺌﻮل‬ ‫اﺳﺖ آﻪ ﻣﺮدم را ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻜﺘﺐ )اﺳﻼم( ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﭘﺮورش دهﺪ‪،‬‬ ‫ﺣﺘﺎ ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺷﻤﺎرﻩﯼ ﺁرا… رهﺒﺮﯼ ﺑﺎﻳ ﺪ ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر ﻣ ﺴﺘﻤﺮ و ﺑ ﻪ‬ ‫ﺷ ﻴﻮﻩاﯼ اﻧﻘﻼﺑ ﯽ ـ ﻧ ﻪ دﻣﻮآﺮاﺗﻴ ﻚ ـ اداﻣ ﻪ ﻳﺎﺑ ﺪ… او ) رهﺒ ﺮﯼ‬ ‫ﺷﻴﻌﯽ( هﺮﮔﺰ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ اﻧﻘﻼب را ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﻝ ﺮزان دﻣﻮآﺮاﺳ ﯽ‬ ‫ﻧﻤﯽﺳﭙﺎرد‪(٤١) «.‬‬ ‫ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻜﻨﻴﻢ آﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤ ﺎم روﺷ ﻨﻔﻜﺮان ﻣ ﺪرن]!!![ و‬ ‫ﻣ ﺪ روز]!!![ ﻣ ﺬهﺒﯽ اﻣ ﺮو ِز اﻳ ﺮان‪ ،‬ﺥﻮدﺷ ﺎن را ﺷ ﺎﮔﺮدان و‬ ‫ﭘﻴﺮوان ﻋﻠﯽ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ ﻣﯽداﻧﻨﺪ و اﻝﮕﻮﯼ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﻣ ﻮرد‬ ‫ﻧﻈﺮﺷﺎن ﺑﻪ وﺿﻮح در آﺘﺐ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ ﺗﺒﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩاﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﯽاآﺒ ﺮ هﺎﺷ ﻤﯽ رﻓ ﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در ﻣ ﺎدﻩﯼ ﻳ ﺎزدهﻢ ﻧﺎﻣ ﻪاﯼ‬ ‫آ ﻪ در زﻣ ﺴﺘﺎن ‪ ١٣٥٩‬ﺑ ﺮاﯼ ﺷ ﺨﺺ ﺥﻤﻴﻨ ﯽ ﻧﻮﺷ ﺖ‪ ،‬اﺻ ﺮار‬ ‫داﺷﺖ آﻪ‪:‬‬ ‫»دﺳ ﺘﻮر ﺝﻨﺎﺑﻌ ﺎﻝﯽ در ﺥ ﺼﻮص ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از‬ ‫رﺋﻴﺲﺝﻤﻬﻮر ﻣﻨﺘﺨﺐ )ﺑﻨﯽﺻﺪر( آ ﻪ آ ﺎﻣﻼ ﺑﺠ ﺎ و ﺑﻤﻮﻗ ﻊ ﺑ ﻮد و‬ ‫ﻣ ﺎ ﺥ ﻮد ﺑ ﺪان ﻣﻌﺘﻘ ﺪ و ﭘ ﺎﯼﺑﻨ ﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻣ ﻮرد ﺳ ﻮءاﺳ ﺘﻔﺎدﻩ در ﺝﻬ ﺖ‬ ‫اهﺪاف ﺥﺎﺻﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﯽﮔﻴﺮد‪ .‬و ﻣﺎ در ﺷ ﺮاﻳﻄﯽ ﻧﺒ ﻮدﻩ‬ ‫و ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ آﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻴﻢ ﺝﻠ ﻮ ﺳ ﻮءاﺳ ﺘﻔﺎدﻩ را ﺑﮕﻴ ﺮﻳﻢ‪ ،‬زﻳ ﺮا هﺮﮔﻮﻧ ﻪ‬ ‫اﻇﻬ ﺎر ﻧﻈ ﺮ و ﻋﻤ ﻞ ﻣ ﺴﺘﻘﻠﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﺝﻠ ﻮﮔﻴﺮﯼ از اﻧﺤ ﺮاف ﺑ ﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان آﺎرﺷﻜﻨﯽ و ﺗﺨﻠﻒ از دﺳﺘﻮر اﻣﺎم و ﻗﺪرت ﻃﻠﺒﯽ ﻣﻌﺮﻓ ﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد و ﻣﺘﺎﺳ ﻔﺎﻧﻪ اﻳ ﻦ ﺥﻄ ﺮ ﻣﻨﺠ ﺮ ﺑ ﻪ »اﻧﺘﺨ ﺎب ﺷ ﺪن اﻓ ﺮادﯼ‬ ‫آﻪ ﺗﺴﻠﻴ ِﻢ رﺋﻴﺲﺝﻤﻬﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﻣﯽﺷﻮد« و از داﺷﺘﻦ ﻣﺠﻠ ﺲ ﻣ ﺴﺘﻘﻞ‬ ‫و »ﺣﺎﻓﻆ اﺳﻼم« در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﺤﺮاف ِ اﺣﺘﻤﺎﻝﯽ ﻣﺠﺮﻳ ﺎن‪ ،‬ﻣﺤ ﺮوم‬ ‫)ﻣﯽ(ﮔﺮدﻳﻢ‪(٤٢) «.‬‬ ‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻝﻴﻞ ﺑﺮاﯼ ﻧﺠ ﺎت از وﺿ ﻊ ﻣﻮﺝ ﻮد‪ ،‬ﻧﻤ ﯽﺗ ﻮان‬ ‫ﺑ ﻪ ه ﺮ ﺣﺸﻴ ﺸﯽ ﺁوﻳﺨ ﺖ‪ .‬ﺗﺠﺮﺑ ﻪﯼ ‪ ٢٢‬ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ﺥﻮدﻣ ﺎن ]ﺗ ﺎ‬ ‫زﻣ ﺎن ﻧﻮﺷ ﺘﻦ اﻳ ﻦ کﺘ ﺎب[ و هﺰاره ﺎ ﺗﺠﺮﺑ ﻪﯼ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ دﻳﮕ ﺮ‪،‬‬ ‫هﻤﻴﻦ دور زدن ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺎرﻳﺦ را ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻣﯽآﻨ ﺪ؛ ﺑ ﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕ ﺎﻩ رﻓ ﺘﻦ‬

‫‪٥٣‬‬

‫ﺝﻮاﻧ ﺎن‪ ،‬ذﺑ ﺢ ﻓﺮهﻨ ﮓ و ﻓﺮهﻨ ﮓ ﺳ ﺎزان‪ ،‬اﺳ ﺘﻤﺮار ﻏ ﺎرت و‬ ‫چﭙ ﺎول ﺛ ﺮوته ﺎﯼ ﻣﻤﻠﻜ ﺖ و… ﺗﻜ ﺮار چﻨ ﺪ ﺻ ﺪ ﺑ ﺎرﻩﯼ ﺳ ﻴﻜﻞ‬ ‫دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﯼ ﺝﺎﻧﺸﻴﻦ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﯼ دﻳﮕﺮ‪.‬‬ ‫اﮔ ﺮ ﺑﺘ ﻮاﻧﻴﻢ ﺑ ﺎور آﻨ ﻴﻢ آ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﻣﻌﻤﻤ ﻴﻦ و ﻣﻜﻼه ﺎﯼ‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺘﮕﺮ و ﻧ ﺎﻣﺰده ﺎﯼ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ‪ ،‬ارزش چﻨ ﺪ ﺝ ﺰوﻩ و‬ ‫ﺝﻤﻠ ﻪﯼ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺪوﯼ از ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ ﻳ ﻚ ﺗ ﺎرﻳﺦ و ﻳ ﻚ ﻣﻤﻠﻜ ﺖ‬ ‫ﻣﻬ ﻢﺗ ﺮ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑﺘ ﻮان درﻳﺎﻓ ﺖ آ ﻪ ﺁوﻳﺨ ﺘﻦ ﺑ ﻪ ﻣﻼه ﺎﯼ‬ ‫ﻣﺪرﻧ ﺸﺎن ه ﻢ در ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺑ ﻪ ﺗﻜ ﺮار ﻳ ﻚ دورﻩﯼ دﻳﮕ ﺮ ﺗ ﻮﺣﺶ‪،‬‬ ‫ﺥﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬اﺳﻼم زدﮔﯽ‪ ،‬ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻧﺴﻮر و ﺑﺎزهﻢ ﺑ ﺪﺑﺨﺘﯽ‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﻝﺒﺘﻪ ﻣﻦهﻢ اﻳﻦ را ﻣﯽﻓﻬﻤﻢ آﻪ رژﻳ ﻢ ﺝﻤﻬ ﻮرﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ‬ ‫در ﺝﻨﺎﻳﺖ ﺑﯽﻧﻈﻴﺮ اﺳﺖ و ﻣﻴﺰان و ﺷﻴﻮﻩﯼ اﻧﺠ ﺎم ﺝﻨﺎﻳ ﺎﺗﺶ ﺗﻨﻬ ﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺎهﺎن ﺷﻴﻌﻪﯼ ﺻﻔﻮﯼ ﭘﻬﻠﻮ ﻣﯽزﻧﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ دو ﻧﻜﺘ ﻪﯼ اﺳﺎﺳ ﯽ و‬ ‫دو ﮔﻴﺮ و ﭘﻴﭻ اﺻﻠﯽ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان را ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﻧﺪﻳﺪﻩ ﺑﮕﻴﺮم‪ :‬ﻳﻜﯽ‬ ‫اﻳﻨﻜﻪ ﻃﺮح ﺷﻌﺎ ِر »اﻳﻦهﺎ ﺑﺮوﻧﺪ‪ ،‬هﺮ آﻪ ﻣ ﯽﺥﻮاه ﺪ ﺑﻴﺎﻳ ﺪ« ﻋ ﻴﻦ‬ ‫ﺑﯽﻣﺴﺌﻮﻝﻴﺘﯽ و در ﻋﻴﻦﺣﺎل ﻋﻴﻦ ﺳﺎدﻩاﻧﮕ ﺎرﯼ در ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ِ ﺳ ﻴﺮ‬ ‫ﺗﺤﻮل ﺗﺎرﻳﺨﯽ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع دوم و اﺳﺎﺳﯽﺗﺮ اﻳﻦ آﻪ ﻣ ﺎ هﻨ ﻮز ه ﻢ ﻣﻜﺎﻧﻴ ﺴﻢ‬ ‫ﺣ ﺎآﻢ ﺑ ﺮ ﺝﺎﻣﻌ ﻪﻣ ﺎن را آ ﻪ هﻤ ﺎن ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﺳﺎﺳ ﺎ‬ ‫ﻧ ﺸﻨﺎﺥﺘﻪاﻳ ﻢ و ﻧﻤ ﯽداﻧ ﻴﻢ آ ﻪ ﻗﺮاﺋ ﺖ ﺷ ﻴﻌﯽ از اﺳ ﻼم ‪ -‬ﺥ ﻮد ـ‬ ‫ﺥﻮﻧﺮﻳﺰﺗﺮﻳﻦ ﻧ ﻮع ﻗﺮاﺋ ﺖ از اﻳ ﻦ دﻳ ﻦ وارداﺗ ﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫دﻝﻴﻞ هﻢ دﻳﻦ و ﻣﺬهﺐ ﺑﺎﻳﺪ از اﺳﺎس از دﺥﺎﻝﺖ در ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﻣﻨ ﻊ‬ ‫ﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﺷ ﻴﻮﻩﯼ ﻧﮕ ﺮش آ ﻪ ﺑ ﻪ اِﻋﻤ ﺎ ِل چﻨ ﻴﻦ اﻋﻤ ﺎل‬ ‫وﺣﺸﻴﺎﻧﻪاﯼ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺑﺎزهﻢ ﺥﻮاهﻢ ﭘﺮداﺥﺖ‪.‬‬

‫‪٥٤‬‬

‫ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺷﻌﺮ‬ ‫ـ » ﻧﻪ!‬

‫ﻧﻪ!‬

‫ﻣﺮگ اﺳﺖ اﻳﻦ‬

‫ﻧﻪ!‬ ‫آﻪ ﺑﻪ هﻴﺌﺖ ﻗﺪﻳﺴﺎن‬ ‫ﻂ ﺷﺎ ِد ﺑﺎو ِر ﻣﺮدم‬ ‫ﺑﺮ ﺷ ٍ‬ ‫ﭘﺎرو آﺸﻴﺪﻩ اﺳﺖ‬

‫اﻳﻦ را ﺥﺮوسهﺎﯼ روﺷ ِﻦ ﺑﻴﺪارﯼ‬ ‫ـ ﺥﻮنآﺎآﻼ ِن ﺷﻌﻠﻪو ِر ﻋﺸﻖ ـ‬ ‫ﮔﻔﺘﻨﺪ«‬ ‫ـ » ﻧﻪ!‬

‫اﻳﻦ‪،‬‬

‫ﻣﻨﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﻨﺘﺸ ِﺮ ﺁﻓﺘﺎب ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫آﺘﻴﺒﻪﯼ آﻬﻨﻪﯼ ﺗﺎرﻳﻜﯽ اﺳﺖ ـ‬ ‫آﻪ ﺗﺮس و‬ ‫ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ و‬ ‫ﺗﺴﻠﻴﻢ را‬ ‫ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻣﯽآﻨﺪ‬

‫‪٥٥‬‬

‫ﺁوازهﺎﯼ ﺳﺒ ِﺰ چﻜﺎوك ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫اﻳﻦ‪ ،‬زوزﻩهﺎﯼ ﭘﻮزﻩﯼ »ﺗﺎزﯼ« هﺎﺳﺖ‬ ‫آﺰ ﻓﺼﻞهﺎﯼ آﺘﺎبﺳﻮزان‬ ‫وز ﺷﻬﺮهﺎﯼ ﺗﻬﺎﺝﻢ و ﺗﺎراج‬ ‫اﻳﻦ را ﺳﺮودهﺎﯼ ﺳﻮﺥﺘﻪ‬

‫ﺥﻠﻴﻔﻪ!‬

‫ﻣﯽﺁﻳﻨﺪ‪«.‬‬

‫ـ در ﺑﺎران ـ‬

‫ﺥﻠﻴﻔﻪ!‬

‫ﻣﯽﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺥﻠﻴﻔﻪ!‬ ‫چﺸﻢ و چﺮاغ ﺗﻮ روﺷﻦ ﺑﺎد!!‬ ‫ف ﻻف ﺗﻮ‬ ‫اﺥﻼ ِ‬ ‫ـ اﻳﻨﻚ ـ‬ ‫در ﺥﺮﻗﻪهﺎﯼ ﺗﻮﺑﻪ و ﺗﺰوﻳﺮ‬ ‫ﺑﺎ ﻣﺸﺘﯽ از اﺳﺘﺪﻻلهﺎﯼ ﻻل‬ ‫ﺣﻼج دﻳﮕﺮﯼ را‬ ‫ﺑﺮ دار ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ‬ ‫ﺥﻠﻴﻔﻪ!‬ ‫ﺥﻠﻴﻔﻪ!‬

‫چﺸﻢ و چﺮاغ ﺗﻮ روﺷﻦ ﺑﺎد!!!‬

‫ﺐ ﻣﺴﻠﻢ‬ ‫ﻖ اﻳﻦ ﻓﺮﻳ ِ‬ ‫در ﻋﻤ ِ‬

‫‪٥٦‬‬

‫در ﮔﺮدﺑﺎ ِد دﻳﻦ و دﻏﺎ‬ ‫از ﺷﻌﻠﻪ و‬

‫ﺷﻘﺎﻳﻖ و‬

‫ﻣﺮدﯼ‬ ‫ﺷﻤﺸﻴﺮ‬ ‫رﻧﮕﻴﻦ آﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽاﻓﺮازد…‬ ‫ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‬

‫‪٥٧‬‬

‫ﺟﻨﮓهﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ‬ ‫ﺑﺮﮔﺮدﻳﻢ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺗﺎرﻳﺦ ازﺳﻮﯼ روﺷﻨﻔﻜﺮان ﻣﺬهﺒﯽ!‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ اﻳﻦهﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن زﺑ ﺎن ﻋﺮﺑ ﯽ ﻧﺎداﻧ ﺴﺘﻪ و ﻗ ﺮﺁن‬ ‫ﻧﺎﺥﻮاﻧ ﺪﻩ‪ ،‬چﻨ ﺎن ﻣﺤ ﻮ ﺷ ﻌﺎرهﺎﯼ »ﺑﺮاﺑ ﺮﯼ و ﺑ ﺮادرﯼ« اﺳ ﻼم‬ ‫وارداﺗ ﯽ ﺷ ﺪﻩاﻧ ﺪ آ ﻪ هﻠﻬﻠ ﻪآﻨ ﺎن ﺳ ﻴﻨﻪه ﺎ را ﻝﺨ ﺖ آ ﺮدﻩ و ﺑ ﻪ‬ ‫اﺳﺘﻘﺒﺎل ﺳﭙﺎﻩ اﺳﻼم ﺷﺘﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ! اﻣﺎ اﺗﻔﺎﻗﺎ هﻤﻴﻦ ﺥﻠﻔﺎﻳﯽ آﻪ ﺑﺎ ﺷﻌﺎر‬ ‫ﺑﺮاﺑﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺮادرﯼ و »ﻳ ﺎ رباﻝﻤﺴﺘ ﻀﻌﻔﻴﻦ« و »ﻗﻮﻝ ﻮ ﻻ اﻝ ﻪ اﻻ‬ ‫اﷲ ﺗﻔﻠﺤ ﻮا« ﺑ ﻪ اﻳ ﺮان ﺗﺎﺥﺘ ﻪاﻧ ﺪ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ هﻤ ﻪﯼ داراﻳ ﯽ ﻣ ﺎ را‬ ‫ﻖ ﻣﻠ ﺖ ﻣ ﺎ‬ ‫ﻏﺎرت آﺮدﻩ‪ ،‬ﺁن آﺸﺘﺎرهﺎﯼ ﻣﺴﺘﻤ ِﺮ ﺗﺎرﻳﺨﯽ را در ﺣ ِ‬ ‫ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬آﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻧﮋادﭘﺮﺳﺘﯽ و ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳﺪ دﻳﻨﯽ را هﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺎ ﺗﺤﻤﻴﻞ آﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺮﻓﻪ ﺁﻧﻜﻪ ﻣﺎ ﻗﺮنهﺎ اﺝﺎزﻩ ﻧﺪاﺷﺘﻪاﻳ ﻢ ﺑ ﻪ زﺑ ﺎن ﺥﻮدﻣ ﺎن‬ ‫ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ و ﺑﻨﻮﻳﺴﻴﻢ‪ .‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﮔﺎن‪ ،‬داﻧ ﺸﻤﻨﺪان و هﻨﺮﻣﻨ ﺪان ﻣ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ‬ ‫اﻳﻦآﻪ ﺣﺮﻓﺸﺎن را ﺑ ﻪ ﮔ ﻮش ﻣ ﺮدم ﺑﺮﺳ ﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺠﺒ ﻮر ﺑ ﻮدﻩاﻧ ﺪ ﺑ ﻪ‬ ‫زﺑﺎن ﻣﻬ ﺎﺝﻤﻴﻦ ﻧﮋادﭘﺮﺳ ﺖ ﺑﻨﻮﻳ ﺴﻨﺪ و ﺑﻨﮕﺎرﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﯽﺝﻬ ﺖ ﻧﻴ ﺴﺖ‬ ‫آﻪ اﻳﺮاﻧﯽﺗﺮﻳﻦ داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻣﺎ آﻪ ﺣﺘﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن هﻢ ﺑﺎ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺳﻨﺘﯽ‬ ‫ﺁن ﻧﺒﻮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺜﻞ رازﯼ و اﻳﻦﺳﻴﻨﺎ هﻢ چﻨﺎن در ﻏﺮب ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان‬ ‫»داﻧﺸﻤﻨﺪان ﻋﺮب« ﻣﺸﻬﻮرﻧﺪ‪.‬‬ ‫»زﺑ ﺎن رﺳ ﻤﯽ در درﺑ ﺎر ﺥﻠﻔ ﺎ و ﺣﻜﻤﺮاﻧ ﺎن اﺳ ﻼﻣﯽ‬ ‫ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﭘﺲ ﺑﺴﻴﺎر ﻃﺒﻴﻌﯽ اﺳﺖ آﻪ ﻣﻮرﺥﻴﻦ و ﻧﻮﻳ ﺴﻨﺪﮔﺎن و‬ ‫دﺑﻴ ﺮان اﻳﺮاﻧ ﯽ در دﺳ ﺘﮕﺎﻩه ﺎﯼ ﺣﻜ ﻮﻣﺘﯽ ﺑ ﻪ ﻋﺮﺑ ﯽ ﺑﻨﻮﻳ ﺴﻨﺪ و‬ ‫ﺳ ﺨﻦ ﺑﮕﻮﻳﻨ ﺪ… ﻳ ﺎ ﻣ ﺜﻼ زآﺮﻳ ﺎﯼ رازﯼ )آﺎﺷ ﻒ اﻝﻜ ﻞ و اﺳ ﻴﺪ‬ ‫ﺳﻮﻝﻔﻮرﻳﻚ( آﻪ ﺑ ﺎ ﻓﻠ ﺴﻔﻪﯼ ﻧﺒ ﻮت آ ﻪ از اﺻ ﻮل اوﻝﻴ ﻪ و اﺳﺎﺳ ﯽ‬ ‫اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺪﻳﺪا ﻣﺨﺎﻝﻒ ﺑ ﻮد… رازﯼ از ﻧﺨ ﺴﺘﻴﻦ داﻧ ﺸﻤﻨﺪان‬ ‫ﺖ‬ ‫و ﻓﻴﻠ ﺴﻮﻓﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ در ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﯽ ﺑ ﻪ اﻋﺘﺒ ﺎر و اﺻ ﺎﻝ ِ‬

‫‪٥٨‬‬

‫ﻋﻘﻞ در هﻤﻪﯼ اﻧﺴﺎنهﺎ ﺗﺎآﻴﺪ آﺮد و از اﻳﻦ ﭘﺎﻳﮕﺎﻩ ﻋﻠﻴ ﻪ رﺳ ﺎﻝﺖ‬ ‫ﭘﻴﻐﻤﺒﺮان ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻝﻔﺖ ﺑﺮﺥﺎﺳﺖ‪ .‬رازﯼ از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﺘﻔﻜﺮاﻧﯽ ﺑ ﻮد‬ ‫آﻪ در هﺰار ﺳﺎل ﭘﻴﺶ ﺑﻪ ﺝﺪاﻳﯽ دﻳﻦ از دوﻝﺖ )ﺳﻴﺎﺳ ﺖ( اﺷ ﺎرﻩ‬ ‫آﺮد‪(٤٣) «.‬‬ ‫»ﻓ ﺎراﺑﯽ ﺑ ﻪ اﺗﻬ ﺎم اﻳ ﻦ آ ﻪ ﻣﻨﻜ ﺮ ﻣﻌ ﺎد ﺝ ﺴﻤﺎﻧﯽ اﺳ ﺖ و‬ ‫ﻓﻨ ﺎﻧﺎﭘ ﺬﻳﺮﯼ را ﺗﻨﻬ ﺎ در ﻣ ﻮرد روان ﺁدﻣ ﯽ ﺻ ﺎدق ﻣ ﯽداﻧ ﺪ و در‬ ‫ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﺑ ﺪﻳﻦ اﺗﻬ ﺎم آ ﻪ ﻓﻠ ﺴﻔﻪ را ﺑ ﺎﻻﺗﺮ از ﻧﺒ ﻮت ﺝ ﺎﯼ دادﻩ‬ ‫اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﻨﺤ ﺮف از دﻳ ﻦ ﺷ ﻨﺎﺥﺘﻪ ﺷ ﺪ‪ .‬اﺑ ﻦﺳ ﻴﻨﺎ از ﺝﺎﻧ ﺐ ﻓﻘﻬ ﺎﯼ‬ ‫ﻧ ﺎﻣﯽ ﻋ ﺼﺮ ﺥ ﻮد زﻧ ﺪﻳﻘﯽ اﻋ ﻼم ﺷ ﺪ آ ﻪ »ﻋﻠ ﻢ آ ﺎذﺑﺶ ﻣﺎﻳ ﻪﯼ‬ ‫ﺿ ﻼﻝﺖ اﺳ ﺖ« و ﺑ ﻪهﻤ ﻴﻦ اﺗﻬ ﺎم ﺑ ﻪ اﻣ ﺮ ﺥﻠﻴﻔ ﻪ اﻝﻤﻨﺠ ﺪ ﺑ ﺎﷲ‬ ‫آﺘﺎبهﺎﻳﺶ در ﺑﻐﺪاد ﺳﻮزاﻧﺪﻩ ﺷﺪ… اﺑﻮرﻳﺤ ﺎن ﺑﻴﺮوﻧ ﯽ ﺑ ﻪ دﻝﻴ ﻞ‬ ‫اﻳﻨﻜ ﻪ ـ ﭘﺎﻧ ﺼﺪ ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ از آﻮﭘﺮﻧﻴ ﻚ ـ ﮔ ﺮدش زﻣ ﻴﻦ را ﺑ ﺪور‬ ‫ﺥﻮرﺷ ﻴﺪ ﻣﻨﺘﻔ ﯽ ﻧﺪاﻧ ﺴﺘﻪ ﺑ ﻮد‪ ،‬و ﺑ ﺪﻳﻦ دﻝﻴ ﻞ آ ﻪ ﻓﻌ ﻞ و اﻧﻔﻌ ﺎﻻت‬ ‫زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺳﯽ را ﺗﺎﺑﻊ ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣ ﺸﺨﺺ ﻋﻠﻤ ﯽ ﺷ ﻤﺮدﻩ ﺑ ﻮد و ﻧ ﻪ‬ ‫اﺝ ﺮاﯼ اواﻣ ﺮ ﻣ ﺴﺘﻘﻴﻢ اﻝﻬ ﯽ‪ ،‬ﺑ ﺪﻋﺖ ﮔ ﺰار در دﻳ ﻦ داﻧ ﺴﺘﻪ ﺷ ﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺮدوﺳﯽ را ﺑ ﻪ ﮔﻨ ﺎﻩ اﻳ ﻦ آ ﻪ در ﺷ ﺎهﻨﺎﻣﻪﯼ ﺥ ﻮد ﻣ ﺪح ﻣﺠﻮﺳ ﺎن‬ ‫آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻓﺘ ﻮاﯼ اﻣ ﺎم ﻃﺒ ﺮان اﺝ ﺎزﻩﯼ دﻓ ﻦ در ﻗﺒﺮﺳ ﺘﺎن‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ ﻧﺪادﻧﺪ‪ .‬و آﺘﺎبهﺎﯼ )زآﺮﻳﺎﯼ( رازﯼ را ﺑﻪ ﺝﺮم اﻳﻦ آﻪ‬ ‫اﺻ ﺎﻝﺖ وﺣ ﯽ و ﻣﻌﺠ ﺰﻩ را در ﺁنه ﺎ زﻳ ﺮ ﻋﻼﻣ ﺖ ﺳ ﻮال ﺑ ﺮدﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺁن ﻗﺪر ﺑﺮ ﺳ ﺮش آﻮﺑﻴﺪﻧ ﺪ آ ﻪ آ ﻮر ﺷ ﺪ و ﻧﺎﺑﻴﻨ ﺎ از ﺝﻬ ﺎن‬ ‫رﻓﺖ‪(٤٤) «.‬‬ ‫»…در ﺗﻌﻠﻴﻤ ﺎت )اﺳ ﻼﻣﯽ( ﻣﺰﺑ ﻮر ه ﻴﭻ چﻴ ﺰ‬ ‫ﺳﻮﺳﻴﺎﻝﻴﺴﺘﯽ وﺝﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ… ﻣﺤﻤ ﺪ هﺮﮔ ﺰ ﻣﺎﻝﻜﻴ ﺖ ﺥ ﺼﻮﺻﯽ‪،‬‬ ‫ﺑﺮدﮔﯽ و ﺑﺮدﻩ دارﯼ را اﻧﻜﺎر ﻧﻔﺮﻣﻮد و ﺣﺘﺎ ﺑﻨﺪﻩ آ ﺮدن اﺳ ﻴﺮان‬ ‫ﺝﻨﮕﯽ را ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻣﺸﺮوع ﻣﯽﺷﻤﺮد‪(٤٥)«.‬‬ ‫»از ﺗﻨﺎﻗﻀﺎت ﺑﺴﻴﺎ ِر ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ﭘﺲ از اﺳﻼم ﻳﻜﯽ ه ﻢ‬ ‫اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻏﻠ ﺐ ﻧ ﺎم ﺁوراﻧ ﯽ را آ ﻪ ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﭘﺮچﻤ ﺪاران‬ ‫ﻓﺮهﻨﮓ و ﺗﻤﺪن اﺳ ﻼﻣﯽ]![ ﻗﻠﻤ ﺪاد ﻣ ﯽآﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬در زﻣ ﺎن زﻧ ﺪﮔﯽ‬

‫‪٥٩‬‬

‫ﻣﻮرد ﭘﻴﮕﺮد و ﺁزار و ﺗﻜﻔﻴﺮ ﻣﺘﻮﻝﻴﺎن اﺳﻼم ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪ .‬از اﺑﻦ ﻣﻘﻔﻊ‬ ‫)روزﺑ ﻪ ﻓﺎرﺳ ﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺘ ﻮل( و دﻗﻴﻘ ﯽ )‪ ٣٧‬ﺳ ﺎﻝﻪ ﻣﻘﺘ ﻮل( ﺗ ﺎ ﺷ ﻴﺦ‬ ‫اﺷﺮاق )ﺳﻬﺮوردﯼ ‪ ٣٨‬ﺳﺎﻝﻪ‪ ،‬اﻋﺪام( از رازﯼ و ﻓﺎراﺑﯽ و ﺳﻌﺪ‬ ‫ﺳ ﻠﻤﺎن )داﺋﻤ ﺎ ﺁوارﻩ‪ ،‬ﻣ ﻮرد ﺗﻜﻔﻴ ﺮ و ﺗﺒﻌﻴ ﺪ و ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ ﻣ ﺮگ‬ ‫ﻣﺸﻜﻮك( ﺗﺎ ﺣﺎﻓﻆ و ﻣﻮﻝﻮﯼ و ﺥﻴﺎم و ﻧﺎﺻﺮﺥﺴﺮو )ﺗﻜﻔﻴ ﺮ و دق‬ ‫ﻣ ﺮگ( و از ﻋﻄ ﺎر و ﻣﻼﺻ ﺪرا ﺗ ﺎ ﻣﻴ ﺮزا ﺁﻗﺎﺥ ﺎن آﺮﻣ ﺎﻧﯽ و‬ ‫ﻃ ﺎﻝﺒﻮف ﺗﺒﺮﻳ ﺰﯼ و دهﺨ ﺪا )ﺗﻜﻔﻴ ﺮ( ﻣ ﯽﺗ ﻮان ﺳ ﻴﺎهﻪاﯼ در چﻨ ﺪ‬ ‫ﺻ ﻔﺤﻪ از ﻧ ﺎم ﺁوران اﻳ ﺮان ﭘﺮداﺥ ﺖ آ ﻪ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در زﻧ ﺪﮔﯽ ﺑ ﺎ‬ ‫وﺣ ﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗ ﺮﻳﻦ ﻓ ﺸﺎرهﺎ و ﺿ ﺮﺑﺎت روﺑ ﺮو ﺑ ﻮدﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ‬ ‫ﺷﺨ ﺼﻴﺖ ﻓﺮهﻨﮕ ﯽ و ﭘﻴﺎﻣ ﺸﺎن ﻧﻴ ﺰ ﺑﮕﻮﻧ ﻪاﯼ ﺷ ﻨﺎﺥﺘﻪ ﻧ ﺸﺪﻧﯽ‬ ‫ﺗﺤﺮﻳﻒ و »ﺗﺼﺤﻴﺢ« ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ‪(٤٦)«.‬‬ ‫ﺝﻨﮕ ﯽ آ ﻪ دوﺳ ﻪ ﺳ ﺎﻝﯽ اﺳ ﺖ ﺑ ﺎ واژﻩه ﺎﯼ »ﺥ ﻮدﯼ و‬ ‫ﻏﻴ ِﺮﺥ ﻮدﯼ« در اﻳ ﺮان درﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺷ ﻜﻞ دﻳﮕ ﺮﯼ از هﻤ ﺎن‬ ‫ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺬهﺒﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻣﻨﺘﻬ ﺎ اﻳﻨﺠ ﺎ دﻳﮕ ﺮ زردﺷ ﺘﯽ‪ ،‬ﻳﻬ ﻮدﯼ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﻴﺤﯽ‪ ،‬ﺑﻮداﻳﯽ‪ ،‬ﺳﻨﯽ‪ ،‬ارﻣﻨﯽ‪ ،‬ﺁﺳﻮرﯼ‪ ،‬ﺑﻬﺎﻳﯽ و… ﻋﻠﯽاﻝﻠﻬﯽ‪،‬‬ ‫اهﻞ ﺣﻖ‪ ،‬ﺷﻴﺨﯽ… وهﺎﺑﯽ و دﻳﮕﺮان و دﻳﮕﺮان در ﺑﻴﻦ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺝﻨِﮓ ﻣﻴﺎن ﺥﻮدﯼه ﺎ و ﻏﻴ ِﺮﺥ ﻮدﯼه ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ ﻣﻴ ﺎ ِن ﺥ ﻮ ِد ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎن‬ ‫ﺷ ﻴﻌﻪﯼ دوازدﻩاﻣ ﺎﻣﯽ ـ ﻳ ﺎ ﺳ ﻴﺰدﻩ اﻣ ﺎﻣﯽ ﺑ ﺎ اﺣﺘ ﺴﺎب ﺥﻤﻴﻨ ﯽ ـ‬ ‫درﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﺎ ﺑﻪ دﻳﮕﺮ ﺷﻴﻌﻴﺎن دوازدﻩ اﻣﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻧﻬﻀﺖ‬ ‫ﺁزادﯼ‪ ،‬ﻣﺠﺎه ﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻣﻴﺜﻤ ﯽچ ﯽه ﺎ‪ ،‬ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽچ ﯽه ﺎ و ﺑﻘﻴ ﻪ ه ﻢ‬ ‫ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬داﻳ ﺮﻩ ﺗﻨ ﮓﺗ ﺮ و ﺗﻨ ﮓﺗ ﺮ ﻣ ﯽﺷ ﻮد‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺝ ﺎﻳﯽ آ ﻪ‬ ‫ﺝ ﺎﻳﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﻋﺒ ﺪاﷲ ﻧ ﻮرﯼ‪ ،‬آ ﺪﻳﻮر‪ ،‬اﺷ ﻜﻮرﯼ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈ ﺮﯼ‪،‬‬ ‫ﻃﺎهﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻮﯼ ﺥﻮﻳﻴﻨﯽهﺎ و دﻳﮕﺮان هﻢ ﻧﻤﯽﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺥﺎﻧﻢ ﺝﻤﻴﻠﻪ آﺪﻳﻮر )از ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺸﻢ( روز ‪١٨‬‬ ‫اﺳ ﻔﻨﺪ ‪ ١٣٧٨‬در هﻤ ﺎﻳﺶ »چ ﺸﻢاﻧ ﺪاز اﺻ ﻼﺣﺎت در ﻣﺠﻠ ﺲ‬ ‫ﺷ ﺸﻢ« ﻣﻌ ﻀﻞ ﮔ ﺰﻳﻨﺶ را زﻣﻴﻨ ﻪ ﺳ ﺎ ِز اﻋﻤ ﺎل ﺳ ﻠﻴﻘﻪﯼ ﻃﻴ ﻒ‬ ‫ﺥﺎﺻ ﯽ ارزﻳ ﺎﺑﯽ ﻣ ﯽآﻨ ﺪ و ﻣ ﯽﮔﻮﻳ ﺪ‪» :‬ﺑﺤ ﺚ ﮔ ﺰﻳﻨﺶ ﺑ ﻪ ﺑﺤ ﺚ‬ ‫ﺷﻬﺮوﻧﺪ درﺝﻪ ﻳ ﻚ و درﺝ ﻪ دو و ﻳ ﺎ ﺑﺤ ﺚ ﺥ ﻮدﯼ و ﻏﻴ ﺮﺥ ﻮدﯼ‬

‫‪٦٠‬‬

‫ﺑﺮﻣ ﯽﮔ ﺮدد آ ﻪ ﺑﺎﻳ ﺪ در ﻣﺠﻠ ﺲ ﺷ ﺸﻢ ﺑ ﺎ دﻳ ﺪ ﺑ ﺎزﺗﺮﯼ ﺑ ﺎ چﻨ ﻴﻦ‬ ‫ﻣﺒﺎﺣﺜﯽ ﺑﺮﺥﻮرد آﻨﻴﻢ…« )‪(٤٧‬‬ ‫ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ آ ﺸﺘﺎر و ﺁزا ِر دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن در دورا ِن‬ ‫ﺣﺎآﻤﻴ ﺖ اﻋ ﺮاب ﺑ ﺮ اﻳ ﺮان و هﻤﭽﻨ ﻴﻦ دوران ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﺷ ﻴﻌﻴﺎن‬ ‫ﺻ ﻔﻮﯼ ﻧ ﻪ ﺑ ﻪ دﻝﻴ ﻞ اﺥﺘﻼﻓ ﺎت دﻳﻨ ﯽ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ و ﻧ ﻪ اﺥﺘﻼﻓ ﺎت‬ ‫ﻣﺬهﺒﯽ‪ ،‬هﺮچﻨﺪ آﻪ اﻳﻦ ﻝﺒﺎس را ﺑﺮﺗﻦ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﺥ ﺘﻼف ﺗﻨﻬ ﺎ‬ ‫ﺑ ﺮ ﺳ ِﺮ ﻣﻮﺿ ﻮع ﻗ ﺪرت و ﺛ ﺮوت ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬زﻳ ﺮ ﻝ ﻮاﯼ دﻳ ﻦ‬ ‫ﺝﺪﻳ ﺪ ﺑ ﻪ آ ﺸﻮرﯼ ﺑ ﺎ چﻨ ﺪ ه ﺰار ﺳ ﺎل ﺗﻤ ﺪن‪ ،‬ﻣ ﺪﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺗ ﺴﺎﻣﺢ و‬ ‫ﺗﺴﺎهﻞ ﺣﻤﻠﻪ آﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺑﻪ زﻳ ِﺮ ﻣﻬﻤﻴ ﺰ آﺸﻴﺪﻧ ﺸﺎن‪ ،‬از ﻣ ﺴﻠﻤﺎن‬ ‫آﺮدﻧﺸﺎن ﺷﺮوع آﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬وﮔﺮﻧﻪ آﻪ ﺝ ﺎﯼ ﭘ ﺎﻳﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﺤﻜﻤ ﯽ‬ ‫آﻪ ﺗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺣ ﺎل ه ﻢ آ ﺶ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﭘﻴ ﺪا ﻧﻤ ﯽآﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﻐ ﻮله ﺎ و‬ ‫ازﺑ ﻚه ﺎ و ﺗ ﺮكه ﺎ و دﻳﮕ ﺮ وﺣ ﻮش ﺻﺤﺮاﻧ ﺸﻴﻦ آ ﻪ »ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و‬ ‫آﺸﺘﻨﺪ و ﺳﻮﺥﺘﻨﺪ و ﺑﺮدﻧﺪ و رﻓﺘﻨﺪ« ﻣﺪﺗﯽ ﻏﺎرت آﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ه ﻢ‬ ‫ﻣﺘﻤ ﺪن ﺷ ﺪﻧﺪ و در ﻣﻴ ﺎن اﻳ ﻦ ﻣﻠ ﺖ آ ﻪ ﭘ ﺬﻳﺮاﯼ ﺑ ﺴﻴﺎر ﺑ ﺴﻴﺎر از‬ ‫اﻧ ﻮاع اﻳ ﺸﺎن ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻠﻴ ﻞ رﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬اﻣ ﺎ ﻋ ﺮبه ﺎ »ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و‬ ‫آﺸﺘﻨﺪ و ﺳ ﻮﺥﺘﻨﺪ و ﺑﺮدﻧ ﺪ« اﻣ ﺎ ﻧﺮﻓﺘﻨ ﺪ‪ .‬آﺠ ﺎ ﺑﺮوﻧ ﺪ؟ دوﺑ ﺎرﻩ ﺑ ﻪ‬ ‫ﺲ ﻣ ﺎر و‬ ‫ﺑﻴﺎﺑﺎنهﺎﯼ ﺑﯽﺁب و ﻋﻠﻔﯽ آﻪ از هﺮ ﺳﻨﮓ و ﺥﺎرش ﻧﻔ ِ‬ ‫ﺳﻮﺳﻤﺎر و روﻳﺎهﺎﯼ ﺁﻧﭽﻨﺎﻧﯽ ﻝﺐ ﭘﺮ ﻣﯽزﻧﺪ؟‬ ‫ﺝﻨﮓهﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ ﺣﻮزﻩاﯼ و اﺥﺘﻼﻓﺎت ﺑ ﻴﻦ اه ﻞ رﺳ ﺎﻝﻪ‬ ‫هﻢ ﺁﻧﻘﺪر ﻧﺎچﻴﺰ و چﺸﻢ ﭘﻮﺷﻴﺪﻧﯽ هﺴﺘﻨﺪ آﻪ اﺳﺎﺳﺎ اﺥﺘﻼف ﻋﻘﻴ ﺪﻩ‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﮕﺎﻩ ﺝﺪﻳﺪ را ﺑ ﻪ دﻳ ﻦ اﺳ ﻼم‪ ،‬ﺑﺎﺑﻴ ﺎن و ﺑﻌ ﺪ ه ﻢ‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن داﺷﺘﻪاﻧ ﺪ آ ﻪ وﺣ ﺸﻴﺎﻧﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ رهﺒ ﺮﯼﺷ ﻴﻌﻪ در ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ‬ ‫‪ ١٥٠‬ﺳﺎ ِل اﻋﻼم ﻣﻮﺝﻮدﻳﺘﺸﺎن ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫»ﻗﺒ ﻞ از ﺑﺮﮔ ﺰارﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎ ِ‬ ‫ت )هﻔﺘﻤ ﻴﻦ دو ِر رﻳﺎﺳ ﺖ‬ ‫ﺝﻤﻬﻮرﯼ( ﺝﻨﺎح ارﺗﺠﺎع ﺑﺎ ﺷﻜﺴﺘ ِﻦ ﺣﺮﻣﺖ اه ِﻞ ﻗﻠﻢ و ﻗﻠﻊ و ﻗﻤﻊ‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن و ﺣﺘ ﺎ ﺗﻌﻘﻴ ﺐ‪ ،‬ﺁزار و آ ﺸﺘﺎ ِر اﻋ ﻀﺎﯼ ﺝﺎﻣﻌ ﻪﯼ‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن اﻳﺮان ﺗﻬﺎﺝﻤﺎﺗﺶ را ﺷﺪت ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﻴﺴﺖ ﺳ ﺎﻝﻪ ﺑ ﻪ‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن آﻪ از ﻧﻈﺮ ﺗﻌﺪاد ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ اﻗﻠﻴ ﺖ ﻣ ﺬهﺒﯽ اﻳ ﺮان ه ﺴﺘﻨﺪ‪،‬‬

‫‪٦١‬‬

‫ﺑ ﻴﺶ از هﻤ ﻪ اﺝﺤ ﺎف ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻋ ﺪام روح اﷲ روﺣ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻗﺮﺑﺎﻧﻴ ﺎن ﺑﻬﺎﺋﻴ ﺎن ﺑ ﻪ ﺑ ﻴﺶ از ‪ ٢٠٠‬ﻧﻔ ﺮ رﺳ ﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬چﻨ ﺪ‬ ‫هﻔﺘ ﻪ ﭘ ﻴﺶ ه ﻢ ﺑ ﻪ ﺳ ﻴﺮوس ذﺑﻴﺤ ﯽ ﻣﻘ ﺪم و ه ﺪاﻳﺖ آﺎﺷ ﻔﯽ ﻧﺠ ﻒ‬ ‫ﺁﺑﺎدﯼ ﺣﻜﻢ اﻋﺪاﻣﺸﺎن اﺑﻼغ ﺷﺪ‪ .‬ﻋﺪﻩﯼ دﻳﮕﺮﯼ از ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن هﻢ در‬ ‫ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنهﺎ ﺑﺎزداﺷﺖ ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫»از ﺁﻧﺠﺎﻳﯽ آﻪ اﻋﻀﺎﯼ ﺝﺎﻣﻌﻪﯼ ﺑﻬﺎﺋﻴﺖ اﺝ ﺎزﻩﯼ ورود‬ ‫ﺑﻪ داﻧﺸﮕﺎﻩهﺎ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺁﻣﻮزﺷﯽ و ﻓﺮهﻨﮕﯽ رﺳﻤﯽ را ﻧ ﺪارد‪،‬‬ ‫اﻳ ﺸﺎن ﺑ ﺮاﯼ ﺥﻮدﺷ ﺎن ﻣﻮﺳ ﺴﺎت ﺁﻣﻮزﺷ ﯽ و ﻓﺮهﻨﮕ ﯽ ﺗﺎﺳ ﻴﺲ‬ ‫آﺮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺗﺎ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ ﻣﻜﺎﺗﺒﻪاﯼ ﺑﻪ ﺁﻣﻮزش ﻋﻠ ﻮم ﻣ ﺸﻐﻮل ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻣﻮرﻳﻦ دوﻝﺘﯽ در اﻳﻦ ﻣﺎﻩ و در چﻬﺎردﻩ ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻣﺮاآ ﺰ اﻳ ﺸﺎن‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ آﺮدﻩ و ﺿﻤﻦ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن وﺳﺎﻳﻞ اﻳﻦ ﻣﻮﺳﺴﺎت‪ ،‬اﻣﻮال و‬ ‫وﺳﺎﻳﻞ ﺥﺎﻧﮕﯽ و ﺷﺨﺼﯽ ‪ ٣٢‬ﺗ ﻦ از ﻣﻌﻠﻤ ﻴﻦ اﻳ ﻦ ﻣﺮاآ ﺰ را ه ﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ .‬از ﺁﻧﻬ ﺎ ه ﻢ ﺗﻌﻬ ﺪ ﮔﺮﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ آ ﻪ از اداﻣ ﻪ آ ﺎر‬ ‫ﻓﺮهﻨﮕﯽ دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ!‬ ‫»چﺮا ﺑﺎ اﻳﻦ ﺝﻤﻌﻴﺖ چﻨﻴﻦ ﻣﯽآﻨﻨﺪ؟ واﺿﺢ اﺳﺖ! چ ﻮن‬ ‫ﺣﺠﺘﻴﻪ و هﻤﺪﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از ﻗﺪرت ﺳﻴﺎﺳﯽ و اﻗﺘ ﺼﺎدﯼ‬ ‫را در ﺗ ﺼﺮف دارﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴ ﺎن ه ﻢ ﺝﻨ ﮓ ﻣ ﺬهﺒﯽ دارﻧ ﺪ‪.‬‬ ‫ﻃﺮﻓ ﺪاران ﻧﻈ ﺎم وﻻﻳ ﺖ ﻓﻘﻴ ﻪ ﺝﺎﻣﻌ ﻪﯼ ﺑﻬﺎﺋﻴ ﺎن را ﺑ ﺎ اﺳ ﺮاﺋﻴﻞ‬ ‫ﻣ ﺮﺗﺒﻂ ﻣ ﯽداﻧﻨ ﺪ‪ ،‬زﻳ ﺮا ﻣﺮاﺝ ﻊ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺁﻧﻬ ﺎ در اﺳ ﺮاﺋﻴﻞ دﻓ ﻦ‬ ‫ﺷ ﺪﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﺑﻘ ﻮل ﺁﻗ ﺎﯼ )ﻋﺒ ﺪاﻝﻜﺮﻳﻢ( ﻻهﻴﺠ ﯽ‪ :‬ﺑﺮاﺳ ﺎس اﻳ ﻦ ﻣﻨﻄ ﻖ‬ ‫چﻮن ﻗﺒﺮ دﻩ ﺗﻦ از اﻣﺎﻣﺎن ﺷﻴﻌﻪ در ﻋﺮاق‪ ،‬ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳ ﻌﻮدﯼ و‬ ‫ﺳ ﻮرﻳﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﭘﻴ ﺮوان ﺳ ﺎﻳﺮ ادﻳ ﺎن ه ﻢ ﻣ ﯽﺗﻮاﻧﻨ ﺪ ﻣ ﺪﻋﯽ ﺷ ﻮﻧﺪ‬ ‫ﺷ ﻴﻌﻴﺎن اﻳ ﺮان دﺳ ﺖ ﻧ ﺸﺎﻧﺪﻩﯼ ﻋ ﺮاق و ﻋﺮﺑ ﺴﺘﺎن و ﺳ ﻮرﻳﻪ‬ ‫هﺴﺘﻨﺪ!‬ ‫»اﻳ ﻦ دﻋ ﻮاﯼ ﺳﻴﺎﺳ ﯽ را ﺝﻨ ﺎح ﺣﺠﺘﻴ ﻪ و ﻣﻮﺗﻠﻔ ﻪﯼ‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ آﻤﻚ ﻃﺒﺴﯽ آﻪ ﺣﺎآﻢ ﻣﺸﻬﺪ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﺮوع آﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ‬ ‫رواﻳﺘﯽ واﻋﻆ ﻃﺒﺴﯽ ﺝﺎﻧﺸﻴﻦ ﻣﺤﻤﻮد ﺣﻠﺒ ﯽ رﺋ ﻴﺲ ﺣﺠﺘﻴ ﻪ اﺳ ﺖ‬

‫‪٦٢‬‬

‫آﻪ ﻳﻚ ﺝﺮﻳﺎن ﺿﺪ ﺑﻬﺎﺋﻴ ﺖ اﺳ ﺖ‪ .‬اﻳﻨﻬ ﺎ در ﺿ ﻤﻦ ﻣ ﯽﺥﻮاهﻨ ﺪ ﺑ ﺎ‬ ‫آﺸﺘﺎر ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺝﻮ رﻋﺐ و وﺣﺸﺖ اﻳﺠﺎد آﻨﻨﺪ‪(٤٨) «.‬‬ ‫اﻳﻦ آﻪ ﻣﯽﺑﻴﻨﻴﻢ ﺣﻜﻮﻣﺘﻴﺎن ﺑﺮ ﺳ ِﺮ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﺳﺎدﻩاﯼ از دﻳﻦ‬ ‫ﺥﻮدﺷﺎن ﺑﺎ ﺥﻮدﺷﺎن ه ﻢ ﺑ ﻪ ﺗﻮاﻓ ﻖ ﻧﻤ ﯽ رﺳ ﻨﺪ و هﺮﻳ ﻚ ﺗﺎوﻳ ﻞ و‬ ‫ﺗﻔﺴﻴ ِﺮ وﻳﮋﻩاﯼ اراﺋﻪ ﻣﯽآﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻝﻴﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﯽ اﻳﻦ ﻣﻔﺎهﻴﻢ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬ ‫ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻣﻨﺎﻓﻌﯽ اﺳﺖ آﻪ اﻳﺸﺎن ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﯽ ﻣﯽآﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫»ﮔﻔ ﺖ و ﮔ ﻮﯼ ﻓﺮهﻨ ﮓه ﺎ« آ ﻪ ﻳﻜ ﯽ از ﺷ ﻌﺎرهﺎﯼ‬ ‫ﺾ‬ ‫اﻧﺘﺨﺎﺑ ﺎﺗﯽ رﺋ ﻴﺲ ﺝﻤﻬ ﻮرﯼ ﺥ ﺎﺗﻤﯽ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ دﻝﻴ ﻞ ﺗﻨ ﺎﻗ ِ‬ ‫ش ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬هﻤ ﺎن او ِل آ ﺎر ﺑ ﻪ ﮔ ﻞ ﻧﺸ ﺴﺖ و ﺑ ﻪ‬ ‫اﺳﺎﺳﯽاش ﺑﺎ ﻧﮕﺮ ِ‬ ‫ﻣﻀﺤﻜﻪاﯼ ﺗﺒﺪل ﺷﺪ‪.‬‬ ‫»ﺝﺎﻣﻌ ﻪﯼ ﻣ ﺪﻧﯽ« و »ﮔﻔ ﺖ و ﮔ ﻮﯼ ﺗﻤ ﺪنه ﺎ« ﺣﺎﺻ ﻞ‬ ‫ﺶ ﺥﻮﻧﻴﻦ در اروﭘﺎ اﺳﺖ‪ .‬چﻨﻴﻦ واژﻩهﺎﻳﯽ‬ ‫ﻗﺮنهﺎ ﺝﻨﮓ و آﺸﻤﻜ ِ‬ ‫ﺖ اﻧﺴﺎن اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺎن‬ ‫ت اﺻﺎﻝ ِ‬ ‫از درو ِن ﺿﺮور ِ‬ ‫دﻳﮕﺮ اروﭘﺎ ﭘﺲ از هﺰار ﺳﺎل آﻪ ﺻﺪاﯼ ه ﺮ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﯽ را در‬ ‫ﻧﻄﻔﻪ ﺥﻔﻪ ﻣ ﯽآ ﺮد و هﻴﻤ ﻪه ﺎﯼ هﻴﺰﻣ ﯽ آ ﻪ ﻣﻴﻠﻴ ﻮنه ﺎ اﻧ ﺴﺎن را‬ ‫ﺥﺎآﺴﺘﺮ آﺮدﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ه ﻢ چﻨ ﺎن ﺥ ﺎك اروﭘ ﺎ را اﻧﺒﺎﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬ ‫ﺿﺮورت ﺳﺎﺥﺘﻦ ﺝﺎﻣﻌﻪﯼ ﻣﺪﻧﯽ ﭘﯽﺑﺮد‪ .‬در واﻗ ﻊ از زﻣ ﺎﻧﯽ آ ﻪ‬ ‫ﺗﻮازن ﻗﻮا ﺑﻪ ﺳﻮد ﻳﻚ ﮔ ﺮوﻩ ﻣ ﺬهﺒﯽ دﻳﮕ ﺮ )ﭘﺮوﺗ ﺴﺘﺎنه ﺎ( ﺑ ﻪه ﻢ‬ ‫ﺥﻮرد‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪﯼ ﻣﻄﻠﻘﻴﺖ آﻠﻴﺴﺎ و ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ هﻢ درهﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫»ﺗﺮﻗﯽ آﺸﻮرهﺎﯼ ﻣﺪرن ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺣﺎﺻ ﻞ ره ﺎﻳﯽ اﻧ ﺴﺎن‬ ‫ﻏﺮﺑ ﯽ از اﺳ ﺎرت ﺗﻌ ﺎﻝﻴﻢ آﻠﻴ ﺴﺎﻳﯽ و ﻣﺤ ﺼﻮل ره ﺎﻳﯽ اﻧ ﺴﺎن از‬ ‫»ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳ ﻚ« و ﺗﻮﺝ ﻪاش ﺑ ﻪ ﺝﻬ ﺎن ﻣ ﺎدﯼ »ﻓﻴﺰﻳ ﻚ« اﺳ ﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ‬ ‫ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ آﻪ ﻣﺎ از دﻳﻦ ﺥﻮﻳﯽ و ﺑﺮدﮔﯽ ﻓﺮدﯼ‪ ،‬از‬ ‫اﻳﻦ ﻃﺒﻴﻌﺖ آﺸﻴﺶ ﮔﻮﻧﻪ‪ ،‬از اﻳﻦ ﻓﻮﻝﻜﻠﻮر ﻋﺰا و ﻣﺮﺛﻴﻪ و از اﻳﻦ‬ ‫اﻣﺎم زادﻩ ﺑ ﺎزﯼه ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ‪/‬ﺳﻴﺎﺳ ﯽ ﺥ ﻼص ﻧ ﺸﻮﻳﻢ‪ ،‬رﺳ ﻴﺪن ﺑ ﻪ‬ ‫ﻳﻚ ﺝﺎﻣﻌﻪﯼ ﺁزاد و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﻏﻴﺮﻣﻤﻜﻦ ﺥﻮاهﺪ ﺑﻮد‪(٤٩) «.‬‬ ‫»ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻴ ﺴﻢ ﺑ ﻪ ﻣﻌﻨ ﺎﯼ اﺥ ﺺ اﺻ ﻼح دﻳﻨ ﯽ در‬ ‫ﮔﺮدوﻧ ﻪﯼ ﻓﺮاﮔﻴ ﺮش ﺑ ﻪ ﺁن ﺳ ﺎزﻣﺎنه ﺎﯼ آﻠﻴ ﺴﺎﻳﯽ و ﺁن ﮔ ﺮوﻩ‬

‫‪٦٣‬‬

‫ﻣﺬاهﺐ ﻣﺴﻴﺤﯽ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮد آﻪ ادﻋﺎﯼ آﻠﻴﺴﺎﯼ آﺎﺗﻮﻝﻴﻚ ﻣﺒﻨ ﯽ‬ ‫ﺑ ﺮ ﻣﻴ ﺎﻧﺠﯽ ﺑ ﻮدن ﻣﻴ ﺎن ﺥ ﺪا و ﻣ ﺴﻴﺤﻴﺎن را ﺑﺎﻃ ﻞ ﻣ ﯽﺷ ﻤﺎرد و‬ ‫ﺗﻨﻬﺎ راﻩ رﺳﺘﮕﺎرﯼ ﺁدﻣﯽ را در راﺑﻄﻪﯼ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ و ﻓﺮدﯼ ﺑ ﺎ ﺥ ﺪا‬ ‫ﻣﯽداﻧﺪ‪(٥٠) «.‬‬ ‫»اﻳﻦﺝﺎ هﻤﻴﻦ ﺑﺲ آﻪ در اروﭘﺎ ﭘ ﺲ از ه ﺰار ﺳ ﺎﻝﯽ آ ﻪ‬ ‫ﻗﺮون وﺳﻄﺎ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮﺁﻣﺪن ﺳﺎﺥﺘﺎرهﺎﯼ ﻣﻠﻮكاﻝﻄ ﻮاﻳﻔﯽ‬ ‫ﺑ ﻪ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن ﻣ ﺬهﺒﯽ و ﺳ ﭙﺲ اﻧﺪﻳ ﺸﻤﻨﺪان و داﻧ ﺸﻮران اﻣﻜ ﺎن‬ ‫داد آﻪ ﺳﻠﻄﻨﺖ اﺑﺪﯼ آﻠﻴﺴﺎ ﺑ ﺮ اروﭘ ﺎ را در ه ﻢ ﺷ ﻜﻨﻨﺪ و ﺑ ﺎ ره ﺎ‬ ‫ﺳ ﺎﺥﺘﻦ ﻋﻠ ﻮم‪ ،‬ﻓﻠ ﺴﻔﻪ و اﺻ ﻮل آ ﺸﻮردارﯼ از ﻣ ﺴﻴﺤﻴﺖ و‬ ‫اﻝﻬﻴ ﺎت‪ ،‬اروﭘ ﺎ را در ﺝﻬ ﺖ ﻧ ﻮزاﻳﯽ ﻓﺮهﻨﮕ ﯽ و ﻣ ﺪﻧﻴﺖ ﻋ ﺼﺮ‬ ‫ﺝﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮاﻧﻨﺪ‪(٥١) «.‬‬ ‫و ﻗﺒﻞ از ﺑﺮﺁﻣ ﺪ ِن ﭘﺮوﺗ ﺴﺘﺎنه ﺎ ﺑ ﻪ ﻗ ﻮل ﺑﺮﺗﻮﻝ ﺖ ﺑﺮﺷ ﺖ‬ ‫در ﭘﺎﻳﻪهﺎﯼ دﻳ ِﻦ هﺰار ﺳﺎﻝﻪ رﺥﻨﻪ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫از ﻳ ﻚ ﺳ ﻮ اﻳﺠ ﺎد چﻨ ﻴﻦ رﺥﻨ ﻪه ﺎﻳﯽ زﻣﻴﻨ ﻪ ﺳ ﺎز ﺑﺮﺁﻣ ﺪن‬ ‫ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﺷﺪ‪ .‬از ﺳﻮﯼ دﻳﮕﺮ ﺣﻀﻮر ﭘﺮوﺗ ﺴﺘﺎنه ﺎ اﻓ ﺴﺎﻧﻪﯼ‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﻴﺖ ﺗﻨﻬﺎ دﻳ ِﻦ ﺝﻬﺎن و ﻣﺮآﺰﻳﺖ ﻋﺎﻝ ِﻢ آﺎﺗﻮﻝﻴﺴﻴﺴﻢ را ﺷﻜﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺎﻧﯽ دﻳﮕ ﺮ در ﻳ ﻚ راﺑﻄ ﻪﯼ دوﻃﺮﻓ ﻪ‪ ،‬ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﺿ ﺪ ﻋﻠ ﻢ و‬ ‫ﺗﻤﺪن و ﺗﺠﺪد ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ در آﻞ اروﭘﺎ درهﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﺁن‬ ‫ه ﻢ ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن هﻤﻴ ﺸﻪ چ ﻮن ﺥ ﺎرﯼ در چ ﺸﻢ آﻠﻴ ﺴﺎﯼ آﺎﺗﻮﻝﻴ ﻚ ﺑ ﻪ‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﻴﺖ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﺎپ دهﻦآﺠﯽ ﻣﯽآﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫در هﻤﻴﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﻪﺳﺮ رﺳﻴﺪن دورا ِن ﻗﺪرﺗﻤﺪارﯼ ﻣﺬهﺐ‬ ‫ﺗﺸﻴﻊ زﻳﺮ ﻝﻮاﯼ ﺥﻤﻴﻨﯽ زﻣﻴﻨﻪ ﺳ ﺎز ﺝﺮﻳ ﺎﻧﯽ ﺷ ﺪ آ ﻪ ﭘ ﺲ از چﻨ ﺪ‬ ‫ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﺮﺁﻣﺪن ﺝﺮﻳﺎن دوم ﺥﺮداد اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺝﺮﻳﺎن ﺑﺎ اﻳ ﻦآ ﻪ‬ ‫در اﺳﺎس ﺑﺮاﯼ ﺝﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺳ ﻴ ِﺮ ﺳ ﺮﻋﺖ ﮔﻴﺮﻧ ﺪﻩﯼ اﺿ ﻤﺤﻼ ِل‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺬهﺐ در اﻳﺮان‪ ،‬اﺥﺘﺮاع ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺥ ﻮد در آ ﺎ ِر‬ ‫ﮔﺴﺴﺘﻦ و ﭘﺎرﻩ آﺮدن زﻧﺠﻴ ِﺮ ﻣﺬهﺐ در ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫دﻝﻴﻞ هﻢ ﺣﻜﻮﻣﺘﮕﺮان ﺗﺎ ﻣ ﯽﺗﻮاﻧﻨ ﺪ داﻳ ﺮﻩﯼ ﺥ ﻮدﯼه ﺎ را ﺗﻨ ﮓﺗ ﺮ‬

‫‪٦٤‬‬

‫ﻣﯽآﻨﻨﺪف واﻻ چﻪ آﺴﯽ ﻣ ﯽﺗﻮاﻧ ﺪ ادﻋ ﺎ آﻨ ﺪ آ ﻪ ﻣ ﺜﻼ رﻓ ﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‬ ‫از ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ ﻣﺴﻠﻤﺎنﺗﺮ و ﺷﻴﻌﻪﺗﺮ و ﺑﺎورﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ؟‬ ‫ﺷﻨﺎﺥﺖ ﺷﺮاﻳﻄﯽ آﻪ ﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻗﺒﻀﻪﯼ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺗﻮﺳﻂ‬ ‫ﺑﺎﻧ ﺪ رﻓ ﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪/‬ﺥﺎﻣﻨ ﻪاﯼ ﺑﻴﺎﻧﺠﺎﻣ ﺪ‪ ،‬هﻤﺎﻧﻘ ﺪر اﺳﺎﺳ ﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ‬ ‫ﺷ ﻨﺎﺥﺖ چﮕ ﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮﺁﻣ ﺪن ﺝﺮﻳ ﺎﻧﯽ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم دوم ﺥ ﺮداد‪ ،‬ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ‬ ‫دﻝﻴ ِﻞ اﺳﺎﺳ ﯽ آ ﻪ ﺑﺎﻧ ﺪ رﻓ ﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‪/‬ﺥﺎﻣﻨ ﻪاﯼ ﺑ ﺮاﯼ ﺗﻜﻴ ﻪ زدن ﺑ ﺮ‬ ‫ﻗﻠﻪﯼ زﻋﺎﻣﺖ ﺑ ﯽ چ ﻮن و چ ﺮاﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺑ ﻪ اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ از رواﻳ ﺎت‬ ‫ﺝﻌﻠ ﯽ وﻻﻳ ﺖ ﻓﻘﻴ ﻪ و ﺗﺎﺋﻴ ﺪ ﺷ ﺨﺺ ﺥﻤﻴﻨ ﯽ ﻧﻴ ﺎز داﺷ ﺘﻨﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ‬ ‫راﻩ ه ﻢ از ه ﻴﭻ دروغ‪ ،‬آ ﺸﺘﺎر‪ ،‬ﺣ ﺬف‪ ،‬ﻓﺮﻳ ﺐ و ﺷﺎرﻻﺗﺎﻧﻴ ﺴﻤﯽ‬ ‫اﺑﺎ ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ از ﺁﻧﺠﺎ آﻪ چﻨ ﻴﻦ ﺑﺮداﺷ ﺘﯽ ﻳﻌﻨ ﯽ درﻳﺎﻓ ﺖ وﻻﻳ ﺖ‬ ‫ﻣﻄﻠﻘﻪ ﯼ ﻓﻘﻴﻬﯽ از ﻣﺬهﺐ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬درﻳﺎﻓﺖ هﻤﻪﯼ ﻋﻠﻤﺎ و رهﺒﺮان‬ ‫ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺷ ﻴﻌﻪ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ ،‬در درون ﺥ ﻮدش ﺑ ﻪ ﻃ ﻮر اﺗﻮدﻳﻨﺎﻣﻴ ﻚ‬ ‫ﻧﻘﻴﻀﯽ را ﭘﺮوراﻧﺪ آ ﻪ ﭘ ﺲ از ﺳ ﭙﺮﯼ ﺷ ﺪن ﻓﻘ ﻂ هﺠ ﺪﻩ ﺳ ﺎل از‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻼﻣﻨﺎزع اﻳﻦ ﺑﺎﻧﺪ زﻳﺮ ﭘﻮﺷ ﺶ وﻻﻳ ﺖ ﻣﻄﻠﻘ ﻪﯼ ﻓﻘﻴ ﻪ ﺑ ﻪ‬ ‫چﻨﻴﻦ ﺗﺤ ﻮﻝﯽ راﻩ ﺑ ﺮد‪ ،‬ﺗﺤ ﻮل در ﻗﺮاﺋ ﺖ ﻗﺒﻠ ﯽ از ﻣﻮﺿ ﻮع دﻳ ﻦ‬ ‫در ﺣﻜﻮﻣﺖ‪.‬‬ ‫اﺻﻐﺮ ﺣﺎج ﺳﻴﺪ ﺝﻮادﯼ در آﺘﺎب آﻢ ﺣﺠ ﻢ »رﻓ ﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‬ ‫ﺥﺎﺋﻨﯽ آﻪ از ﻧﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻨﺎﺥﺖ« ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻗﺪرت رﺳﻴﺪن ﺑﺎﻧﺪ ﺁدم‬ ‫ﺥ ﻮار رژﻳ ﻢ را ﺑﺮﭘﺎﻳ ﻪﯼ ﺗﺌ ﻮرﯼ وﻻﻳ ﺖ ﻣﻄﻠﻘ ﻪﯼ ﻓﻘﻴ ﻪ ﺗ ﺸﺮﻳﺢ‬ ‫ﻣﯽآﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ هﻤﻮ در ﭘﺮدﻩ ﻣﯽﮔﺬارد آﻪ اﻳﻦ ﭘﺮوﺳﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرت‬ ‫ﻃﻠﺒ ﯽ ﺑﺎﻧ ﺪ ﺥﺎﻣﻨ ﻪاﯼ‪/‬رﻓ ﺴﻨﺠﺎﻧﯽ و ﺳ ﺎدﻩ ﻝ ﻮﺣﯽ ﺑﺎﻧ ﺪ ﻣﺮﺣ ﻮم‬ ‫ﺑﺎزرﮔ ﺎن ﺑ ﺴﺘﮕﯽ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬اﻳ ﻦ ﻓﺎﺝﻌ ﻪ دﻗﻴﻘ ﺎ ﺑ ﻪ دﻝﻴ ﻞ ﻧﻘ ﺶ ﻓ ﺴﺎد‬ ‫اﻧﮕﻴ ﺰ ﻣ ﺬهﺐ در ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﺑ ﻪ چﻨ ﻴﻦ ﭘﺎﻳ ﺎﻧﯽ اﻧﺠﺎﻣﻴ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﺠﺮﺑ ﻪﯼ دﻳﮕ ِﺮ ﺣﻜﻮﻣ ﺖه ﺎﯼ اﻳ ﺪﺋﻮﻝﻮژﻳﻚ ﻧﻴ ﺰ هﻤ ﻴﻦ ﺗﺌ ﻮرﯼ را‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ آﻪ اﻧﻘﻼب هﻤﻴ ﺸﻪ ﻓﺮزﻧ ﺪان ﺻ ﺪﻳﻘﺶ را‬ ‫ﻣﯽﺥﻮرد و ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﺎﺻﺎدق و ﻧﺎﻻﻳﻘﺶ را ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﯽرﺳ ﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٦٥‬‬

‫ﻋﻠ ﺖ اﺳﺎﺳ ﯽ ﻣﺤﻜ ﻮم ﺑ ﻪ ﺷﻜ ﺴﺖ ﺑ ﻮدن اﻧﻘﻼﺑ ﺎت و ﺝﺮﻳﺎﻧ ﺎت‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻝﻮژﻳﻜﯽ ﻧﻴﺰ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺝﺮﻳ ﺎنه ﺎﯼ اﻳ ﺪﺋﻮﻝﻮژﻳﻜﯽ هﻤﻴ ﺸﻪ ﺗﻮﺳ ﻂ رادﻳﻜ ﺎل ﺗ ﺮﻳﻦ‬ ‫ﺥﺸﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﺥﻮﻧﺮﻳﺰﺗﺮﻳﻦ و ﺗﻮﻃﺌﻪ چﻴﻦ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺨ ﺶ ﺁن ﻣ ﺼﺎدرﻩ‬ ‫ﺷﺪﻩ‪ ،‬در ﺝﻤﻊ ﺑﻨﺪﯼ ﻧﻬﺎﻳﯽ زﻳﺮ دﺳﺖ و ﭘ ﺎﯼ اﻳ ﻦ ﻗ ﺪرت ﭘﺮﺳ ﺘﺎ ِن‬ ‫ﺗﺎزﻩ ﺑﺪوران رﺳﻴﺪﻩ »ذﺑﺢ ﺷﺮﻋﯽ« ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎزﻩ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﻓ ﺮض‬ ‫آﻪ ﺑﭙﺬﻳﺮﻳﻢ چﻨﻴﻦ اﻧﻘﻼﺑﺎﺗﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﺪﻩهﺎﻳﯽ ﻧ ﺴﺒﺘﺎ ﺥﻴﺮﺥﻮاهﺎﻧ ﻪ‬ ‫ﺑﻮدﻩ‪ ،‬ﻣﺮدم ﻣﯽﺥﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﯼ ﭘﺎﻳ ﺎن دادﻩ‪،‬‬ ‫زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻬﺘﺮﯼ را ﺑﺮاﯼ ﺥﻮدﺷﺎن ﺗﺪارك ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫»ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﯼ هﺎﺷﻤﯽ رﻓ ﺴﻨﺠﺎﻧﯽ در راﻩ هﻤ ﻮار‬ ‫آﺮدن زﻣﻴﻨﻪﯼ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﻄﻠﻘ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ ﺥ ﻮد و ﺷ ﺮآﺎﯼ‬ ‫ﺥﻮد ﺑﺎ ﺗﻮﺳﻞ ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩه ﺎﯼ ﻓﺎﺷﻴ ﺴﺘﯽ اﻋﻤ ﺎ ِل ﺥ ﺸﻮﻧﺖ و ﺗﻌﺒﻴ ﻪﯼ‬ ‫ﺗﻮﻃﺌﻪ و آﺎرﺷﻜﻨﯽ و ﺗﺠﻬﻴﺰ داﺋﻤﯽ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒ ﺎط ﺝﻤﻌ ﯽ دوﻝﺘ ﯽ‬ ‫و ﺥﺼﻮﺻﯽ ﺑﺮاﯼ ﭘﺨﺶ دروغ و ﺗﺤﺮﻳﻒ ﺣﻘﺎﻳﻖ و ﻓﺮﻳﻔﺘﻦ ﺗﻮدﻩ‬ ‫ه ﺎﯼ ﻣ ﺮدم و ﺑ ﺎﻻ ﺑ ﺮدن ﺝ ِﻮ چﺎﭘﻠﻮﺳ ﯽ و ﺗﻤﻠ ﻖ و ﺳ ﺘﺎﻳﺶ و‬ ‫ﭘﺮﺳ ﺘﺶ ﺷﺨ ﺼﻴﺖ‪ ،‬دﻝﻴﻠ ﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﻧﻮﺷ ﺘﻦ ﺥ ﺎﻃﺮات وﺝ ﻮد‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ…« )‪(٥٢‬‬ ‫ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻃﺎق آﺴﺮاﯼ ﻣﻄﻠﻘﻴﺖ ﻣﺠﺘﻬﺪﻳﻦ و ﻋﻠﻤ ﺎﯼ اﻋ ﻼم‬ ‫هﻢ دﺳﺖ ﭘﺨﺖ ﺷﺨﺺ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮد‪ .‬ﺥﻤﻴﻨ ﯽ ﺑ ﯽ ﺁن آ ﻪ ﺑﺨﻮاه ﺪ و‬ ‫چﻨ ﻴﻦ چ ﺸﻢاﻧ ﺪازﯼ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﺮاﯼ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺥ ﻮدش ﺑ ﻪ ﺣ ﺎآﻢ‬ ‫ﺑﻼﻣﻨﺎزع ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﻴﻌﻪ ﺑﺮ اﺳﺎس رواﻳ ﺖ ﻣﺠﻌ ﻮل وﻻﻳ ﺖ ﻓﻘﻴ ﻪ‪،‬‬ ‫دﻳﮕ ِﺮ ﻣﺮاﺝﻊ ﺗﻘﻠﻴﺪ و ﻋﻠﻤ ﺎﯼ اﻋ ﻼم را ﺑ ﻪ اﻓﺘ ﻀﺎح آ ﺸﺎﻧﺪ‪ .‬ﻏﺎﻓ ﻞ‬ ‫از اﻳﻦ آﻪ اﻳﻦ اﻓﺘﻀﺎح داﻣﻦ ﺥﻮدش و اﻋﻮان و اﻧﺼﺎرش را هﻢ‬ ‫ﺥﻮاهﺪ ﮔﺮﻓﺖ‪ ،‬آﻤﺎ اﻳﻦ آﻪ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ه ﺮآ ﺪا ِم اﻳ ﻦ ﻣﺠﺘﻬ ﺪﻳﻦ و ﻣﺮاﺝ ﻊ ﺗﻘﻠﻴ ﺪ‪ ،‬داﻳ ﺮﻩ و درﺑ ﺎر‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ ﺥﻮدﺷﺎن را داﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪ .‬در دورا ِن ﺷﺎهﺎن ﭘﻬﻠﻮﯼ هﻢ آ ﻪ‬ ‫هﻨﻮز ﺗﻮاز ِن ﻗﻮا ﺑﻪ ﺳﻮد ﺥﻤﻴﻨﯽ ﺑﻪ ه ﻢ ﻧﺨ ﻮردﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﺎهﻢ و در‬ ‫آﻨﺎر هﻢ ﺑ ﻪ »ارﺷ ﺎد« اﻣ ﺖ ﺷ ﻴﻌﻪ ﻣ ﺸﻐﻮل ﺑﻮدﻧ ﺪ‪ .‬هﺮآ ﺪام ﺗﻴ ﻮل‬

‫‪٦٦‬‬

‫ﺥﻮدﺷﺎن را داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁداب ﻧﺠﺎﺳ ﺖ‪ ،‬ﻃﻬ ﺎرت و ﺷ ﻜﻴﺎت ﺥﻮدﺷ ﺎن‬ ‫را درس ﻣ ﯽدادﻧ ﺪ‪ ،‬ﺣ ﻮزﻩه ﺎﯼ درس و ﻓﺤ ﺺ ﺥﻮدﺷ ﺎن را‬ ‫داﺷﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺳﻬﻢ اﻣﺎﻣ ﺸﺎن را از اﻣ ﺖ ﻣﻘﻠﺪﺷ ﺎن درﻳﺎﻓ ﺖ ﻣ ﯽ آﺮدﻧ ﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ ورود ﺥﻤﻴﻨ ﯽ ﺑ ﻪ اﻳ ﺮان ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان رهﺒ ﺮ ﺝﻤﻬ ﻮرﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ‬ ‫اﻳ ﻦ ﺷ ﻴﻮﻩﯼ ﻣﻠ ﻮك اﻝﻄ ﻮاﻳﻔﯽ را ﺑ ﻪ ه ﻢ زد‪ .‬دﻳﮕ ﺮ ﻧﻤ ﯽﺷ ﺪ آ ﻪ‬ ‫ﺥﻤﻴﻨ ﯽ ﺑﺎﺷ ﺪ و ﺷ ﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ‪ ،‬ﻣﺮﻋ ﺸﯽ ﻧﺠﻔ ﯽ‪ ،‬ﮔﻠﭙﺎﻳﮕ ﺎﻧﯽ‪،‬‬ ‫ﺥﻮﻳﯽ… و دﻳﮕﺮان ه ﻢ هﻤﺰﻣ ﺎن ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ .‬دو ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ه ﻴﭻ ﮔ ﺎﻩ در‬ ‫اﻗﻠﻴﻤﯽ ﻧﮕﻨﺠﻴﺪﻩاﻧﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﺗ ﺎ ﻗﺒ ﻞ از اﻳ ﻦ ﺑ ﺎهﻢ و در آﻨ ﺎر ه ﻢ دوام‬ ‫ﺁوردﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻝﻴﻞ ﺑﻮد آﻪ هﻴﭻ آﺪام ﺷﺎﻩ ﻧﺒ ﻮدﻩاﻧ ﺪ‪ .‬ﺷ ﺎﻩ‪ ،‬آ ﺲ‬ ‫دﻳﮕ ﺮﯼ ﺑ ﻮد‪ .‬اﻣ ﺎ ﺣ ﺎﻻ ﺥﻤﻴﻨ ﯽ ﺥ ﻮدش ﺷ ﺎﻩ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و ﺑ ﺎﻝﻄﺒﻊ‬ ‫ﺥﺮدﻩ ﺷﺎهﺎن دﻳﮕﺮ را در ﻣﻨﻄﻘﻪﯼ ﺣﻜﻮﻣﺘﯽاش ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽآﺮد‪.‬‬ ‫ﺥﻤﻴﻨﯽ ﺑﺮاﯼ از ﻣﻴﺪان ﺑﺪرآﺮدن اﻳ ﻦ ﺗﻴ ﻮل داران ﺳ ﻨﺘﯽ‬ ‫هﻤﺎن او ِل آﺎر ﺑﻪ ﻳﻜﯽ از اﻳﺸﺎن آﻪ ردﻩ و رﺗﺒ ﻪﯼ ﻧﺎﻣﺒﺮدﮔ ﺎن را‬ ‫ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﻋﻨﻮان وﻝﻴﻌﻬﺪﯼ اﻋﻄﺎء آﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ه ﻢ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣﺮﺣﻠ ﻪ‬ ‫آﻮﺷﻴﺪ ﻋﻠﻤﺎﯼ درﺝﻪ اول را ﺑﻪ ﺗﻤﻜﻴﻦ و ﺷﺮآﺖ در ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﻏﻨ ﺎﻳﻢ‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر آﻨﺪ‪ .‬ﻧﺸﺪ‪ .‬هﺮآﺪام اﻳ ﻦ ﻋﻠﻤ ﺎء ﻳ ﺎ ﺥ ﻮد ﻣ ﺪﻋﯽ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ و‬ ‫وﻻﻳﺖ ﺑﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ از اﺳﺎس ﺑﺎ دﻳ ِﻦ در ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺨﺎﻝﻒ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ‬ ‫آﻪ ﺷﻴﻮﻩﯼ ﺗﻄﻤﻴﻊ از آﺎر اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﺥﻤﻴﻨﯽ ﺷﮕﺮد ﺗﻬﺪﻳ ﺪ و ﺗﺤﺪﻳ ﺪ را‬ ‫در ﭘﻴﺶ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﯽﺝﻬﺖ ﻧﺒﻮد آﻪ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ ه ﺎ ﺑ ﻪ زﻧ ﺪان اﻓﺘﺎدﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ‬ ‫اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از اﻳ ﺸﺎن در ﺣﻴﻄ ﻪﯼ هﻤ ﺎن درﺝ ﺎت ﻣ ﺬهﺒﯽ‬ ‫ﺑﺮﺗﺮ و اﻋﻠﻢﺗﺮ از ﺥﻤﻴﻨﯽ ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬هﻢ ﺥﻤﻴﻨﯽ اﻳ ﻦ را ﻣ ﯽداﻧ ﺴﺖ و‬ ‫ه ﻢ ﻣ ﺮدم‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ هﻤ ﻴﻦ ه ﻢ ﺝﻬ ﺖ ﺑ ﻪ اﻓﺘ ﻀﺎح آﺸﺎﻧﺪﻧ ﺸﺎن‬ ‫ﻣﺠﺒﻮرﺷﺎن آﺮدﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮن ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ و ﺁن ﺗﻮﺑﻪ ﻧﺎﻣ ﻪه ﺎﯼ آ ﺬاﻳﯽ‬ ‫را ﺑﻨﻮﻳﺴﻨﺪ‪ .‬اﻣﺜﺎل ﻓﻼﺣﻴﺎن و رﯼﺷ ﻬﺮﯼ ه ﻢ ﻣ ﺎﻣﻮر ﺷ ﺪﻧﺪ ﺑ ﺮاﯼ‬ ‫ﺷﻜﺴﺘ ِﻦ ﺣﺮﻣﺖ اﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎء در چﺸﻢ ﻣﻘﻠﺪﻳﻨﺸﺎن ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻳ ﺸﺎن‬ ‫ﺳﻴﻠﯽ ﺑﺰﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٦٧‬‬

‫»از ﺝﻤﻠ ﻪ ﺷ ﺎهﻜﺎرهﺎﯼ )ﺣﺠ ﺖاﻻﺳ ﻼم( رﯼ ﺷ ﻬﺮﯼ‬ ‫)وزﻳﺮ اﻃﻼﻋﺎت و اﻣﻨﻴﺖ اﺳ ﺒﻖ ﺝﻤﻬ ﻮرﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ( زدن ﺳ ﻴﻠﯽ‬ ‫ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرت ﺁﻳ ﺖ اﷲ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ در ﺝﺮﻳ ﺎن ﺑ ﺎزﺝﻮﻳﯽ از او‬ ‫ﺑ ﻮد‪ .‬روﺣ ﺎﻧﻴﻮن ﺳ ﻨﺘﯽ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻧ ﺎم ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﮔﻠﭙﺎﻳﮕ ﺎﻧﯽ و ﻣﺮﻋ ﺸﯽ‬ ‫ت رﯼ ﺷﻬﺮﯼ را هﺮﮔﺰ ﻧﺒﺨﺸﻴﺪﻧﺪ‪(٥٣)«.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺝﺴﺎر ِ‬ ‫ﺥﻤﻴﻨﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ اﻣﺜﺎل ﺷ ﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼه ﺎ را زﻳ ﺮ چﺘ ِﺮ‬ ‫ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪﯼ دوازﻩاﻣ ﺎﻣﯽ دﺳ ﺖ ﭘﺨ ﺖ ﺷ ﺎهﺎن ﺻ ﻔﻮﯼ در ﻳ ﻚ‬ ‫ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺗﺤﻤﻞ آﻨﺪ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ اﮔﺮ هﺮ ﻣﺠﺘﻬﺪ دﻳﮕﺮﯼ ه ﻢ ﺑ ﻪ آ ﺴﻮت و‬ ‫ﻗ ﺪرت ﺥﻤﻴﻨ ﯽ ﻣ ﯽرﺳ ﻴﺪ‪ ،‬هﻤ ﻴﻦ وﺿ ﻊ ﭘ ﻴﺶ ﻣ ﯽﺁﻣ ﺪ‪ .‬ﻓﺮاﻣ ﻮش‬ ‫ﻧﻜﻨ ﻴﻢ آ ﻪ ﺳ ﻴﺪ ﻣﺤﻤ ﻮد ﻃﺎﻝﻘ ﺎﻧﯽ را ه ﻢ ﺑ ﻪ دﺳ ﺘﻮر ﺥﻤﻴﻨ ﯽ هﻤ ﺎن‬ ‫اواﻳﻞ آﺎر ﺳﺮ ﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ آﺮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﮔ ﺮ ﻋﻠﻤ ﺎﯼ درﺝ ﻪ دوم و ردﻩه ﺎﯼ ﺗ ﺸﻜﻴﻼﺗﯽ ﺑﻌ ﺪﯼ‬ ‫ﮔﻠﭙﺎﻳﮕ ﺎﻧﯽ‪ ،‬ﺷ ﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼ و ﻣﺮﻋ ﺸﯽ ﻧﺠﻔ ﯽ ﺳ ﺮوﺻ ﺪاﯼ زﻳ ﺎدﯼ‬ ‫ﻧﻜﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﻝﻴﻞ ﺑﻮد آﻪ ﺗﻴﻮل ﺣﻜﻮﻣﺘﯽﺷ ﺎن ﺑ ﻪ وﺳ ﻌﺖ ﺗﻴ ﻮ ِل‬ ‫دﻳﮕﺮﺁﺥﻮﻧﺪهﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬هﻤﻴﻦ آﻪ ﺥﻤﻴﻨ ﯽ ﺑ ﺎ ﺣ ﻀﻮر اﻳ ﻦ ﺳ ﻪ ﻣﺠﺘﻬ ﺪ‬ ‫اﻋﻠﻢ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ را ﺑﻪ وﻻﻳ ﺖﻋﻬ ﺪﯼ ﺑﺮﮔﺰﻳ ﺪ‪ ،‬ﺥ ﻮد ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﻣﻌﻨ ﯽ‬ ‫ﺑﻮد آﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧ ﺴﺖ ﺑﺮﺗ ﺮ و ﺣﺘ ﺎ هﻤﻄ ﺮا ِز ﺥ ﻮدش را در ﻗﻠﻤ ﺮ ِو‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺘﯽاش ﺗﺤﻤﻞ آﻨﺪ‪ .‬ﺑﺨ ﺼﻮص آ ﻪ ﺑﻴ ﺸﺘ ِﺮ اﻳ ﻦ ﻋﻠﻤ ﺎﯼ اﻋ ﻼم‬ ‫از اﺳ ﺎس ﺑ ﺎ دﺥﺎﻝ ﺖ دﻳ ﻦ در ﺣﻜﻮﻣ ﺖ و ﺑ ﻪ ﺗﻌﺒﻴ ﺮ ﺑﻬﺘ ﺮ ﺑ ﺎ‬ ‫زﻋﺎﻣﺖ‪ ،‬وﻻﻳﺖ و ﺣﻜﻮﻣﺖ راوﻳﺎن ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺨﺎﻝﻒ ﺑﻮدﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺨﺎﻝﻔ ﺖه ﺎﯼ اﻳ ﺸﺎن ه ﻢ در واﻗ ﻊ ﺑﺤ ﺚه ﺎﯼ ﻧﻈ ﺮﯼ‬ ‫ﺣﻮزﻩاﯼ ﺑ ﻮد آ ﻪ آﻠ ﯽ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ داﺷ ﺖ‪ .‬ﺥﻴ ﻞ ﻋﻈﻴﻤ ﯽ از ﺷ ﺎﮔﺮدان‬ ‫اﻳﺸﺎن هﻢ ﺗﺌﻮرﯼ وﻻﻳﺖ ﻓﻘﻴﻪ را ﻗﺒﻮل ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ‪ .‬از هﻤﻴﻦ زاوﻳ ﻪﯼ‬ ‫ورود ﺑﻮد آﻪ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﺗﻤﺎم هﻢ ﻏﻤﺶ را ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ اﻳﻦ ﻋﻠﻤ ﺎء را‬ ‫ﺑ ﻪ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﺥ ﻮدش ﺁﻝ ﻮدﻩ آﻨ ﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬ ﺎﻳﯽ ه ﻢ آ ﻪ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ »ﺝﻴﻔ ﻪﯼ‬ ‫دﻧﻴﺎ« ﺁﻝﻮدﻩ ﻧﺸﺪﻧﺪ و ﺑﺮ ﺳﺮ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺥﻮدﺷﺎن از ﻣﻮﺿ ﻮع راوﻳ ﺎن‬ ‫ﺣ ﺪﻳﺚ و ﻋ ﺪ ِم اﺻ ﺎﻝﺖ ﺑﺤ ﺚ وﻻﻳ ﺖ ﻓﻘﻴ ﻪ ﺑ ﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧ ﺪ‪ ،‬از هﻤ ﺎن‬ ‫اول آﺎر ﺑ ﺎ ﺗﻴ ِﻎ ﺗﻴ ِﺰ ﺷ ﺨ ِ‬ ‫ﺺ ﺥﻤﻴﻨ ﯽ روﺑ ﺮو ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺥﻤﻴﻨ ﯽ ﺑﺠ ﺰ‬

‫‪٦٨‬‬

‫ﺗﺤﺪﻳ ﺪ و ﺗﻬﺪﻳ ﺪ اﻳ ﺸﺎن‪ ،‬وﻇﻴﻔ ﻪﯼ ﺗﺤﻘﻴ ﺮ اﻳ ﺸﺎن را ه ﻢ ﺑﺮﻋﻬ ﺪﻩ‬ ‫ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬در واﻗﻊ ﺥﻤﻴﻨﯽ ﻣﯽﺥﻮاﺳﺖ ﺑﺎ ﺣﺬف رﻗﺒﺎﻳﺶ در زﻣﻴﻨﻪﯼ‬ ‫ﻧﻈﺮﻳ ﻪﯼ وﻻﻳ ﺖ ﻓﻘﻴ ﻪ آ ِﻞ ﺷ ﻴﻌﻪ را زﻳ ِﺮ چﺘ ِﺮ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ وﻳ ﮋﻩ و‬ ‫ع وﻇﺎﻳﻒ راوﻳﺎ ِن ﺣﺪﻳﺚ ﺝﻤﻊ آﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ‬ ‫ﻣﺠﻌﻮل ﺥﻮدش از ﻣﻮﺿﻮ ِ‬ ‫هﻤ ﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ ه ﻢ ﻧﻴ ﺎ ِز ﻣﺒ ﺮم داﺷ ﺖ آ ﻪ اﻣﺜ ﺎل ﺷ ﺮﻳﻌﺘﻤﺪارﯼه ﺎ را‬ ‫ﺣﺬف و ﻧﻔﯽ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﺑﻪ اﻓﺘﻀﺎح آ ﺸﺎﻧﺪن ﻋﻠﻤ ﺎﯼ درﺝ ﻪ اول اﻋ ﻼم‬ ‫آﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻣ ﺮگ هﻤ ﻪﯼ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﻈ ﺮﯼ را ه ﻢ ﻣﻨﺘﻈ ﺮﺥ ﺪﻣﺖ‬ ‫آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬دﻳﻨ ﯽ آ ﻪ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎس رهﺒ ﺮﯼ و وﻻﻳ ﺖ ﻳ ﻚ ﻧﻔ ﺮ ﻃﺮاﺣ ﯽ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳ ِﺮ وﻝﻴﻌﻬﺪش را هﻢ ﻣﯽﺥﻮرد‪.‬‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﺣﺬف ﻣﻨﺘﻈﺮﯼ از ﻗﺪرت ﺑﻌﺪ از اﺥﺮاج رﺳﻤﯽاش‬ ‫از ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‪ ،‬از ﻻت و ﻝﻤ ﭙﻦه ﺎﻳﯽ ﻧﻈﻴ ﺮ رﻓ ﺴﻨﺠﺎﻧﯽ و ﺗ ﻴﻢه ﺎﯼ‬ ‫ﻋﻤﻠﻴ ﺎﺗﯽ اﻝ ﻞ ﻩآ ﺮم‪ ،‬ﺣ ﺎﺝﯽ ﺑﺨ ﺸﯽ‪ ،‬ﻣ ﺴﻌﻮد دﻩ ﻧﻤﻜ ﯽ و وزارت‬ ‫اﻃﻼﻋﺎت ﺳﻮد ﺝﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬وﮔﺮﻧ ﻪ چ ﻪ اﺷ ﻜﺎﻝﯽ داﺷ ﺖ آ ﻪ در ﻗﻠﻤ ﺮو‬ ‫ﺣﻜﻮﻣ ﺖ »اﺳ ﻼم« ﻣﺠﺘﻬ ﺪﻳﻦ ﻃ ﺮاز اول ه ﻢ ﺝﻠ ﺴﻪﯼ درس و‬ ‫ﺑﺤﺜﺸﺎن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﺝ ﺎﯼ آ ﺴﯽ ﺗﻨ ﮓ ﻣ ﯽﺷ ﺪ؟ ﺥﻤﻴﻨ ﯽ‬ ‫آ ﻪ دﻳﮕ ﺮ ﻓﺮﺻ ﺘﯽ ﺑ ﺮاﯼ ﺗ ﺪرﻳﺲ ﻧﺪاﺷ ﺖ‪ .‬اﻣ ﻀﺎﯼ ﻝﻴ ﺴﺖ‬ ‫اﻋ ﺪاﻣﯽه ﺎ و ﻓﺤﺎﺷ ﯽ ﺑ ﻪ ﻣﻠ ﺖ و ﺑﻘﻴ ﻪﯼ دﻧﻴ ﺎ‪ ،‬ﺗﻤ ﺎم وﻗ ﺘﺶ را ﭘ ﺮ‬ ‫ﻣﯽآﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺤﺚ اﻳﻦ ﻧﻴ ﺴﺖ آ ﻪ ﺑ ﻴﻦ ﻃﻠﺒ ﻪه ﺎ و ﻣﺪرﺳ ﻴﻦ اﻳ ﻦ ﻣﻜﺘ ﺐ‬ ‫»اﻧ ﺴﺎن«ه ﺎﻳﯽ ﻃﺒﻴﻌ ﯽ ﻳﺎﻓ ﺖ ﻧﻤ ﯽﺷ ﻮد‪ .‬ﺷ ﺎﻳﺪ ﺑ ﺸﻮد‪ .‬اﻣ ﺎ وﻗﺘ ﯽ‬ ‫اﻳﻨﺎن ﭘﺎ ﺑﻪ ﮔﺮدوﻧﻪﯼ ﻗﺪرت ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﻝﻴﻞ اﻳﻦ آ ﻪ ﺥﻮدﺷ ﺎن‬ ‫را ﻧﺎﻳﺒ ﺎن ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ‪ ،‬ﺥ ﺪا و ﺑ ﺎﻝﻄﺒﻊ ﻣﻌ ﺼﻮم و ﻣﺒ ﺮﯼ از ﻣ ﺴﺌﻮﻝﻴﺖ‬ ‫ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﯽآﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺥﻄﺮ ﺁﻏﺎز ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺥﻄﺮ اﻳﻦ ﺝﺎﺳﺖ آﻪ اﻳﻦ دﻳﻦ و اﻳ ﻦ ﻣ ﺬهﺐ ﺗﻨﻬ ﺎ ﺥ ﻮدش‬ ‫را ﺝﺎﻧ ﺸﻴﻦ ﺥ ﺪا ﻣ ﯽداﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺗﻨﻬ ﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﺥ ﻮدش ﻣﺮﺝﻌﻴ ﺖ و‬ ‫ﻣ ﺸﺮوﻋﻴﺖ ﻗﺎﺋ ﻞ اﺳ ﺖ‪ .‬در واﻗ ﻊ ﻣ ﯽﺥﻮاه ﺪ دﻳﮕ ﺮان و‬

‫‪٦٩‬‬

‫دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن را ﺑ ﻪ ﺿ ﺮب آ ﺸﺘﺎر ه ﻢ آ ﻪ ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻪ »ﺑﻬ ﺸﺖ«‬ ‫ﺳﺮازﻳﺮ آﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺷﻜﺎل اﻳﻦ ﺝﺎﺳﺖ آﻪ ﺑﺮاﯼ ه ﻴﭻ دﻳ ﻦ و ﭘﻴﻐﻤﺒ ﺮ دﻳﮕ ﺮﯼ‬ ‫ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ ﻗﺮاﺋ ﺖ دﻳﮕ ﺮﯼ از دﻳ ﻦ ﺥﻮدﺷ ﺎن‬ ‫هﻢ ﻣﺸﺮوﻋﻴﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻗﺎﻧﻮن ﻋﺎم اﺳ ﺖ‪ .‬در ﻣ ﻮرد ﺗﻤ ﺎم‬ ‫ﻓﺮﻗ ﻪه ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ و ﺗﻤ ﺎم ﻧﮕ ﺮشه ﺎﯼ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﺷ ﻴﻌﻪ )ﺑ ﻪ‬ ‫ﻃﻮرﺥﺎص( و اﺳﻼم )ﺑﻪ ﻃﻮرﻋﺎم( ﺻﺎدق اﺳﺖ‪ .‬اﺳﻼم ﺑﻪ هﻤﻴﻦ‬ ‫دﻝﻴﻞ دﻳ ِﻦ ﺷﻤﺸﻴﺮ‪ ،‬ﺥﺸﻮﻧﺖ‪ ،‬آﺸﺘﺎر و ﻗﺘﻞ ﻋﺎم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﻣ ﺎ »ﻣﺘﺎﺳ ﻔﺎﻧﻪ« ﺗﺠﺮﺑ ﻪﯼ اروﭘ ﺎ ﭘ ﺲ از ه ﺰار ﺳ ﺎل‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﺎپ و آﻠﻴﺴﺎ ﺛﺎﺑ ﺖ آ ﺮد ک ﻪ هﻤ ﺎﻧﻄﻮر آ ﻪ آ ﺮﻩﯼ زﻣ ﻴﻦ‬ ‫در ﺣﺮآ ﺖ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺝﺎﻳﮕ ﺎﻩ ارﺑ ﺎب دﻳ ﻦ ه ﻢ در َدوَران و ﻧﻮﺳ ﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﮔﺎﻩ هﻢ ﻣﯽﺷﻮد آﻪ دﻳﻦ از ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺝ ﺪا ﺷ ﻮد‪ .‬و ﻳ ﻚ ﺥﻴ ﻞ‬ ‫داﻧ ﺸﻤﻨﺪ‪ ،‬ﻓﻴﻠ ﺴﻮف و دﮔﺮاﻧ ﺪﻳﺶ‪ ،‬ﺥ ﻮ ِد دﻳ ﻦ را ﺑ ﻪ ﻧﻘ ﺪ ﺑﻜ ﺸﻨﺪ و‬ ‫آﻠﯽ هﻢ اﺷﻜﺎ ِل ﺷﺮﻋﯽ و رﺳﻤﯽ از درو ِن ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ ﺁن اﺳﺘﺨﺮاج‬ ‫آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫»‪ ...‬رهﺒﺮ ﻣﺬهﺒﯽ آﻠﻴ ﺴﺎﯼ ﻳ ﻚ ﻣﻴﻠﻴ ﺎرد ﻧﻔ ﺮﯼ آﺎﺗﻮﻝﻴ ﻚ‪،‬‬ ‫ﺑﻪﺻﻮرﺗﯽ رﺳﻤﯽ و ﻃﯽ ﻣﺮاﺳﻤﯽ آﻪ ﺗﻠﻮﻳﺰﻳﻮنه ﺎﯼ ﺑ ﻴﻦاﻝﻤﻠﻠ ﯽ‪،‬‬ ‫ﺁن را در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻧﻈ ﺮ هﻤ ﻪﯼ ﺝﻬﺎﻧﻴ ﺎن ﻗ ﺮار ﻣ ﯽدهﻨ ﺪ‪ ،‬از ﺑﺎﺑ ﺖ‬ ‫هﻤﻪﯼ ﺷﻤﺸﻴﺮآﺸﯽهﺎﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪﯼ آﻠﻴﺴﺎ در ﺝﻨ ﮓه ﺎﯼ ﺻ ﻠﻴﺒﯽ و‬ ‫ﺝﻨ ﮓه ﺎﯼ داﺥﻠ ﯽ ﻣ ﺬهﺒﯽ و ﻗﺘ ﻞ ﻋ ﺎمه ﺎﯼ ﻣ ﺴﺘﻌﻤﺮاﺗﯽ و ﺁدم‬ ‫ﺳ ﻮزﯼه ﺎﯼ دﻳ ﻮانه ﺎﯼ ﺗﻔﺘ ﻴﺶ ﻋﻘﺎﻳ ﺪ‪ ،‬از ﭘﻴ ﺸﮕﺎﻩ ﺥﺪاوﻧ ﺪ و از‬ ‫ارواح ﻗﺮﺑﺎﻧﻴ ﺎن اﻳ ﻦ آ ﺸﺘﺎرهﺎ و از هﻤ ﻪﯼ ﺑ ﺸﺮﻳﺖ ﺗﻘﺎﺿ ﺎﯼ‬ ‫ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽآﻨﺪ‪(٥٤) «.‬‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﻣﺤﺘﻮم هﻤﻪﯼ ﺝﺮﻳﺎنهﺎﯼ دﻳﻨﯽ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﯽ و‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻝﻮژﻳﻜﯽ اﺳﺖ آﻪ اﮔﺮ ﻣﯽﺥﻮاهﻨﺪ هﻢ چﻨ ﺎن در ﭘ ﺴﺘﻮﯼ ﺑ ﺎور‬ ‫ﺑﺮﺥ ﯽ از اﻧ ﺴﺎنه ﺎ اﻣﻜ ﺎن اداﻣ ﻪﯼ ﺣﻴ ﺎت داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ از‬ ‫ﻓﺮهﻨﮓ ﺳﺘﻴﺰﯼ و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ اﻧﺴﺎن دﺳﺖ ﺑﺮدارﻧﺪ!‬

‫‪٧٠‬‬

‫ﺑﻨ ﺎﺑﺮاﻳﻦ چ ﻪ اﺳ ﻼﻣﻴﻮن ﺑﺨﻮاهﻨ ﺪ و چ ﻪ دوﺳ ﺖ ﻧﺪاﺷ ﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷ ﻨﺪ و ﻳ ﺎ ه ﻢچﻨ ﺎن ﺑ ﺎ ﺷﻤ ﺸﻴﺮهﺎﯼ ﺁﺥﺘ ﻪ در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺳ ﻴﻞ ﺁﮔ ﺎهﯽ‬ ‫ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﻏﻴﺮﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳ ﻴﻨﻪﺳ ﭙﺮ آﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺝﻬ ﺎن اﻳ ﻦ ﺗﺠﺮﺑ ﻪﯼ‬ ‫ﻣﻮﻓ ﻖ را داﺷ ﺘﻪ اﺳ ﺖ و ﻧﺘﻴﺠ ﻪﯼ ﺛﻤ ﺮﺑﺨﺶ ﺁن را آ ﻪ هﻤﺎﻧ ﺎ‬ ‫»ﺝﺪاﻳﯽ دﻳﻦ از ﺣﻜﻮﻣﺖ« اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ چﺸﻢ دﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺁﻧﭽ ﻪ ﻣ ﯽﻣﺎﻧ ﺪ اﻳ ﻦ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﻣ ﺎ ﻧﻴ ﺰ از ﺗﺠﺮﺑ ﻪﯼ دوران‬ ‫رﻧﺴﺎﻧﺲ اروﭘﺎ درس ﺑﮕﻴﺮﻳﻢ و ﺗﻴ ﻎ ﺁﺥﺘ ﻪﯼ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﻤﺪاران ﺷ ﻴﻌﯽ‬ ‫ﺣﺎآﻢ را ﺑﺎ ﻋﻨﺼﺮ ﺁﮔﺎهﯽ آُﻨﺪ و ﺑﯽ اﺛﺮ آ ﺮدﻩ‪ ،‬دﺳ ﺖ ﻣ ﺬهﺐ را‬ ‫از ﻗﺪرت دوﻝﺘﯽ آﻮﺗﺎﻩ آﻨﻴﻢ! ﺑﻌﺪ هﻢ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ ﻋﻠﻤﺎﯼ اﻋﻼم‪ ،‬اﮔﺮ‬ ‫هﻨﻮز ﻣﺮﻳﺪاﻧﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪاﯼ ﺷﺒﻴﻪ ﺑ ﻪ واﺗﻴﻜ ﺎن در ﻗ ﻢ و‬ ‫ﻧﺠﻒ ﺑﺴﺎزﻳﻢ‪.‬‬

‫‪٧١‬‬

‫ﻣﺎدرم زﻳﺒﺎ ﻧﺸﺪ‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺁﻳﻪهﺎ و رواﻳﺖهﺎ‬ ‫ﻣﺎدرم‪ ،‬هﺮاﺳﺎ ِن زﻳﺒﺎﺋﯽاش‬ ‫ﺻﺪاﻳﺶ را در ﺣﺠﺎب آﺸﻴﺪ‬ ‫ﻧﮕﺎهﺶ را در ﺣﺠﺎب آﺸﻴﺪ‬ ‫و ﻝﺒﺨﻨﺪش را‪ ،‬از روﯼ هﺰار ﺣﺪﻳﺚ‬

‫ﻣﻴﺰان آﺮد‬ ‫رﺿﺎ ﻓﺮﻣﻨﺪ‬

‫‪٧٢‬‬

‫اﻋﺪام ِ ﺑﺎور‬ ‫ﺑﺮﮔ ﺮدﻳﻢ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦآ ﻪ اﺳﺎﺳ ﺎ ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ از آﺠ ﺎ ﺁﻣ ﺪﻩ‬ ‫اﺳﺖ؟ ﺁﻳﺎ اﻳﻦ ﻣﺬهﺐ واﻗﻌﺎ ﺑﺮداﺷﺖ اﻳﺮاﻧﯽ ﻣﺎ از اﺳﻼم اﺳﺖ‪ ،‬ﻳ ﺎ‬ ‫اﻳﻦ آﻪ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺥﻮد اﺳﻼم آﻪ دﻳﻨﯽ ﻋﺮﺑﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻓﺮﻗ ﻪاﯼ وارداﺗ ﯽ‬ ‫اﺳ ﺖ‪ ،‬و ﺑ ﻪ ﺿ ﺮب ﺷﻤ ﺸﻴﺮ‪ ،‬ﺥ ﻮﻧﺮﻳﺰﯼ‪ ،‬دروغ ﭘ ﺮدازﯼ و‬ ‫ﺳﺎﻧﺴﻮر ﺑﻪ ﺥﻮر ِد ﻣﺎ دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ؟‬ ‫»در ﻗ ﺮن ﺷ ﺎﻧﺰدهﻢ ﻣ ﻴﻼدﯼ هﻮﻳ ﺖ ﻣﻠ ﯽ ﻣ ﺎ زﻳ ِﺮ ﺁوا ِر‬ ‫ﻧ ﻮﻋﯽ هﻮﻳ ﺖ ﻣ ﺬهﺒﯽ )ﺷ ﻴﻌﯽ( ﻣ ﺪﻓﻮن ﺷ ﺪﻩ ﺑ ﻮد و ﺑ ﻪ ﺥ ﺎﻃﺮ‬ ‫اﺥﺘﻨﺎق ﺳﻴﺎﺳﯽ و ﻣﺬهﺒﯽ ﭘﺎدﺷﺎهﺎن ﺻﻔﻮﯼ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﺷ ﺎﻋﺮان‬ ‫و ﻣﺘﻔﻜ ﺮان اﻳﺮاﻧ ﯽ ﺑ ﻪ هﻨ ﺪ ﮔﺮﻳﺨﺘﻨ ﺪ… ﺣ ﺎﻓﻆ ﻣﻌﺎﺻ ﺮ و ﻣﺒﺎﺷ ﺮ‬ ‫ﭘﺎدﺷﺎﻩ ِ ﻋﺮب ﺗﺒ ﺎ ِر ﻣﺘﻌ ﺼﺐ و ﻣﺘ ﺪﻳﻨﯽ اﺳ ﺖ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﻣﺒﺎرزاﻝ ﺪﻳﻦ‬ ‫آﻪ از ﻓﺮط ﺗﻌﺼﺐ ﺑﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم ﻣﯽﺥﻮاﺳﺖ ﺁراﻣﮕ ﺎﻩ ﺳ ﻌﺪﯼ را‬ ‫ﺑﻪ ﺥﺎﻃﺮ ﺑﻌﻀﯽ اﺷﻌﺎرش ﺑﺴﻮزاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺒﺎرزاﻝﺪﻳﻦ ﺳﻠﻄﺎﻧﯽ ﺑﻮد آ ﻪ‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺗﺎ ِر ﻣﻮﻳﯽ از ﺣﻀﺮت ﻣﺤﻤ ﺪ ﺳ ﺎله ﺎ ﺷ ﻬﺮهﺎﯼ ﺑ ﻢ و‬ ‫آﺮﻣ ﺎن را زﻳ ﺮورو آ ﺮد و ﺑ ﺮاﯼ اﺳ ﺘﻘﺮار اﺳ ﻼم ﺝﻨ ﮓه ﺎﯼ‬ ‫ﻣﻘ ﺪس )ﻏ ﺰوات( ﺑ ﺮاﻩ اﻧ ﺪاﺥﺖ و ﺑ ﺮاﯼ اﺝ ﺮاﯼ آﺎﻣ ِﻞ ﻧﻬ ﯽ از‬ ‫ﻣﻨﻜﺮ و ﺣﺪود اﺳﻼﻣﯽ‪ ،‬در ﻋﻴﻦ ﺳﻠﻄﻨﺖ‪ ،‬ﺥﻮد وﻇﻴﻔﻪﯼ ﻣﺤﺘ ﺴﺐ‬ ‫و ﺣﺎآﻢ ﺷﺮع را ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻳﻦآﺎر در ﺣﺎل ﻋﺒ ﺎدت‬ ‫ﺣﺘﺎ ﻧﻤﺎز و ﻗﺮاﺋ ﺖ ﻗ ﺮﺁن را ﺗ ﺮك ﻣ ﯽآ ﺮد و ﻣﺘﻬﻤ ﺎﻧﯽ را آ ﻪ ﺑ ﻪ‬ ‫ﻧﺰدش ﻣﯽﺁوردﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﺥﻮد ﻣﯽآ ﺸﺖ‪ .‬ﺳ ﭙﺲ ﺑﺮﻣ ﯽﮔ ﺸﺖ و‬ ‫ﺑﻪ اداﯼ ﻧﻤﺎز و ﺗﻼوت ﻗﺮﺁن ﻣﺸﻐﻮل ﻣﯽﺷﺪ…‬ ‫»دورﻩﯼ ﺻﻔﻮﯼ ﻧﻴﺰ دورﻩﯼ ﺷﺪﻳﺪﺗ ﺮﻳﻦ اﺳ ﺘﺒﺪاد ﻣ ﺬهﺒﯽ‬ ‫ﺑ ﻮد‪ .‬اﻳ ﻦ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ اﺳﺎﺳ ﺎ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ دﻳﻨ ﯽ ﺑ ﻮد و ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ ﺝﻬ ﺖ‬ ‫ﻋﻠﻤ ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺑ ﻴﺶ از رﺝ ﺎل ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و ﻋﻠﻤ ﯽ ﻣﻘ ﺎم و اهﻤﻴ ﺖ‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٧٣‬‬

‫»ﺣﻜﻮﻣ ﺖه ﺎﯼ ﺻ ﻔﻮﯼ ﺑ ﺎ ﺁوردن ﮔﺮوه ﯽ از ﻋﻠﻤ ﺎﯼ‬ ‫ﺷ ﻴﻌﯽ از ﻧ ﻮاﺣﯽ ﻝﺒﻨ ﺎن )ﺝﺒ ﻞﻋﺎﻣ ﻞ( آﻮﺷ ﻴﺪﻧﺪ ﺗ ﺎ اﺻ ﻮل‬ ‫اﻳ ﺪﺋﻮﻝﻮژﻳﻚ ﻳ ﻚ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﺷ ﻴﻌﯽ را ﺗ ﺪوﻳﻦ آﻨﻨ ﺪ و ﻝ ﺬا‬ ‫ﺑﺤﺎراﻻﻧﻮارهﺎ و ﺣ ﻖاﻝﻴﻘﻴﻨﻬ ﺎﯼ )ﻣ ﻼ( ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎﻗﺮ ﻣﺠﻠ ﺴﯽ ﭘﺎﻳ ﻪﯼ‬ ‫آﺎر و ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ﯽ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﺻ ﻔﻮﯼ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬ﺑ ﺎ رﺳ ﻤﻴﺖ‬ ‫ﻳﺎﻓﺘﻦ و اﺳﺘﻘﺮا ِر ﻣﺬهﺐ ﺗﺸﻴﻊ آﻪ ﺑﺎ ﻗﺘﻞﻋﺎم و آﺸﺘﺎرهﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ‬ ‫هﻤﺮاﻩ ﺑﻮد‪ ،‬هﻤﻪﯼ ﻣﺘﻔﻜﺮان‪ ،‬ﻓﻼﺳﻔﻪ‪ ،‬ﺷ ﺎﻋﺮان ﺁزاداﻧ ﺪﻳﺶ و ﺣﺘ ﺎ‬ ‫ﭘﻴﺮوان ﻣﺬاهﺐ ﺗﺴﻨﻦ ﻣﻮرد ﺗﻌﻘﻴﺐ و ﺁزار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻄ ﻮرﯼ‬ ‫آ ﻪ ﻣ ﺜﻼ ﺑ ﻪ ﻓﺮﻣ ﺎن ﺷ ﺎﻩ ﻋﺒ ﺎس‪ ،‬ﺑ ﺰرگﺗ ﺮﻳﻦ و ﻣﻌ ﺮوفﺗ ﺮﻳﻦ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩﯼ ﺥﻂ ﻧﺴﺘﻌﻠﻴﻖ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻴﺮﻋﻤﺎد ﻗﺰوﻳﻨﯽ را ﺑﻪ اﺗﻬﺎم ﺗ ﺴﻨﻦ‬ ‫ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ آﺮدﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﻤﻨﻮﻋﻴ ﺖ ﻋﻠ ﻢ و ﻓﻠ ﺴﻔﻪ و ﺗ ﺸﻮﻳﻖ و ﺗ ﺮوﻳﺞ‬ ‫ﺗﻌﺰﻳﻪ‪ ،‬ﮔﺮﻳﻪ‪ ،‬ﻧﻮﺣﻪ ﺥﻮاﻧﯽ‪ ،‬ﻋ ﺰادارﯼ و رواج ﺥﺮاﻓ ﺎت ﻣ ﺬهﺒﯽ‬ ‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺝﺎﻣﻌﻪﯼ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﺳﻮﯼ اﻧﺤﻄ ﺎط ﻓﺮهﻨﮕ ﯽ‪ ،‬روﺣ ﯽ‬ ‫و اﺝﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﺳ ﻮق داد و ﺑﺎﻋ ﺚ ﺷ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺴﻴﺎرﯼ از ﺷ ﺎﻋﺮان و‬ ‫ﻣﺘﻔﻜ ﺮان ﺁزاداﻧ ﺪﻳﺶ از اﻳ ﺮان ﮔﺮﻳﺨﺘ ﻪ و ﺑ ﻪ هﻨﺪوﺳ ﺘﺎن ﻣﺘ ﻮارﯼ‬ ‫ﺷﺪﻧﺪ‪(٥٥)«.‬‬ ‫»درﺳﺖ اﺳﺖ آﻪ ﻓﻘﺪان اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻄﻠﻖ در ﻋﺼﺮ ﺻ ﻔﻮﯼ‬ ‫اﺻ ﻮﻻ ﺑ ﻪ ﺑﺮﺁﻣ ﺪن چﻨ ﻴﻦ ﭘﻴ ﺸﺮﻓﺖه ﺎﻳﯽ اﺝ ﺎزﻩ ﻧﻤ ﯽداد و اﮔ ﺮ‬ ‫ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻧﮕ ﺎران وﺝ ﻮد چﻨ ﻴﻦ ﺳ ﻄﺢ ﭘﻴ ﺸﺮﻓﺘﻪاﯼ را ﮔ ﺰارش‬ ‫آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬از ﭘ ﺴﻤﺎﻧﺪﻩﯼ ﺁﺥ ﺮﻳﻦ آﻮﺷ ﺶه ﺎﯼ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﺳ ﺨﻦ‬ ‫راﻧﺪﻩاﻧﺪ آﻪ در اﻳ ﻦ دوران ﺗ ﺪاوم ﻳﺎﻓﺘ ﻪ و در ﻋ ﺼﺮ ﺻ ﻔﻮﯼ رو‬ ‫ﺑﻪ زوال ﻧﻬﺎد‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺪان ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ آﻪ ﺑﺎ ﻧﮕﺎهﯽ ﺑﻪ اﻳﺮان ﻣﻌﺎﺻ ﺮ ـ‬ ‫ﭘ ﺲ از ﺑﺮﻗ ﺮارﯼ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ـ ﺁﻧﭽ ﻪ را آ ﻪ هﻨ ﻮز از‬ ‫زﻳﺮﺑﻨﺎﯼ ﻣﺎدﯼ و ﺗﻮاﻧ ﺎﻳﯽ ﻣﻌﻨ ﻮﯼ ﺑ ﻪ ﺝ ﺎﯼ ﻣﺎﻧ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠ ﻪﯼ‬ ‫ﺑﺮﻗﺮارﯼ اﻳﻦ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻴﺎﻧﮕﺎرﻳﻢ!‬ ‫»ﺗﺸﺎﺑﻬﯽ آﻪ ﻣﻴﺎن ﺣﻜﻮﻣ ﺖ ﺻ ﻔﻮﯼ و ﺣﻜﻮﻣ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ‬ ‫در اﻳﻦ روزﮔﺎر ﺑﻪ ذهﻦ ﺥﻄﻮر ﻣﯽآﻨﺪ‪ ،‬اﺗﻔﺎﻗﯽ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬واﻗﻌﺎ ﻧﻴ ﺰ‬ ‫ﺗﺴﻠﻂ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺷﻴﻌﻪﯼ ﺻﻔﻮﯼ در چﻬﺎر ﻗﺮن ﭘﻴﺶ ـ چﻪ از ﻧﻈ ﺮ‬

‫‪٧٤‬‬

‫ﻣﺎهﻴﺖ و چﻪ ﭘﻴﺎﻣﺪهﺎﻳﺶ ـ هﻤﺎن ﺑﻮد آﻪ اﻳﻦ روزهﺎ ﺷﺎهﺪ ﺗﻜ ﺮار‬ ‫ﻓﺎﺝﻌﻪ اﻧﮕﻴﺰش هﺴﺘﻴﻢ‪) .‬ﺣﺘﺎ( اﺿﻤﺤﻼل اﻳ ﺮان در زﻳ ﺮ ﺳ ﻠﻄﻪﯼ‬ ‫دوﻣﻴﻦ ﻧﺴﺨﻪﯼ ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﭘﺮﺷﺘﺎبﺗﺮ اﺳﺖ‪(٥٦)«.‬‬ ‫»ﺑ ﻪ ﺝ ﺎن ﺗ ﻮ اﮔ ﺮ ﻳ ﻚ ﺝﻠ ﺪ آﺘ ﺎب ﺑﺤ ﺎر )ﺑﺤ ﺎراﻻﻧ ﻮار‬ ‫ﻣﺠﻠﺴﯽ( را در هﺮ ﻣﻠﺘﯽ اﻧﺘﺸﺎر دهﻨ ﺪ و در دﻣ ﺎغه ﺎﯼ ﺁﻧ ﺎن اﻳ ﻦ‬ ‫ﺥﺮاﻓ ﺎت را اﺳ ﺘﻮار و رﻳ ﺸﻪ دار دارﻧ ﺪ‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ اﻣﻴ ﺪ ﻧﺠ ﺎت از‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﺁنهﺎ ﻣﺸﻜﻞ و دﺷﻮار اﺳﺖ‪(٥٧)«.‬‬ ‫ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩه ﺎﯼ راﻳ ﺞ اﻳ ﻦ ﻋﻠﻤ ﺎء ﺑ ﺮاﯼ در‬ ‫چﻨﮓ ﻧﮕﺎﻩ داﺷﺘﻦ اﻣ ﺖ ِ ﻣﻌﺘﻘ ﺪ ﭘ ﯽﺑﺒ ﺮﻳﻢ‪ ،‬آ ﺎﻓﯽ اﺳ ﺖ ﻧﮕ ﺎهﯽ ﺑ ﻪ‬ ‫ﺳﺮﻧﻮﺷ ﺖ دﻳﮕ ِﺮ اﻳﺮاﻧﻴ ﺎﻧﯽ ﺑﻴﻨ ﺪازﻳﻢ آ ﻪ ﺑ ﺎور‪ ،‬دﻳ ﻦ و ﻣ ﺴﻠﻚ‬ ‫دﻳﮕﺮﯼ داﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﮕﺎﻩ از ﻳ ﻚ زاوﻳ ﻪ ﻣﻴ ﺰا ِن ﺥ ﺸﻮﻧﺖ ِ ﻧﻬﻔﺘ ﻪ‬ ‫در ﺗ ﺸﻴﻊ را ﺑ ﻪ ﻧﻤ ﺎﻳﺶ ﻣ ﯽﮔ ﺬارد و از ﺳ ﻮﻳﯽ ﻣﻴ ﺰا ِن وﺣ ﺸﺖ‬ ‫رهﺒﺮان ﺷﻴﻌﯽ را از هﺮ ﻧﻮع دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﯽ ﺁﺷﻜﺎر ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬‬ ‫ﺳﺮدﻣﺪاران ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻓﻌﻠ ﯽ ﺗﻬ ﺮان و وزارت ﺑﺎﺻ ﻄﻼح‬ ‫ارﺷ ﺎد ِ ﺁن در ﺗﺠﺪﻳ ﺪ چ ﺎپ آﺘ ﺎب ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣ ﺸﺮوﻃﻪﯼ اﺣﻤ ﺪ‬ ‫آﺴﺮوﯼ دﻝﻴﻞ ﺗ ﺮور ﺷ ﺎدروان آ ﺴﺮوﯼ را چﻨ ﻴﻦ ﻃ ﺮح ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‬ ‫آﻪ ﺥﺸ ِﻢ اﻧﻘﻼﺑﯽ ﻣﺮد ِم ﻣﺴﻠﻤﺎن در ﺻﻔﻴ ِﺮ ﮔﻠﻮﻝﻪاﯼ ﺑﻪ دﺳ ﺖ ﻳﻜ ﯽ‬ ‫از ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﺑﻪ ﺣﻴﺎت او ﺥﺎﺗﻤﻪ داد‪.‬‬ ‫»ﺗ ﺎرﻳﺦ ﻣ ﺸﺮوﻃﻪﯼ اﻳ ﺮان ﻣﺤ ﺼﻮل دوران ﭘﺎآ ﺪﻳﻨﯽ‬ ‫اوﺳﺖ‪ .‬ﺑﻄﻮرﯼ آﻪ در ﺝﺎﯼ ﺝﺎﯼ آﺘ ﺎب ﻣ ﯽﺗ ﻮان ﭘﺎآ ﺪﻳﻨﯽ او را‬ ‫در ﺑﺮﺥ ﻮرد ﺑ ﺎ ﻣﻌﺘﻘ ﺪات دﻳﻨ ﯽ و ﻣﻘﺪﺳ ﺎت ﻣ ﺬهﺒﯽ و ﻋﻠﻤ ﺎء و‬ ‫روﺣﺎﻧﻴﻮن ﻣ ﺸﺎهﺪﻩ آ ﺮد‪ .‬ﻧﺎﻣﻴ ﺪن ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ ﺑ ﻪ آ ﻴﺶ ﺷ ﻴﻌﻪ و‬ ‫ﺣﻀﺮت ﻋﺒﺪاﻝﻌﻈﻴﻢ )ع( ﺑﻪ ﻋﺒ ﺪاﻝﻌﻈﻴﻢ و ﻋﻠﻤ ﺎء ﺑ ﻪ ﻣﻼﻳ ﺎن و…‬ ‫چﻴﺰﯼ ﺝﺰ ﺗﺤﻘﻴﺮ و ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺁﻧﻬ ﺎ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم ﭘﺎآ ﺪﻳﻨﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﻋﻘﻴ ﺪﻩﯼ‬ ‫ﺳﺨﻴﻒ و ﻣﻨﺤﺮﻓﯽ آ ﻪ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ﺣﻮﺻ ﻠﻪﯼ ﻣ ﺮدم ﻣ ﺴﻠﻤﺎن را ﺑ ﻪ‬ ‫ﺳﺮﺁورد و ﺥﺸﻢ اﻧﻘﻼﺑﯽﺷﺎن در ﺻﻔﻴﺮ ﮔﻠﻮﻝﻪاﯼ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻳﻜﯽ از‬ ‫ﻓﺪاﺋﻴﺎن اﺳﻼم ﺑﻪ ﺣﻴﺎت او ﭘﺎﻳﺎن داد‪(٥٨) «.‬‬

‫‪٧٥‬‬

‫آﺸﻮرﯼ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎم اﻳ ﺮان آ ﻪ در ﻗ ﺮن هﻔ ﺘﻢ ﻣ ﻴﻼدﯼ ﺗﻮﺳ ﻂ‬ ‫اﻋ ﺮاب ﻓ ﺘﺢ ﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻪاﯼ از ادﻳ ﺎن زردﺷ ﺘﯽ‪ ،‬ﻣ ﺴﻴﺤﯽ‪،‬‬ ‫ﻳﻬ ﻮدﯼ‪ ،‬ﻣ ﺎﻧﻮﯼ‪ ،‬ﻣﺰدآ ﯽ و ﺑ ﻮداﻳﯽ ﺑ ﻮد‪ .‬ﭘ ﺲ از ‪٩٠٠‬ﺳ ﺎل‬ ‫آﺸﻮرﯼ آﻪ ﺑﻪ دﺳ ﺖ ﺷ ﺎﻩ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ ﺻ ﻔﻮﯼ ﺳﺮﺳﻠ ﺴﻠﻪﯼ ﺷ ﺎهﺎ ِن‬ ‫ﺷﻴﻌﻪﯼ ﺻﻔﻮﯼ ﻓﺘﺢ ﺷﺪ‪» ،‬چﻬﺎرداﻧﮓ« ﺁن ﺳﻨﯽ ﺑ ﻮد و آ ﺸﻮرﯼ‬ ‫آ ﻪ ﭘ ﺲ از ‪ ١٤٠٠‬ﺳ ﺎل ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ ﺣﺎآﻤ ﺎن ﻓﻌﻠ ﯽ ﻓ ﺘﺢ ﺷ ﺪ‪،‬‬ ‫»ﺷﺶداﻧﮓ« ﺁن ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫»در ﺣﺪود ﺳﺎلهﺎﯼ ‪ ١٠٦٢‬ﺗﺎ ‪ ١٠٧٠‬هﺠﺮﯼ در زﻣ ﺎن‬ ‫ﺷﺎﻩ ﻋﺒﺎس دوم‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳﺎ ِن اﺻ ﻔﻬﺎن ﻳ ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ اﺳ ﻼم ﻣ ﯽ ﺁوردﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ‬ ‫ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ‪(٥٩)«.‬‬ ‫»در دوران ﺻ ﻔﻮﯼ ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﻣ ﺪت آﻮﺗ ﺎهﯽ اآﺜﺮﻳ ﺖ‬ ‫ﺳﻨﯽ )اﻳﺮان( را ﺑﻪ آﺸﺘﺎرﯼ دهﺸﺘﻨﺎك ﺑﻪ اﻗﻠﻴﺘ ﯽ ﺗ ﺮس ﺥ ﻮردﻩ و‬ ‫ﻧﺎچﻴﺰ ﺑﺪل ﺳﺎﺥﺖ‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ اﻳﺮان دﻳﮕﺮ ﺷﻮرﻩ زارﯼ ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﺁن‬ ‫هﻴﭻ ﺑﺬ ِر دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﯽ روﺋﻴﺪن ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ‪(٦٠) «.‬‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺬهﺒﯽ ﺥﺮاﻓ ﺎﺗﯽ ﺻ ﻔﻮﻳﺎن ﺷ ﻴﻌﻪ ﻧﺨ ﺴﺖ ﺗﻮﺳ ﻂ‬ ‫ﻣﺤﻤﻮد اﻓﻐﺎن و ﺳﭙﺲ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺎدر ﺷ ﺎﻩ اﻓ ﺸﺎر ﭘ ﺲ از ‪ ٢٤٠‬ﺳ ﺎل‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖ ِ ﺗﻮام ﺑﺎ ﺝﻨﺎﻳﺖ و ﺗﻔﺮﻗﻪ اﻓﻜﻨﯽ ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﻨﻘﺮض ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻗﺼﺪم از ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺁوردن اﻳﻦ اﺳﻨﺎد‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﯽ ﻧﻴ ﺴﺖ؛‬ ‫ﺑﻠﻜ ﻪ ﺳ ﻌﯽ دارم ﺑ ﻪ ﺷ ﻴﻮﻩه ﺎﯼ »ﻣﺤﺘ ﻮم ِ ﻣ ﺬهﺐ ِ در ﺣﻜﻮﻣ ﺖ«‬ ‫ﻧﮕ ﺎهﯽ ﺑﻴﻨ ﺪازم‪ ،‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ ﺷ ﻤﻪاﯼ از اﻋﻤ ﺎل ﺷ ﺎﻩ ﺳ ﻠﻄﺎن‬ ‫ﺣ ﺴﻴﻦ ﺻ ﻔﻮﯼ را ﺑ ﺮاﯼ ﺷ ﻨﺎﺥﺖ ﺑﻴ ﺸﺘ ِﺮ ﻧﻘ ﺶ دﻳ ﻦ در ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‬ ‫ﻣﺜﺎل ﻣﯽﺁورم‪.‬‬ ‫در آﺘ ﺎب اﻧﻘ ﺮاض ﺳﻠ ﺴﻠﻪﯼ ﺻ ﻔﻮﻳﻪ ﻧﻮﺷ ﺘﻪﯼ ﻻرﻧ ﺲ‬ ‫ﻻآﻬ ﺎرت ﺗﺮﺝﻤ ﻪﯼ اﺳ ﻤﺎﻋﻴﻞ دوﻝﺘ ﺸﺎهﯽ ﺁﻣ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ …» :‬وﻝ ﯽ‬ ‫ﺷﺎﻩ در ﻣ ﻨﺠﻼب اﻧﺪﻳ ﺸﻪه ﺎﯼ آﻮدآﺎﻧ ﻪ و ﺥﺮاﻓ ﯽ ﺥ ﻮد ﻏﻮﻃ ﻪور‬ ‫ﺑﻮد … ﭘﺲ از ﺁﻧﻜﻪ ازﺑﻜﺎن ﺑ ﻪ ﺥﺮاﺳ ﺎن ﺣﻤﻠ ﻪ ﺑﺮدﻧ ﺪ‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺥﺒ ﺮ‬ ‫را ﺑ ﻪ ﮔ ﻮش ﺷ ﺎﻩ ﺳ ﻠﻄﺎن ﺣ ﺴﻴﻦ رﺳ ﺎﻧﻴﺪﻧﺪ‪ .‬ﺷ ﺎﻩ در ﺁن ﻝﺤﻈ ﻪ ﺑ ﺎ‬

‫‪٧٦‬‬

‫ﺑﭽﻪ ﮔﺮﺑﻪاﯼ ﺑﻪ ﺑﺎزﯼ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻮد و ﭘ ﺮﯼ را ﺑ ﻪ رﻳ ﺴﻤﺎﻧﯽ ﺑ ﺴﺘﻪ‬ ‫و ﺑﻪ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﺣﻴ ﻮان ﻣ ﯽآ ﺸﻴﺪ… وزﻳ ﺮ ﻣﻨﺘﻈ ﺮ‬ ‫ﺑﻮد ﺷﺎﻩ چﻪ دﺳ ﺘﻮرﯼ در ﺁن ﺥ ﺼﻮص ﺻ ﺎدر ﻣ ﯽ آﻨ ﺪ‪ .‬ﻧﺎﮔﻬ ﺎن‬ ‫ﺷ ﺎﻩ ﺳ ﻠﻄﺎن ﺣ ﺴﻴﻦ ﺑ ﻪ وﯼ ﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﭘ ﺲ از ﭘﺎﻳ ﺎن ﺑ ﺎزﯼ ﺑ ﺎ او‬ ‫ﻣﺸﻮرت ﺥﻮاهﺪ آﺮد‪ ،‬وﻝﯽ ﻗ ﻮل ﺥ ﻮد را از ﻳ ﺎد ﺑ ﺮد… در ﺷ ﺐ‬ ‫‪ ١٢‬ژاﻧﻮﻳ ﻪ ‪) ١٧٠٦‬ﻣ ﻴﻼدﯼ( ﻳﻜ ﯽ از ﺳ ﺘﻮنه ﺎﯼ ﺑﻠﻨ ﺪ چ ﻮﺑﯽ‬ ‫ﻗﺼﺮ ﺁﺗﺶ ﮔﺮﻓﺖ و در ﻣﺪت آﻮﺗﺎهﯽ ﺣﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﺳﺘﻮنه ﺎ و‬ ‫ﻗ ﺴﻤﺘﯽ از ﺳ ﻘﻒ ﺳ ﺮاﻳﺖ آ ﺮد… ﺷ ﺎﻩ ﺳ ﻠﻄﺎن ﺣ ﺴﻴﻦ ﺑ ﻪ آ ﺴﯽ‬ ‫اﺝ ﺎزﻩ ﻧ ﺪاد ﺁﺗ ﺶ را ﺥ ﺎﻣﻮش آﻨ ﺪ و… ﮔﻔ ﺖ‪ :‬اﮔ ﺮ ارادﻩﯼ‬ ‫ﺥﺪاوﻧﺪﯼ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪ اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﺗ ﺎﻻر ﺳ ﻮﺥﺘﻪ ﺷ ﻮد‪،‬‬ ‫ﺑﺎ ﺁن ﻣﺨﺎﻝﻔﺘﯽ ﻧﺨﻮاهﻢ آﺮد‪«.‬‬ ‫در ﺑ ﺎرﻩ ﻋﻠ ﻞ ﺷﻜ ﺴﺖ ﺷ ﺎﻩ ﺳ ﻠﻄﺎن ﺣ ﺴﻴﻦ از اﻓﻐ ﺎنه ﺎ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻪاﻧﺪ‪» :‬ﺷﺎﻩ ﺑﻪ ﺝﺎﯼ اﻳﻦ آﻪ ) آﺎرﯼ ﺑﻜﻨﺪ(… ﺑ ﻪ ﻣ ﺸﺎورﻩ ﺑ ﺎ‬ ‫ﻣﻨﺠﻤ ﺎن ﻣ ﯽﭘﺮداﺥ ﺖ و ﺑ ﺮﺁن ﺷ ﺪ آ ﻪ ﻃﺒ ﻖ اﻧ ﺪرز ﻳﻜ ﯽ از‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻧ ﺪهﺎﻧﺶ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮﺑﺎزاﻧﺶ ﺁﺑﮕﻮﺷ ﺖ ﺳ ﺤﺮﺁﻣﻴﺰ ﺑﺪه ﺪ‪ ،‬ﺗ ﺎ‬ ‫ﺳﺮﺑﺎزان ﭘﺲ از ﺥﻮردن ﺁن ﺁﺑﮕﻮﺷﺖ ﻧﺎﻣﺮﺋﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑ ﻪ ﺁﺳ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﻓﺎﻳﻖ ﺁﻳﻨﺪ…« )‪(٦١‬‬ ‫ﺳﻠ ﺴﻠﻪﯼ ﺻ ﻔﻮﻳﺎن ﻣﻨﻘ ﺮض ﻣ ﯽﺷ ﻮد‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺗﺨ ﻢ ﻧﻔ ﺮت‪،‬‬ ‫ﻓﺎﺷﻴ ﺴﻢ ﻣ ﺬهﺒﯽ و ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳ ﺪﯼ را آ ﻪ ﻋﻠﻤ ﺎﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ زﻳ ﺮ ﺑ ﺮق‬ ‫ﺳﺮﻧﻴﺰﻩﯼ ﺻﻔﻮﻳﺎن آﺎﺷﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬هﻢچﻨﺎن و ﺗ ﺎ ه ﻢاآﻨ ﻮن ه ﻢ ﺁﺑﻴ ﺎرﯼ‬ ‫ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺑ ﯽﺝﻬ ﺖ ﻧﻴ ﺴﺖ آ ﻪ ﺁﺗ ﺶ آﻴﻨ ﻪاﯼ آ ﻪ رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ‬ ‫ﺑﺮاﻓﺮوﺥﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺥﺎﻣﻮﺷﯽ ﻧﻤﯽﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺗﻼشهﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﮔﺴﺘﺮدﻩﯼ ﻧﺎدرﺷﺎﻩ اﻓﺸﺎر ﺑﺮاﯼ‬ ‫ﺥ ﺎﻣﻮش آ ﺮدن ﺁﺗ ﺶ ﺝﻨ ﮓه ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺑ ﻴﻦ ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑ ﻪ دﻝﻴ ﻞ‬ ‫ﻧﻔﻮذ ارﺗﺠﺎع‪ ،‬ﺗﻔﺮﻗﻪ و ﻧﻔﺎق ﺗﺎ ﻋﻤﻖ رﻳﺸﻪهﺎﯼ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﺬهﺐ ﺗ ﺸﻴﻊ‬ ‫و ﺗﺴﻨﻦ‪ ،‬ﻧﺎدر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﻤﯽﺷﻮد اﻳﺮان را از ﻧﻜﺒﺖ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‬ ‫دﻳﻨ ﯽ ره ﺎ آﻨ ﺪ آ ﻪ ﺗ ﻼشه ﺎﯼ ﻣ ﺴﺘﻤﺮش ه ﻢ ﻣﺮﺗﺒ ﺎ ﺑ ﺎ آﺎرﺷ ﻜﻨﯽ‬ ‫ﻋﻠﻤﺎء ﻣﻮاﺝﻪ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٧٧‬‬

‫ﺷ ﺎدروان اﺣﻤ ﺪ آ ﺴﺮوﯼ در دﻳﺒﺎچ ﻪﯼ آﺘ ﺎب ﻧﺎدرﺷ ﺎﻩ‬ ‫ﻣﯽﻧﻮﻳﺴﺪ‪» :‬ﺑﯽ ﮔﻔﺖ و ﮔﻮﺳﺖ آ ﻪ رﻓﺘ ﺎر ﻧ ﺎدر ﺳ ﺘﻤﮕﺮاﻧﻪ ﺑ ﻮدﻩ‪،‬‬ ‫وﻝﯽ هﻴﭻ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ آﻪ ﻣﺮدم ﻧﺎﻓﻬﻢ اﻳﺮان ﺑﺎ ﺁن ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ رﻓﺘ ﺎرﯼ‬ ‫ﺑ ﺴﻴﺎر ﺳ ﺘﻤﮕﺮاﻧﻪﺗ ﺮ ﻣ ﯽآ ﺮدﻩاﻧ ﺪ! ﺗ ﺎآﻨﻮن آ ﺴﯽ اﻳ ﻦ را ﻧﻨﻮﺷ ﺘﻪ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬هﻤ ﻪ ﻣ ﯽداﻧﻨ ﺪ آ ﻪ ﻧﺎدرﺷ ﺎﻩ هﻨﮕ ﺎﻣﯽ ﺑ ﻪ آ ﺎر ﺑﺮﺥﺎﺳ ﺖ آ ﻪ‬ ‫اﻳ ﺮان ﻳﻜﺒ ﺎرﻩ اﺳ ﺘﻘﻼل ﺥ ﻮد را از دﺳ ﺖ دادﻩ و از ﺁراﻣ ﺶ و‬ ‫اﻳﻤﻨ ﯽ ه ﻢ ﺑ ﯽﺑﻬ ﺮﻩ ﺑ ﻮد… ﺳ ﻪ دوﻝ ﺖ ﺑﻴﮕﺎﻧ ﻪ در اﻳ ﻦ آ ﺸﻮر‬ ‫ﺣﻜﻤﺮوا ﺑﻮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از اﻳﻦه ﺎ در ﮔﻮﺷ ﻪ و آﻨﺎره ﺎ ﺑ ﻴﺶ از دﻩ‬ ‫ﺗ ﻦ از ﺥ ﻮد اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن آ ﻮس ﺥ ﻮدﺳ ﺮﯼ ﻣ ﯽآﻮﻓﺘﻨ ﺪ… درچﻨ ﻴﻦ‬ ‫هﻨﮕ ﺎم ﺑ ﺪﺑﺨﺘﯽ آ ﺸﻮر ﻧ ﺎدر ﺳ ﺮ ﺑ ﺮﺁورد و ﺑ ﺎ ﻳ ﻚ ﺷ ﺮق ِ دﺳ ﺖ ِ‬ ‫ﺷ ﮕﻔﺖ‪ ،‬ﺑﻴﮕﺎﻧﮕ ﺎن را از آ ﺸﻮر ﺑﻴ ﺮون راﻧ ﺪ… ﭘ ﺲ از اﻧﺠ ﺎم‬ ‫اﻳﻦآﺎرهﺎ ﺑﺎ ﺁﻧﻜﻪ ﺑ ﯽ ﮔﻔ ﺖ و ﮔ ﻮ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺥ ﻮد او ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺥﻮاه ﺪ‬ ‫ﺑ ﻮد‪ ،‬ﺑ ﻪ ﺗ ﻮدﻩﯼ ﻣ ﺮدم اﺣﺘ ﺮام ﮔ ﺰاردﻩ‪ ،‬ﺑﺰرﮔ ﺎن آ ﺸﻮر را ﺑ ﻪ‬ ‫دﺷﺖ ﻣﻐﺎن ﺥﻮاﺳﺖ و ﺑﺎ دﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻮد آﻪ ﺗﺎج ﺷﺎهﯽ را ﺑﻪ ﺳ ﺮ‬ ‫ﮔﺬاﺷ ﺖ‪ .‬ﭘ ﺲ از ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ ﺷ ﺪن ﺑ ﻪ ﺥﻮﺷ ﮕﺬراﻧﯽ و ﺗ ﻦ ﺁﺳ ﺎﻧﯽ‬ ‫ﻧﭙﺮداﺥﺘﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﻚ رﺷﺘﻪ آﺎرهﺎﯼ دوراﻧﺪﻳﺸﺎﻧﻪﯼ ﺑﺰرﮔ ﯽ ﭘﺮداﺥ ﺖ‬ ‫و اﻳﺮان را ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ دوﻝﺖ ﺁﺳﻴﺎ ﮔﺮداﻧﻴ ﺪ… ﺑﺒﻴﻨ ﻴﻢ ﻣ ﺮدم چﻜ ﺎر‬ ‫آﺮدﻧﺪ؟ اﻓﺴﻮس ﺁور اﺳﺖ آﻪ ﻣﺮدم … ﺑ ﻪ ﺁن ﻧ ﺎم و ﺁﺑﺮوﻳ ﯽ آ ﻪ‬ ‫دوﻝﺖ اﻳ ﺮان در ﺝﻬ ﺎن ﭘﻴ ﺪا آ ﺮدﻩ ﺑ ﻮد‪ ،‬ارج ﻧﻤ ﯽﮔﺬاردﻧ ﺪ‪ .‬چ ﻮن‬ ‫ﻧ ﺎدر ﻣ ﯽﺥﻮاﺳ ﺖ ﺷ ﻴﻮﻩﯼ زﺷ ﺖ ِ دﺷ ﻨﺎم و ﻧﻔ ﺮﻳﻦ را آ ﻪ آ ﺎﻻﯼ‬ ‫ﺑ ﺴﻴﺎر ﭘ ﺴﺖ ِ دﺳ ﺘﮕﺎ ِﻩ ﺷ ﻴﻌﻴﮕﺮﯼ اﺳ ﺖ‪ ،‬از ﻣﻴ ﺎن ﺑ ﺮدارد‪ ،‬اﻳﻨ ﺎن‬ ‫رﻧﺠﻴﺪﮔﯽ از او ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺥﺎﻧﺪان ﺑﻴﻜﺎرﻩﯼ ﺻﻔﻮﯼ دﻝﺒﺴﺘﮕﯽ‬ ‫ﻧﺸﺎن دادﻩ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻣﯽﺥﻮاﺳﺘﻨﺪ آﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ ﺑﺎ ﺁن ﺥﺎﻧﺪان ﺑﺎﺷﺪ…‬ ‫ﺑﻴﮕﻤﺎن ﻧﺎدر در اﻳﻦ ﺑﺎرﻩ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎﭘﻠﺌﻮن و دﻳﮕ ﺮ ﺳ ﺮدارهﺎﯼ ﺗ ﺎرﻳﺦ‬ ‫ﺑﺮﺗﺮﯼ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪«.‬‬ ‫ﻧﺎدر در هﻤﺎن آﻨﮕﺮﻩﯼ دﺷﺖ ﻣﻐﺎن ﺑﻪ اﻳ ﻦ دﻝﻴ ﻞ ﺣﺎﺿ ﺮ‬ ‫ﺷﺪ ﻣ ﺴﺌﻮﻝﻴﺖ زﻣﺎﻣ ﺪارﯼ آ ﺸﻮر را ﺑﺮﻋﻬ ﺪﻩ ﮔﻴ ﺮد آ ﻪ‪» :‬ﻧﺨ ﺴﺖ‬ ‫ﺁﻧﻜﻪ ﭘﺎدﺷﺎهﯽ را در ﺥﺎﻧﻮادﻩﯼ ﻣﻦ ﻣﻮروﺛﯽ آﻨﻴﺪ‪ .‬دوم ﺁﻧﻜ ﻪ ه ﻴﭻ‬

‫‪٧٨‬‬

‫ﻳﻚ از اﻓﺮاد ﺥﺎﻧﺪان ﺻﻔﻮﯼ را ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻧﻜﻨﻴ ﺪ و ﻣﻮﺝﺒ ﺎت ﺷ ﻮرش‬ ‫ﺳ ﺐ ﻋﻤ ﺮ‪ ،‬ﻋﺜﻤ ﺎن و‬ ‫و ﻧ ﺎاﻣﻨﯽ را ﻓ ﺮاهﻢ ﻧ ﺴﺎزﻳﺪ‪ .‬ﺳ ﻮم ﺁﻧﻜ ﻪ از ِ‬ ‫اﺑﻮﺑﻜﺮ و ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺠﺎﻝﺲ ﺳﻮﮔﻮارﯼ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﻣﺮگ اﻣﺎم ﺣﺴﻴﻦ‬ ‫ﺥ ﻮددارﯼ آﻨﻴ ﺪ‪ ،‬چ ﻮن در اﺛ ﺮ اﺥ ﺘﻼف ﺷ ﻴﻌﻪ و ﺳ ﻨﯽ ﺥ ﻮن‬ ‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻣ ﺮدم رﻳﺨﺘ ﻪ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ و ﻋﻠﻤ ﺎﯼ دﻳ ﻦ ﺑﺎﻳ ﺪ ﻣﺠﻤﻌ ﯽ‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دهﻨﺪ و ﺑﻪ اﻳﻦ اﺥﺘﻼف ﭘﺎﻳﺎن ﺑﺨﺸﻨﺪ‪«.‬‬ ‫ﭘﻴﺪاﺳﺖ چﻪ آﺴﺎﻧﯽ از هﻤﺎن اول ﺗﺎﺝﮕﺰارﯼ ﻧﺎدرﺷ ﺎﻩ ﺑ ﺎ‬ ‫او ﺑ ﻪ ﻣﺨﺎﻝﻔ ﺖ ﺑﺮﻣ ﯽﺥﻴﺰﻧ ﺪ‪ ،‬او را هﺠ ﻮ ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ و… ﺑ ﺮاﻳﺶ‬ ‫ﺗﻮﻃﺌﻪهﺎﯼ ﻣﻜﺮر در ﻣﻜﺮر ﺗﺪارك ﻣﯽﺑﻴﻨﻨﺪ!‬ ‫»ﻧ ﺎدر… ﺗ ﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓ ﺖ وﺿ ﻊ اوﻗ ﺎف را ﻧﻴ ﺰ روﺷ ﻦ‬ ‫آﻨ ﺪ… ﺑ ﻪ ﻣﺤ ﺾ ورود ﺑ ﻪ ﻗ ﺰوﻳﻦ ﺗﻤ ﺎم ﻋﻠﻤ ﺎﯼ ﺷ ﻬﺮ و ﻧﻘ ﺎط‬ ‫ﻣﺠﺎور را ﮔ ﺮد ﺁورد و از ﺁﻧﻬ ﺎ ﭘﺮﺳ ﻴﺪ آ ﻪ ﻋﻮاﻳ ﺪ اوﻗ ﺎف ﺑ ﻪ چ ﻪ‬ ‫ﻣﺼﺮف ﻣﯽرﺳﺪ؟ ﺁﻧﺎن در ﭘﺎﺳﺦ ﮔﻔﺘﻨﺪ آﻪ ﺥﺮج ﻋﻠﻤﺎء و ﻣﺪارس‬ ‫و ﻣ ﺴﺎﺝﺪ ﻣ ﯽﺷ ﻮد و در ﻣ ﺴﺠﺪه ﺎ ﺑ ﺮاﯼ ﭘﻴ ﺮوزﯼ ارﺗ ﺶ ﭘﺎدﺷ ﺎﻩ‬ ‫دﻋﺎ ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﻧ ﺎدر ﮔﻔ ﺖ‪ :‬ﻣ ﺴﻠﻢ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺷ ﻤﺎ در وﻇ ﺎﻳﻒ ﺥ ﻮد‬ ‫ﻗ ﺼﻮر ورزﻳ ﺪﻩاﻳ ﺪ و ﺥﺪاوﻧ ﺪ از آ ﺎر اﺷﺨﺎﺻ ﯽ ﻣﺎﻧﻨ ﺪ ﺷ ﻤﺎ‬ ‫ﻧﺎراﺿ ﯽ اﺳ ﺖ‪ .‬ﻧﺰدﻳ ﻚ )ﺑ ﻪ( ﭘﻨﺠ ﺎﻩ ﺳ ﺎل ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣﻤﻠﻜ ﺖ رو ﺑ ﻪ‬ ‫اﻧﺤﻄﺎط ﻣﯽرﻓﺖ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮔﺮﻓﺘ ﺎر ﺷ ﺪﻳﺪﺗﺮﻳﻦ ﻓﻘ ﺮ و ﻓﺎﻗ ﻪ ﺷ ﺪ ﺗ ﺎ‬ ‫ﺁﻧﻜﻪ …« )‪(٦٢‬‬ ‫راوﻧ ﺪﯼ ﻣ ﯽﻧﻮﻳ ﺴﺪ‪» :‬ﻧ ﺎدر در راﻩ ﺝﻠ ﻮﮔﻴﺮﯼ از‬ ‫اﺥﺘﻼﻓﺎت ﻣ ﺬهﺒﯽ اﻳ ﺮان و ﻋﺜﻤ ﺎﻧﯽ ﺗ ﻼش ﺑ ﺴﻴﺎر آ ﺮد و ﺳ ﻔﺮا و‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﻨ ﺪﮔﺎﻧﯽ ﺑ ﺮاﯼ اﻧﺠ ﺎم اﻳ ﻦ ﻣﻘ ﺼﻮد ﺑ ﻴﻦ دو آ ﺸﻮر ﻣﺒﺎدﻝ ﻪ ﺷ ﺪ‪،‬‬ ‫وﻝﯽ ﺳ ﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤ ﺎﻧﯽ ه ﺮ ﺑ ﺎر ﺑ ﻪ ﺻ ﻮرﺗﯽ از ﻗﺒ ﻮل ﭘﻴ ﺸﻨﻬﺎدهﺎﯼ‬ ‫ﻧﺎدر ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﯽزد‪«.‬‬ ‫ﻧﺎدر هﻢ چﻨﻴﻦ ﺑﺎرهﺎ از ﺳ ﻠﻄﺎن ﻋﺜﻤ ﺎﻧﯽ ﺗﻘﺎﺿ ﺎ آ ﺮد آ ﻪ‬ ‫ﻣ ﺬهﺐ ﺝﻌﻔ ﺮﯼ را ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﭘﻨﺠﻤ ﻴﻦ ﻣ ﺬهﺐ ﺗ ﺴﻨﻦ ﺑﭙ ﺬﻳﺮد‪ .‬در‬ ‫ﻳﻜﯽ از ﻓﺮاﻣﻴﻨﺶ هﻢ ﮔﻔﺘ ﻪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﺗﻤ ﺎم ﻧ ﺰاعه ﺎ و ﺥ ﻮﻧﺮﻳﺰﯼه ﺎ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻔﺴﻴﺮهﺎﯼ ﻏﻠﻄﯽ اﺳﺖ آﻪ از ﻗ ﻮاﻧﻴﻦ ﻣ ﺬهﺒﯽ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪.‬‬

‫‪٧٩‬‬

‫در زﻣﺎن ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺝﺰ ﻣ ﺬهﺐ ﺗ ﺴﻨﻦ ﻣ ﺬهﺐ دﻳﮕ ﺮﯼ ﻧﺒ ﻮدﻩ و هﻤ ﻪ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ از ﻣﺬهﺐ ﺗﺴﻨﻦ ﭘﻴﺮوﯼ آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫آﺎﻝﻮﺷ ﻜﻴﻦ ﻣ ﺎﻣﻮر ﺛﺎﺑ ﺖ روﺳ ﻴﻪ در اﻳ ﺮان در ﻣ ﺎﻩ ﻣ ﻪ‬ ‫‪ ١٧٤١‬ﮔﺰارش ﻣﯽدهﺪ آﻪ ﻧ ﺎدر ﺿ ﻤﻦ ﮔﻔ ﺖ و ﮔ ﻮ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺸﻮاﻳﺎن‬ ‫ﻣﺬاهﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﯽﮔﻮﻳﺪ‪» :‬ﺥﺪا در ﻗﻠﺐ ﻣ ﺎ ﺑﻴ ﻨﺶ ﺑ ﻪ وﺝ ﻮد ﺁورد‬ ‫آﻪ اﺥﺘﻼف ﺑﻴﻦ اﻳﻦهﻤﻪ ﺁﺋﻴﻦهﺎ را ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ و از ﻣﻴﺎن ﺁنهﺎ اﻧﺘﺨ ﺎب‬ ‫آﻨﻴﻢ‪ .‬و اﻳﻤﺎن ﻧﻮﯼ ﺑﺴﺎزﻳﻢ آﻪ ه ﻢ ﺥ ﺪا از ﺁن ﺥ ﺸﻨﻮد ﺷ ﻮد و ه ﻢ‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺎ وﺳﻴﻠﻪﯼ ﻧﺠﺎﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ ﻗ ﺪر در‬ ‫ﺝﻬﺎن ﺁﺋﻴﻦهﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ وﺝ ﻮد دارد؛ ﺁﺋ ﻴﻦه ﺎﻳﯽ آ ﻪ ﻳﻜ ﯽ دﻳﮕ ﺮﯼ‬ ‫را ﻝﻐﻮ ﻣﯽآﻨﺪ‪ ،‬و هﺮ ﻳﻜﯽ ﻓﻘﻂ ﺥﻮدش را ارزﺷﻤﻨﺪ ﻣﯽداﻧﺪ‪ .‬اﻳ ﻦ‬ ‫ﺁﺋﻴﻦهﺎ ﻳﻜﯽ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﺻ ﻮرﺗﯽ آ ﻪ ﺥ ﺪا ﻳﻜ ﯽ اﺳ ﺖ و ﺁﺋ ﻴﻦ ه ﻢ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻜﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪«.‬‬ ‫ﺑﺎﻳ ﺪ دﻳ ﺪ زه ﺮﯼ را آ ﻪ ﺷ ﺎهﺎن ﺻ ﻔﻮﯼ ﺑ ﻪ آ ﺎم ﻣ ﺎ‬ ‫رﻳﺨﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬چﮕﻮﻧﻪ ﻣﺎ را ﻣﺴﻤﻮم آﺮدﻩ اﺳﺖ آﻪ هﻨ ﻮز ه ﻢ ﭘ ﺲ از‬ ‫ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ چﻬﺎرﺻﺪ ﺳﺎل از ﺳﻤﻮم اﻳﻦ زه ِﺮ ﻣ ﺮگ ﺁور ﻣ ﺴﻤﻮﻣﻴﻢ‬ ‫و در ﺁﺳ ﺘﺎﻧﻪﯼ ه ﺰارﻩﯼ ﺳ ﻮم ه ﻢ ﺣﻜ ﻮﻣﺘﯽ ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﻓﺎﺷﻴ ﺴﻢ و‬ ‫ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺬهﺒﯽ را ﺑ ﺮاﯼ ﻧﺠ ﺎت هﻤ ﻪﯼ ﻣ ﺮدم ﺝﻬ ﺎن ﭘﻴ ﺸﻨﻬﺎد‬ ‫ﻣ ﯽآﻨ ﻴﻢ! ﺣﻜ ﻮﻣﺘﯽ آ ﻪ در ﻗ ﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳ ﯽ ﺁن اﻧ ﺴﺎنه ﺎ ﺗﻨﻬ ﺎ‬ ‫ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪاﻧﯽ ﺑ ﺮاﯼ دوﺷ ﻴﺪﻩ ﺷ ﺪن و ﺳ ﻮارﯼ ﮔ ﺮﻓﺘﻦ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻪ چﻴﺰ دﻳﮕﺮﯼ‪.‬‬ ‫در ﺗ ﺎرﻳﺦ زﻳ ﺎد ﺳ ﺮاغ دارﻳ ﻢ ﻣ ﺼﻠﺤﻴﻨﯽ را آ ﻪ ﮔ ﺮﻩﯼ‬ ‫آﻮر ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﯽ اﻳﺮان را ﻓﻬﻤﻴﺪﻩاﻧﺪ و ﺑﺴﻴﺎر ه ﻢ آﻮﺷ ﻴﺪﻩاﻧ ﺪ آ ﻪ‬ ‫اﻳ ﺮان را از اﻳ ﻦ دور ﻣﺴﻠ ﺴﻞ ﻋﻘ ﺐ ﻣﺎﻧ ﺪﮔﯽ ﺑﻴ ﺮون ﺑﻜ ﺸﻨﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ‬ ‫چﻮن رهﺒﺮﯼ ﺷﻴﻌﻪ ﺷﻴﻮﻩهﺎﯼ ﺗﺤﻤﻴﻖ ﻣﺮدم و اﺳﺘﻤﺮار ﺣﻜﻮﻣﺘﺶ‬ ‫را ﻣﯽداﻧﺪ‪ ،‬ﺑ ﺎ آ ﺸﺘﺎرهﺎﻳﯽ وﺳ ﻴﻊ و ﮔ ﺴﺘﺮدﻩ اﻳ ﻦ ﻧ ﻮﺁوران را ﺑ ﻪ‬ ‫آﺸﺘﺎرﮔﺎﻩ آﺸﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫از هﻤﺎن ﺁﻏﺎز ﺣﻤﻠﻪﯼ اﻋﺮاب ﺑﻪ اﻳﺮان زﻳﺮ ﺑﻴﺮق اﺳﻼم‬ ‫و ﺗﺴﻨﻦ و ﺑﻌﺪهﺎ »ﻓﺘﺢ« اﻳﺮان ﺗﻮﺳﻂ ﺻﻔﻮﻳﺎن زﻳﺮ ﺑﻴ ﺮق ﺗ ﺸﻴﻊ‪،‬‬

‫‪٨٠‬‬

‫ﺁﻧﭽﻪ آﻪ ﺑ ﺮ ﺳ ﺮ ﻣ ﺮدم اﻳ ﻦ ﺳ ﺮزﻣﻴﻦ ﺁﻣ ﺪ‪ ،‬ﺗﺤﻤﻴ ِﻞ دﻳ ﻦ وارداﺗ ﯽ‬ ‫اﻋﺮاب ﺑﻪ ﺿﺮب آﺸﺘﺎر و ﻏ ﺎرت ﺑ ﻮد‪ .‬ﺁﻧ ﺎﻧﯽ ه ﻢ آ ﻪ ﺝ ﺎن ﺑ ﺪر‬ ‫ﺑﺮدﻧﺪ و ﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﺎور ﺳﻨﺘﯽﺷﺎن را ﺣﻔﻆ آﻨﻨﺪ‪ ،‬از هﺮ هﺰار ﻧﻔﺮ‬ ‫ﻳﻜ ﯽ‪/‬دو ﻧﻔ ﺮ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ ﻧﻴ ﺴﺘﻨﺪ آ ﻪ ﻳ ﺎ ﺛﺮوﺗﻤﻨ ﺪاﻧﯽ ﺑ ﻮدﻩاﻧ ﺪ آ ﻪ ﺑ ﺎ‬ ‫ت‬ ‫ﭘﺮداﺥ ﺖ ﺝﺰﻳ ﻪ دﻳﻨ ﺸﺎن را ﺣﻔ ﻆ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﺑ ﻪ ﺑﻬ ﺎﯼ ﺳ ﻜﻮ ِ‬ ‫ﻣﺮگ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﻝﻴﻞ اﺻﻠﯽ و اﺳﺎﺳﯽ ﻧﺎزاﻳﯽ آ ﺸﻮر اﻳ ﺮان و ﺑ ﻪ ﺑﻴ ﺮون‬ ‫ﭘﺮﺗﺎب ﺷﺪﻧﺶ از ﺝﺎدﻩﯼ ﺗﻤﺪن و ﻣﺪﻧﻴﺖ هﻢ هﻤﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬رهﺒ ﺮﯼ‬ ‫ﺷ ﻴﻌﻪ ه ﻴﭻ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﯽ را در اﻳ ﺮان ﺗ ﺎب ﻧﻤ ﯽﺁورد‪ ،‬چ ﻪ ﺑ ﺎ‬ ‫آﺸﺘﺎرهﺎﯼ دﺳﺘﻪﺝﻤﻌ ﯽ و چ ﻪ ﺑ ﺎ ﮔﺮﻳﺰاﻧﺪﻧ ﺸﺎن از اﻳ ﺮان‪ ،‬اﻳ ﺸﺎن‬ ‫را ﺣﺬف ﻣﯽآﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ اﺳﺖ آﻪ در اﻳﻦ چﻬ ﺎرﺻ ﺪ ﺳ ﺎل و ـ‬ ‫ﺁﻧﮕﻮﻧﻪ آﻪ ﺑﻪ چﺸﻢ ﻣﯽﺑﻴﻨﻴﻢ ـ در اﻳﻦ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ]ﺳﯽ ﺳﺎل[ روز‬ ‫ﺶ آﺸﻮر آﺎﺳﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪ روز از ﺝﻤﻌﻴﺖ ِ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ِ‬ ‫ﺑﻪ ﺗﻌﺮﻳﻔﯽ دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ ﻇﺮﻓﻴ ﺖ ﺁن را ﻧ ﺪارد آ ﻪ‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﯽ و دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن را ﺗ ﺎب ﺑﻴ ﺎورد‪ ،‬چ ﺮا آ ﻪ ﻓﻘ ﻂ آﻤ ﯽ‬ ‫آﻮﺗ ﺎﻩ ﺁﻣ ﺪن از ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺬهﺒﯽ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻃﻨ ﺎب دارﯼ ﺑ ﺮاﯼ آ ﻞ‬ ‫رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ ﺑ ﺪل ﺥﻮاه ﺪ ﺷ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ ه ﻢ در ﺗﻤ ﺎم اﻳ ﻦ‬ ‫ﺶ ﭘﺎﯼ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﺑﻮدﻩاﺳﺖ‪ ،‬ﻳﺎ ﻗﺘﻞﻋﺎم ﻳ ﺎ‬ ‫ﻗﺮنهﺎ ﺗﻨﻬﺎ دو راﻩ ﭘﻴ ِ‬ ‫اﺳﻼم‪.‬‬ ‫ﺁﻧﭽﻪ اروﭘﺎﯼ ﻗﺮون وﺳﻄﯽ را ﺑﻪ ﺷﺎهﺮاﻩ ﺗﻤﺪن رهﻨﻤﻮن‬ ‫ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮا ِن آﻤ ﺮ راﺳ ﺖ آ ﺮد ِن دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎﻧﯽ ﺑ ﻮد آ ﻪ در ﻓﺮﺻ ﺘﯽ‬ ‫ﻃﻼﻳﯽ ـ ﻓﺮﺻﺘﯽ آﻪ ﺑﺎرهﺎ از دﺳﺖ ﻣ ﺎ دزدﻳ ﺪﻩ ﺷ ﺪ ـ ﺗ ﻮازن ﻗ ﻮا‬ ‫را ﺑﻪ ﺳﻮ ِد ﻳﻚ ﺝﺮﻳﺎن دﮔﺮاﻧﺪﻳﺶ )ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎنهﺎ( ﺑﺮهﻢ زدﻧﺪ‪ .‬ﭘ ﺲ‬ ‫از اﻳ ﻦ ﺗﺤ ﻮل راﻩ ﺑ ﺮاﯼ زﻳ ِﺮ ﻋﻼﻣ ﺖ ِ ﺳ ﻮال ﺑ ﺮدن »دﻳ ِﻦ در‬ ‫ﺣﻜﻮﻣ ﺖ« و ﺥ ﻮد ِ دﻳ ﻦ ﺑ ﺎز ﺷ ﺪ‪ .‬و اروﭘ ﺎ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ از زﻳ ﺮ ﺑ ﺎ ِر‬ ‫آﻠﻴﺴﺎﯼ آﺎﺗﻮﻝﻴﻚ آﻪ هﺰار ﺳﺎل اروﭘﺎ را در ﺳﻴﺎهﯽ ﺝﻬﻞ‪ ،‬ﻣ ﺮگ‬ ‫و ﻓﻘﺮ اﺳﻴﺮ آﺮدﻩﺑﻮد‪ ،‬رهﺎ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪٨١‬‬

‫ﭘﻴ ﺸﺘﺎزا ِن اﻳ ﻦ راﻩ و ﺗﻜﻔﻴ ﺮ ﺷ ﺪﮔﺎ ِن دوران وﺣ ﺸﺘﻨﺎك‬ ‫ﺶﻋﻘﺎﻳﺪ و ﺑﻌﺪ از ﺁن ـ ﺑ ﺎ آﻤ ﯽ ﺗﻘ ﺪم و ﺗ ﺎﺥﺮ ـ‬ ‫اﻧﻜﻴﺰﻳﺴﻴﻮن و ﺗﻔﺘﻴ ِ‬ ‫ﺝﻮرداﻧﻮ ﺑﺮوﻧﻮ‪ ،‬اﺳﭙﻴﻨﻮزا‪ ،‬ﻧﻴﻮﺗﻦ‪ ،‬وﻝﺘ ﺮ‪ ،‬روﺳ ﻮ‪ ،‬آﺎﻧ ﺖ‪ ،‬هﮕ ﻞ‪،‬‬ ‫ﺷ ﻮﭘﻨﻬﺎور‪ ،‬آﻮﭘﺮﻧﻴ ﻚ‪ ،‬دآ ﺎرت‪ ،‬ﮔﺎﻝﻴﻠ ﻪ‪ ،‬ﻧﻴﭽ ﻪ‪ ،‬ﻓﺮوﻳ ﺪ‪ ،‬اﻳﻨ ﺸﺘﺎﻳﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﺘﺮﻝﻴﻨ ﮓ‪ ،‬ﺑﺮﺗﺮاﻧ ﺪ راﺳ ﻞ‪ ،‬و ﺥﻴ ﻞ ﻋﻈﻴﻤ ﯽ از روﺷ ﻨﻔﻜﺮان و‬ ‫داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ آﻪ ﺑ ﺎ اﻳ ﻦآ ﻪ از ﺳ ﻮﯼ آﻠﻴ ﺴﺎﯼ آﺎﺗﻮﻝﻴ ﻚ ﺗﻜﻔﻴ ﺮ‬ ‫ﺷﺪﻩاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﻪ اﻓﺴﺎﻧﻪﯼ ﺗﻨﻬﺎ دﻳ ِﻦ ﺝﻬﺎن و ﻣﺮآﺰﻳ ﺖ ِ ﺝﻬ ﺎﻧﯽ ﭘ ﺎپ‬ ‫اﻋﻈ ﻢ ﺥﺎﺗﻤ ﻪ دادﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ اﻳ ﻦ ﺗﺤ ﻮل در ﻧﮕ ﺎﻩ و دﻳ ﺪﮔﺎﻩ روﺷ ﻨﻔﻜ ِﺮ‬ ‫ب آﺒﻴ ِﺮ ﻓﺮاﻧ ﺴﻪ‬ ‫اروﭘ ﺎﻳﯽ اﺳ ﺖ آ ﻪ اروﭘ ﺎ ﺗﻮاﻧ ﺴﺖ از ﭘ ِﻞ اﻧﻘ ﻼ ِ‬ ‫ق ﺑﺸ ِﺮ دﺳﺖ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﻮر آﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻴﻔﺴﺖ ﺝﻬﺎﻧﯽ ﺣﻘﻮ ِ‬ ‫»ﮔﻨ ﺎﻩ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ اﻳﻨ ﺎن )ﺗﻜﻔﻴ ﺮ ﺷ ﺪﮔﺎن آﻠﻴ ﺴﺎ( اﻳ ﻦ ﻧﺒ ﻮد آ ﻪ‬ ‫دﻳﻨﺪار ﻧﺒﻮدﻧﺪ‪) ،‬ﺑﻠﻜﻪ( اﻳﻦ ﺑ ﻮد آ ﻪ دﻳﻨﺪارﻳ ﺸﺎن از ﻣﺠ ﺮاﯼ آﻠﻴ ﺴﺎ‬ ‫ﻧﻤﯽﮔﺬﺷﺖ‪(٦٣)«.‬‬ ‫اﻳﻦ آﻪ اﻳﺮاﻧﯽ اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و اﮔ ﺮ از‬ ‫اﻳﻦ دﻳﻦ وارداﺗﯽ آ ﻪ اﻧ ﺴﺎن را ﮔﻮﺳ ﻔﻨﺪ ﺗﻌﺮﻳ ﻒ ﻣ ﯽآﻨ ﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺻ ﻠﻪ‬ ‫ﺑﮕﻴﺮد و اﮔﺮ ﺑﺮ ﻗﻄﺐ اﻳﺮاﻧﯽ ﻓﺮهﻨﮕﺶ ﺗﻜﻴﻪ آﻨﺪ‪ ،‬چﻨﺎن ﻣﯽﺷﻜﻔﺪ‬ ‫آﻪ ﻣﻠﻞ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﺗﻌﺠﺐ واﻣﯽدارد‪ ،‬ﺣ ﺮف ﺗ ﺎزﻩاﯼ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﻣ ﺎ‬ ‫در هﻤ ﻪﯼ اﻳ ﻦﺳ ﺎله ﺎ و ﺣﺘ ﺎ ﻗ ﺮنه ﺎ در هﻤ ﻪﯼ زﻣﻴﻨ ﻪه ﺎ اﻳ ﻦ‬ ‫»ﻗﺎﻧﻮن« را ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﺎﻧﺪﻩاﻳﻢ‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ هﻤﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪﻩاﻳﻢ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬ ‫ﺑ ﻮدﻩ‬ ‫دﻝﻴ ِﻞ ﻧﺒﻮد ِن ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ؛ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻝﻴ ﻞ‬ ‫ﺐ ﺷﻴﻌﻪ‪ ،‬هﻴﭻﮔﺎﻩ ﻧﺘﻮاﻧ ﺴﺘﻪاﻳ ﻢ‬ ‫اﺳﺖ آﻪ در زﻳ ِﺮ چﺘ ِﺮ رهﺒﺮﯼ ﻣﺬه ِ‬ ‫آﻤﺮ راﺳﺖ آﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺥﻮد ﺣ ﺎآﻢ ﺷ ﻮﻳﻢ‪ .‬ﺑﺎﻳ ﺪ ﮔ ﺸﺖ و‬ ‫ﮔﺮﻩﯼ اﺻﻠﯽ ﻋﻘ ﺐﻣﺎﻧ ﺪﮔﯽ و واﭘ ﺲ ﻧﮕ ﻪ داﺷ ﺘﻪ ﺷ ﺪن اﻳﺮاﻧ ﯽ را‬ ‫آﺸﻒ آﺮد!‬ ‫»ﺣﺮف ﻣﺼﻨﻒ اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ دﻳﻦ اﺳﻼم ﺑﻨﺎ ﺑ ﺮ ﺗﻘﺎﺿ ﺎﯼ‬ ‫ﻋﺼﺮ و اوﺿﺎع زﻣﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﭘﺮوﺗﺴﺘﺎﻧﺘﻴﺴﻢ ﻣﺤﺘﺎج اﺳﺖ‪(٦٤) «.‬‬ ‫اﻣﺎ اﮔﺮ ﻣﺎ ﻧﻤ ﯽداﻧ ﻴﻢ چ ﺮا و ﺑ ﻪچ ﻪ دﻝﻴ ﻞ از دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن‬ ‫اﻳﻦهﻤﻪ آﺸﺘﺎر ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ ﻧﻤ ﯽداﻧ ﻴﻢ ﺣ ﻀﻮر ه ﺮ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﯽ‬

‫‪٨٢‬‬

‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴ ِﻞ ﭘﺮش و رﺷﺪ ﺝﺎﻣﻌﻪ را اﻓ ﺰاﻳﺶ ﻣ ﯽده ﺪ‪ ،‬رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ‬ ‫اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ را ﺥ ﻮب ﻣ ﯽداﻧ ﺪ‪ .‬رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﻣﻐ ﺰ ﺿ ﺪ‬ ‫ﺗﺮﻗﯽاش ﻧﻴﻚ ﻣﯽداﻧ ﺪ آ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ را ِﻩ اﺳ ﺘﻤﺮا ِر ﺣﻜ ﻮﻣﺘﺶ ﺑ ﺮ ﻣﻠ ﺖ‪،‬‬ ‫ﺝﻬﻞ و ﺗﻬﻴﻴﺞ اﺣﺴﺎﺳﺎت راﺳﻴﺴﺘﯽ اﻳﺸﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﺑ ﻪهﻤ ﻴﻦدﻝﻴ ﻞ ه ﻢ‬ ‫ﺳﻜﻮت در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﻗﺘ ﻞ و ﺣ ﺬف دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن‪ ،‬ذﺑ ِﺢ ﺁﻳﻨ ﺪﻩ و اﻣﺤ ﺎ ِء‬ ‫اﻣﻜﺎ ِن رﺷﺪ ﺝﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺝﺎﻣﻌﻪاﯼ آﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺗﺤﻤ ِﻞ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫اﻳﺰوﻝﻪ ﻣﯽﺷﻮد و از ﮔﺮدوﻧﻪﯼ ﭘﻴ ﺸﺮﻓﺖ ﻋﻘ ﺐ ﻣ ﯽﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬ ﺎ در‬ ‫آ ﻨﺶ و واآ ﻨﺶ ﻣﻴ ﺎن اﻧﺪﻳ ﺸﻪهﺎﺳ ﺖ آ ﻪ ﺝﺎﻣﻌ ﻪ اﻣﻜ ﺎن رﺷ ﺪ‬ ‫ﻣ ﯽﻳﺎﺑ ﺪ؛ در ﺗ ﻀﺎد ﺑ ﻴﻦ اﻧﺪﻳ ﺸﻪه ﺎﯼ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺝﺎﻣﻌ ﻪ‬ ‫ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑ ﺸﻜﻔﺪ و ﺑ ﻪ ﺷ ﺎهﺮاﻩ ﺗﻤ ﺪن و ﺗﺠ ﺪد ﭘ ﺎﯼ ﺑﮕ ﺬارد‪ .‬و اﻳ ﻦ‬ ‫س اﺻ ِﻞ‬ ‫اﺻ ﻞ از اﺳ ﺎس ﺑ ﺎ ﻧﮕ ﺮش ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ آ ﻪ ﺑ ﺮ اﺳ ﺎ ِ‬ ‫ﺗﻮﺣﻴ ﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ وﺣ ﺪت اﺝﺒ ﺎرﯼ ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ) ﺑ ﺪون چ ﻮن و چ ﺮا(‬ ‫ﭘﺎﻳ ﻪﮔ ﺰارﯼ ﺷ ﺪﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻣﺒﺎﻳﻨ ﺖ دارد‪ .‬ﺑ ﺎورﯼ آ ﻪ ه ﻴﭻ‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﯽاﯼ را و ﺣﺘﺎ هﻴﭻ زاوﻳﻪاﯼ ﺑﺎ ﺑﺎور ﺳﻨﺘﯽاش را ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫ع دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن را زﻳ ﺮ ﮔﻴ ﻮﺗﻴﻦ‬ ‫ﻧﻤﯽآﻨﺪ‪ ،‬اﻝﺰاﻣﺎ هﺮ روز ﺳﺮ ِ اﻧﻮا ِ‬ ‫ﻣﯽﮔﺬارد‪.‬‬ ‫ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ ه ﻢ دﺥﻴ ﻞ ﺑ ﺴﺘﻦ ﺑ ﻪ اﻣ ﺎﻣﺰادﻩه ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ‬ ‫در ﺷﻜﻠﯽ ﻣﺘﻔﺎوت و ﺣﺘﺎ ﺑﺎ ﺷﻌﺎرﯼ ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬ﺗﻜﺮار هﻤ ﺎن ﺗ ﺎرﻳ ِﺦ‬ ‫ﺗﻜﺮارﯼاﯼ اﺳﺖ آﻪ ﭘﺲ از از ﺳﺮ ﮔﺬراﻧﺪن ‪ ١٤٠٠‬ﺳ ﺎل‪ ،‬دﻳﮕ ﺮ‬ ‫از دورﻩ آﺮدن ﺁن ﺥﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩاﻳﻢ‪.‬‬ ‫ﮔﻔ ﺖ و ﮔ ﻮﯼ ﺗﻤ ﺪنه ﺎﯼ ]اﻳﮑ ﺲ[ ﭘﺮزﻳ ﺪﻧﺖ ﺥ ﺎﺗﻤﯽ ﺑ ﺎ‬ ‫هﻤ ﻪﯼ چ ﻪ چ ﻪ و ﺑ ﻪ ﺑ ﻪاﯼ آ ﻪ ﺑﺨ ﺼﻮص ﻋﻮاﻣ ﻞ چ ﭗ ﺑ ﺮاﻩ‬ ‫اﻧﺪاﺥﺘ ﻪاﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﻚ ژﺳ ﺖ ﺗﻮﺥ ﺎﻝﯽ و ﻳ ﻚ ﭘﻮزﻳ ﺴﻴﻮ ِن آﻤ ﺪﯼ ﺑﻴ ﺸﺘﺮ‬ ‫ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬ﺝﺎﻣﻌ ﻪاﯼ آ ﻪ در ﺁن دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن ﺣﺘ ﺎ در ﺣﻴﻄ ﻪﯼ ﺥ ﻮد‬ ‫اﺳﻼم و ﺗﺸﻴﻊ و ﻃﺮﻓﺪاران ﺣﻜﻮﻣﺘﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽﺷ ﻮﻧﺪ‪ ،‬و داﻳ ﺮﻩﯼ‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﯽ اﻳﻦهﻤﻪ ﺗﻨﮓ اﺳ ﺖ‪ ،‬هﺮﮔ ﺰ راه ﯽ ﺑ ﻪ ﺳ ﻮﯼ ﺗﺮﻗ ﯽ و‬ ‫ﻣﺪﻧﻴﺖ ﻧﺨﻮاهﺪ ﮔﺸﻮد‪.‬‬

‫‪٨٣‬‬

‫»ﭘ ﮋوهﺶ در ﺑ ﺎرﻩﯼ ﺣ ﻀﻮر آﻤ ﯽ اﻗﻠﻴ ﺖه ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ‬ ‫ﺗﻨﻬ ﺎ ﮔﻮﺷ ﻪاﯼ از ﮔﺮدﺑ ﺎد ﺥ ﻮﻧﻴﻨﯽ را ﻣ ﯽﻧﻤﺎﻳ ﺪ آ ﻪ ذه ﻦ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‬ ‫اﻳﺮاﻧﻴﺎن را چﻨﺎن درهﻢ آﻮﻓﺘﻪ آﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑ ﺮ ﺥﺮاﺑ ﻪه ﺎﯼ ﺁن ﺁﻏ ﺸﺘﻦ‬ ‫هﻮﻳ ﺖ ﻣﻠ ﯽ اﻳﺮاﻧ ﯽ ﺑ ﻪ هﻮﻳ ﺖ اﺳ ﻼﻣﯽ ﻣﻤﻜ ﻦ ﮔ ﺸﺖ‪ .‬ﺑ ﺮاﯼ‬ ‫اﻳﺮاﻧﻴ ﺎن ﻣ ﺴﻠﻤﺎن اﻣ ﺮوز دﻳﮕ ﺮ ﺗ ﺼﻮر ﺁﻧﻜ ﻪ روزﮔ ﺎرﯼ در اﻳ ﻦ‬ ‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ اآﺜﺮﻳ ﺖ زردﺷ ﺘﯽ در آﻨ ﺎر اﻗﻠﻴ ﺖه ﺎﯼ ﺑ ﺰرگ آﻠﻴﻤ ﯽ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﻴﺤﯽ و ﺑﻮداﻳﯽ ﻣﯽزﻳﺴﺘﻪاﻧﺪ آﻪ هﻴﭻ‪ ،‬اﻳﻦ آﻪ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺗ ﺎ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫ﭘﻨﺞ ﻗﺮن ﭘﻴﺶ اﻗﻠﻴﺖ ﻧﺎچﻴﺰﯼ در ﻣﻴ ﺎن دﻩه ﺎ ﺷ ﺎﺥﻪﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ را‬ ‫ﺗ ﺸﻜﻴﻞ ﻣ ﯽدادﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬و ﭘ ﻴﺶ از ﺗ ﺴﻠﻂ اﻳ ﻦ رادﻳﻜ ﺎلﺗ ﺮﻳﻦ ﺝﻨ ﺎح‬ ‫اﺳﻼﻣﯽ هﺰارﺳﺎﻝﯽ ﺳﻨﻴﺎن ﺑﺮ اﻳﺮان ﻣﺴﻠﻂ ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﺗﻨﻬ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ آ ﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴ ﺴ ِﻢ ﺳ ﺮﻃﺎﻧﯽ رﺷ ﺪ و ﮔ ﺴﺘﺮش اﺳ ﻼم در‬ ‫اﻳﺮان ﺑﻪ ﺗﻦ ﺣﺲ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺁن درﻩﯼ ﻋﻈﻴﻤﯽ آ ﻪ هﻮﻳ ﺖ اﻳﺮاﻧ ﯽ را‬ ‫از هﻮﻳﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﺝﺪا ﻣﯽآﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰ درﻳﺎﻓﺘﻪ ﺥﻮاهﺪ ﺷﺪ‪(٦٥) «.‬‬ ‫چﻨﻴﻦ درﻳﺎﻓﺘﯽ از ﺝﻬﺎن اﺳﺖ آﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺣﻘﺎﻧﻴﺖ ﺥﻮدش‬ ‫ﺑﺎور دارد و هﻴﭻ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﯽ را ﺗﺎب ﻧﻤﯽﺁورد‪ .‬ﺝﺎﻣﻌﻪاﯼ آﻪ در‬ ‫ﺁن وﺣ ﺸﺖ از اﻧﺪﻳ ﺸﻴﺪن ﺣﺘ ﺎ در هﻤ ﺎن ﺣﻴﻄ ﻪﯼ اﺳ ﻼم‪ ،‬ﺗ ﺎ ﻋﻤ ﻖ‬ ‫رگ و ﭘﯽ و ﺝﺎﻧﺶ رﻳﺸﻪ دواﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬چﮕﻮﻧ ﻪ ﻣ ﯽﺗﻮاﻧ ﺪ ﻣﻮﺝ ﺪ ِ‬ ‫ﻓﺮهﻨﮓ‪ ،‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻤﺪن و هﻨﺮ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻧﻤ ﯽﺷ ﻮد‪ .‬ﺗﻤ ﺎم ه ﻢ و ﻏ ﻢ‬ ‫ﻣﺮدم ﺻﺮف اﻳﻦ ﺥﻮاهﺪ ﺷﺪ آﻪ را ِﻩ ﺑﺮون رﻓﺘﯽ از زﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪﯼ‬ ‫اﻳﻦ ﻧﻈﺎم ﺗﺤﻤﻴﻠﯽ ﺑﻴﺎﺑﻨ ﺪ‪ .‬دﻳﮕ ﺮ راه ﯽ ﺑ ﺮاﯼ اﻧﺪﻳ ﺸﻴﺪن ﻧﻤ ﯽﻣﺎﻧ ﺪ‪،‬‬ ‫چﻪ ﺑﺮﺳﺪ ﺑﻪ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﯽ‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺮاﯼ اﻳﻦ آﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻣﻌﻨﯽ ﻗﺪرت ﻋﻠﻤﺎء چﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻻزم‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ ﻓﻘﻂ ﺑ ﻪ دوراﻧ ﯽ آ ﻪ اﻳ ﺸﺎن رﺳ ﻤﺎ و در ﻧﻘ ﺶ ﺷ ﺎﻩ و ﺣ ﺎآ ِﻢ‬ ‫رﺳ ﻤﯽ ﺣﻜﻮﻣ ﺖ آ ﺮدﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬ﻧﮕ ﺎﻩ آﻨ ﻴﻢ‪ .‬چﻨ ﻴﻦ ﻧﻴ ﺴﺖ‪ .‬از هﻤ ﺎن‬ ‫‪١٤٠٠‬ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ـ چ ﻪ رهﺒ ﺮان اﺳ ﻼم در ﻧ ﻮك ِ ه ﺮ ِم ﻗ ﺪرت‬ ‫ﭘﺎدﺷ ﺎهﯽ و ﺣﻜ ﻮﻣﺘﯽ ﻗ ﺮار داﺷ ﺘﻪاﻧ ﺪ و چ ﻪ ﭘ ﺸﺖ ِ ﺷ ﺎهﺎن و‬ ‫ت اﺻ ﻠﯽ در دﺳ ﺖ اﻳ ﺸﺎن‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺘﻴﺎ ِن دﻳﮕﺮ ﺳﻨﮕﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ـ ﻗﺪر ِ‬ ‫ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻠﻤﺎء ﺷﺎﻩ‪ ،‬ﻧﺨﺴﺖ وزﻳﺮ و ﺣﺘ ﺎ آﺎرﻣﻨ ﺪ ادارﻩاﯼ‬

‫‪٨٤‬‬

‫ح ﺗﻬﻴﻴﺞ و ﺗﻜﻔﻴﺮ »ﺳ ﻮژﻩ« را از ﻗ ﺪرت‬ ‫را ﻧﻤﯽﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﻼ ِ‬ ‫و ﭘﺴﺘﺶ ﺣﺬف ﻣﯽآﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬در ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ‪ ١٤٠٠‬ﺳﺎل ﻧﺒﻮدﻩ اﺳ ﺖ‬ ‫آﻪ آﺴﯽ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺪو ِن ﺣﻤﺎﻳﺖ اﻳﺸﺎن ﺑﺮ آﺮﺳﯽ ﻗﺪرت ﺗﻜﻴﻪ زﻧﺪ‪.‬‬ ‫»ﻣﻼﻳ ﺎن… ﺑ ﻪ ﺗﻜ ﺎن ﺁﻣﺪﻧ ﺪ و ﺑ ﻪ دﺷ ﻤﻨﯽ ﺑ ﺎ ﺳﭙﻬ ﺴﺎﻻر‬ ‫ﺑﺮﺥﺎﺳﺘﻪ‪ ،‬او را ﺑﯽ دﻳﻦ ﺥﻮاﻧﺪﻧ ﺪ‪ .‬و ﻧﺎﻣ ﻪاﯼ ﺑ ﻪ ﻧﺎﺻ ﺮاﻝﺪﻳﻦ ﺷ ﺎﻩ‬ ‫ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ آﻪ ﺳﭙﻬﺴﺎﻻر را ﺑﺎ ﺥ ﻮد ﺑ ﻪ ﺗﻬ ﺮان ﻧﻴ ﺎورد‪ .‬اﻳ ﻦ ﻧﺎﻣ ﻪ در‬ ‫رﺷﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﻩ رﺳﻴﺪ‪ .‬چ ﻮن ﻣﻼﻳ ﺎن… ﺑ ﺴﻴﺎر ﻧﻴﺮوﻣﻨ ﺪ ﻣ ﯽﺑﻮدﻧ ﺪ‪،‬‬ ‫ﺷ ﺎﻩ ﻧ ﺎﮔﺰﻳﺮ ﺷ ﺪ ﺣﻜﻤﺮاﻧ ﯽ ﮔ ﻴﻼن را ﺑ ﻪ ﺳﭙﻬ ﺴﺎﻻر دادﻩ و او را‬ ‫در ﺁﻧﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺖ و ﺥﻮد ﺑﯽ او ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺁﻣﺪ‪(٦٦)«.‬‬ ‫»در ﺳ ﺎل ‪ ١٣٣٦‬هﺠ ﺮﯼ ﻗﻤ ﺮﯼ در زﻣ ﺎن ﻧﺨ ﺴﺖ‬ ‫وزﻳ ﺮﯼ ﺻﻤ ﺼﺎماﻝ ﺴﻠﻄﻨﻪ… ﻣ ﺪرس و اﻣ ﺎم ﺝﻤﻌ ﻪﯼ ﺗﻬ ﺮان…‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺠﺒﻮر آﺮدن او ﺑﻪ آﻨ ﺎرﻩ ﮔﻴ ﺮﯼ ﺑ ﻪ ﺷ ﻬﺮ رﯼ رﻓﺘﻨ ﺪ …‬ ‫و ﻣﺘﺤ ﺼﻦ ﺷ ﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑ ﺎ ﺗﺤ ﺼﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ اﺣﻤ ﺪ ﺷ ﺎﻩ ﻣﺠﺒ ﻮر ﺷ ﺪ‬ ‫ﺻﻤﺼﺎماﻝﺴﻠﻄﻨﻪ را از ﻧﺨﺴﺖ وزﻳ ﺮﯼ ﺑﺮآﻨ ﺎر آﻨ ﺪ و ﺁﻧﻬ ﺎ را ﺑ ﺎ‬ ‫اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺗﻬﺮان ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ… در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ٢١‬ﺥ ﺮداد ﻣ ﺎﻩ ‪١٣٠٢‬‬ ‫ﺷﻤﺴﯽ ﻣﺪرس وزﻳ ﺮ اﻣ ﻮر ﺥﺎرﺝ ﻪﯼ دوﻝ ﺖ ﻣ ﺴﺘﻮﻓﯽاﻝﻤﻤﺎﻝ ﻚ را‬ ‫اﺳﺘﻴﻀﺎح آﺮد و ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮآﻨﺎرﯼ ﻣﺴﺘﻮﻓﯽاﻝﻤﻤﺎﻝﻚ ﺷﺪ‪(٦٧) «.‬‬ ‫و اﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪهﺎ ﺗﻚ ﻧﻤﻮد ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬رهﺒ ﺮان ﺷ ﻴﻌﻪ ﺣﺘ ﺎ ﺷ ﺎﻩ‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽآﺮدﻩاﻧﺪ‪ .‬اﻳﺸﺎن ﺑﻪ دﻝﻴﻞ ﻗﺮنهﺎ و هﺰارﻩهﺎ آ ﺎ ِر ﻣ ﺴﺘﻤ ِﺮ‬ ‫ﺗﺤﻤﻴﻘﯽ )اﺣﻤﻖ آﺮدن( روﯼ ﻣﺮدم‪ ،‬ﺁﻧﻘﺪر ﺗﻮان دارﻧﺪ آﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨ ﺪ‬ ‫هﺮآﺲ را آﻪ ﺑﺨﻮاهﻨﺪ ﺣﺬف و دﻓﻊ آﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺘ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ داﺳ ﺘﺎ ِن )ﻣ ﺜﻼ( ﺷ ﺮآﺖ ﻋﻠﻤ ﺎء در اﻧﻘ ﻼب‬ ‫ﻣ ﺸﺮوﻃﻪﯼ اﻳ ﺮان ﻣﻄ ﺮح اﺳ ﺖ‪ ،‬اﻳ ﺸﺎن از ه ﺮ ﺑﻬﺎﻧ ﻪاﯼ ﺑ ﺮاﯼ‬ ‫ﺿﺮﺑﻪ زدن ﺑﻪ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ آ ﺮدﻩ و ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﺁن ﺝ ﺎ آ ﻪ‬ ‫دآﺎن ﺝﻬﻞ ﭘﺮورﯼ ﺷﺎن ﺑﺎ ﺗﺎﺳﻴﺲ ﻣﺪارس آ ﺴﺎد ﻣ ﯽﺷ ﻮد‪ ،‬ﻣﻴ ﺰ‪،‬‬ ‫ﻧﻴﻤﻜﺖ و ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻴﺎﻩ ﻣﯽﺷ ﻜﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ روزﻧﺎﻣ ﻪ و ﻣﻄﺒﻮﻋ ﺎت‪،‬‬ ‫ﺳﺪ ِ راهﺸﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬چﻤﺎق ﺗﻜﻔﻴﺮ ﺑﻴﺮون ﻣﯽآﺸﻨﺪ‪ ،‬و ﺁﻧﺠﺎ آ ﻪ اﻳ ﻦ‬ ‫ﮔﻮﻧﻪ ﺳﻼحهﺎ را دﻳﮕﺮ آﺎرﺑﺮدﯼ ﻧﺒﺎﺷﺪ ـ ﺣﺘﺎ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد هﻤﺎن‬

‫‪٨٥‬‬

‫اﻧﻘﻼﺑ ﺸﺎن]!!![ ـ ﺑ ﻪ ﺝ ﺎن ﺑﻬﺎﺋﻴ ﺎن‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و دﻳﮕ ِﺮ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫»اﻣ ﺎ ﺣ ﺎﺝﯽ ﻣﻴ ﺮزا ﺣ ﺴﻦ )رﺷ ﺪﻳﻪ(… ﺣﻴ ﺎط ﻣ ﺴﺠﺪ‬ ‫ﺷﻴﺦاﻻﺳ ﻼم را آ ﻪ ﺥ ﻮد ﻣﺪرﺳ ﻪﯼ آﻬ ﻦ ﺑ ﻮد‪ ،‬ﮔﺮﻓ ﺖ‪ .‬و ﺑ ﺎ ﭘ ﻮل‬ ‫ﺥ ﻮد اﺗ ﺎقه ﺎﯼ ﭘ ﺎآﻴﺰﻩاﯼ ﺳ ﺎﺥﺖ‪ .‬و ﺁﻧﺠ ﺎ را دﺑ ﺴﺘﺎن ﮔﺮداﻧﻴ ﺪﻩ‪،‬‬ ‫ﻧﻴﻤﻜﺖ و ﺗﺨﺘﻪﺳﻴﺎﻩ و دﻳﮕﺮ اﻓﺰارهﺎ ﻓ ﺮاهﻢ ﮔﺮداﻧﻴ ﺪ‪ .‬و ﺷ ﺎﮔﺮدان‬ ‫ه ﻢ ﮔ ﺮد ﺁﻣﺪﻧ ﺪ‪ .‬دﻳﺮﮔ ﺎهﯽ در اﻳ ﻦ ﺝ ﺎ ﺑ ﻮد‪ ،‬وﻝ ﯽ چ ﻮن ﻣﻼﻳ ﺎن‬ ‫ﻧﺎﺥﺸﻨﻮدﯼ ﻣﯽﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ ،‬روزﯼ ﻃﻠﺒ ﻪه ﺎ ﺑ ﻪ ﺁﻧﺠ ﺎ رﻳﺨﺘﻨ ﺪ و هﻤ ﻪﯼ‬ ‫ﻧﻴﻤﻜﺖهﺎ و ﺗﺨﺘﻪهﺎ را درهﻢ ﺷﻜﺴﺘﻨﺪ و دﺑ ﺴﺘﺎن را ﺑﻬ ﻢ زدﻧ ﺪ …‬ ‫در ﻳ ﺰد آ ﺎر ﺑ ﺪﺗﺮ ﺷ ﺪﻩ و ﺑﻜ ﺸﺘﺎر ﺑﻬﺎﺋﻴ ﺎن اﻧﺠﺎﻣﻴ ﺪ … ﺳ ﭙﺲ‬ ‫دوﺑﺎرﻩ ﺑﻬﺎﺋﯽ آﺸﯽ در ﻳ ﺰد و اﺳ ﭙﻬﺎن ه ﺮ دو درﮔﺮﻓ ﺖ … اﻳ ﻦ‬ ‫ﺷ ﮕﻔﺖ ﺥﻮاه ﺪ ﺑ ﻮد آ ﻪ ﻣ ﺮدم از ﺗﻌﺮﻓ ﻪﯼ ﮔﻤﺮآ ﯽ و از‬ ‫ﺑﻜﺎرﮔﻤﺎردن ﺑﻠﮋﻳﻜﻴﺎن ﮔﻠﻪ ﻣﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ… آﻴﻨﻪ از ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺝﻮﻳﻨ ﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﮕ ﺮ چ ﻪ ﭘﻴﻮﺳ ﺘﮕﯽ ﻣﻴﺎﻧ ﻪﯼ اﻳ ﻦآﺎره ﺎ ﺑ ﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴ ﺎن ﺑ ﻮدﻩ؟ رازﯼ‬ ‫اﺳﺖ آﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮﯼ دراز ﻧﻴﺎز دارد… ﺑﺮﺥﯽ از ﻣﻼﻳﺎن ـ چﻨﺎن‬ ‫آﻪ ﺷ ﻴﻮﻩﯼ اﻳ ﺸﺎن ﺑ ﻮد ـ ﻃ ﺎﻝﺒﻮف را ﺗﻜﻔﻴ ﺮ آ ﺮدﻩ و ﻣ ﺮدم را از‬ ‫ﺥﻮاﻧﺪن آﺘﺎبهﺎﯼ او ﺑﺎز ﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ… ﭘﻴﺮوان ﺁﻗ ﺎ ﺑ ﻪ ﺥﺎﻧ ﻪه ﺎﯼ‬ ‫ﺝﻬ ﻮدان رﻳﺨﺘ ﻪ و ﺥ ﻢه ﺎﯼ ﺁﻧ ﺎن را ﺷﻜ ﺴﺘﻨﺪ و ﻣ ﯽه ﺎ ﺑ ﻪ زﻣ ﻴﻦ‬ ‫رﻳﺨﺘﻨﺪ‪(٦٨) «.‬‬ ‫ﺑﻪ ﻗ ﻮل ﺑﻬ ﺎاﷲ‪» :‬اﮔ ﺮ ﻣ ﺴﺎﺋﻞ دﻳﻨﻴ ﻪ ﻣﺨ ﺎﻝﻒ ﻋﻘ ﻞ و ﻋﻠ ﻢ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وهﻢ اﺳﺖ؛ زﻳﺮا ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﺝﻬﻞ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺑﮕﻮﻳﻴﻢ دﻳ ﻦ‬ ‫ﺿﺪ ﻋﻘﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺼﻮد اﻳﻦ اﺳﺖ آﻪ دﻳﻦ‪ ،‬ﺝﻬﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻻﺑ ﺪ دﻳ ﻦ‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻋﻘﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ از ﺑﺮاﯼ اﻧﺴﺎن‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨ ﺎن ﺣﺎﺻ ﻞ ﺷ ﻮد‪.‬‬ ‫اﮔ ﺮ ﻣ ﺴﺎﻝﻪاﯼ ﻣﺨ ﺎﻝﻒ ﻋﻘ ﻞ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﻣﻤﻜ ﻦ ﻧﻴ ﺴﺖ از ﺑ ﺮاﯼ اﻧ ﺴﺎن‬ ‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺘﺰﻝﺰل اﺳﺖ‪(٦٩)«.‬‬ ‫»ﻣﺮزﻋ ﻪﯼ ﺣﻴﻮاﻧ ﺎت« از آﺎره ﺎﯼ ﺑ ﻪ ﻳ ﺎد ﻣﺎﻧ ﺪﻧﯽ‬ ‫»ﺝ ﻮرج اورول« داﺳ ﺘﺎن ﻣﺰرﻋ ﻪاﯼ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺣﻴﻮاﻧ ﺎت ﺁن ﺑ ﻪ‬

‫‪٨٦‬‬

‫دﻝﻴ ﻞ ﻇﻠ ﻢ و ﺑﻴﮕ ﺎرﯼ دادن ﺥ ﺎرج از ﺗﻮاﻧ ﺸﺎن اﻧﻘ ﻼب ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪.‬‬ ‫اه ﻞ ﻣﺰرﻋ ﻪ ﭘ ﺲ از اﻓ ﺖ و ﺥﻴﺰه ﺎﻳﯽ ﻣﻮﻓ ﻖ ﻣ ﯽﺷ ﻮﻧﺪ ﻣﺰرﻋ ﻪ‬ ‫دا ِر ﻇ ﺎﻝﻢ را از ﻣﺰرﻋ ﻪ ﺑﻴ ﺮون آ ﺮدﻩ‪ ،‬ﺥ ﻮد ﺑ ﺮ ﺳﺮﻧﻮﺷﺘ ﺸﺎن‬ ‫ﺣ ﺎآﻢ ﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳ ﻦ ﻣﻴ ﺎن چﻨ ﺪ ﺥ ﻮك ه ﻢ ه ﺴﺘﻨﺪ آ ﻪ ﭘ ﺲ از‬ ‫ﭘﻴ ﺮوزﯼ ﻓ ﻮرا ﺑ ﻪ ﺗﺮﺑﻴ ﺖ ﺳ ﮕﺎن ) ﭘﺎﺳ ﺪاران( ﻣ ﯽﭘﺮدازﻧ ﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﺎآﻤ ﺎن ﻓﻌﻠ ﯽ و ﺥﻮآ ﺎن ﻗﺒﻠ ﯽ ﺗﻤ ﺎم اﻣﻜﺎﻧ ﺎت را در اﺥﺘﻴ ﺎر‬ ‫ﻣﯽﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﺠ ﺰ ﺑﻴﮕ ﺎرﯼ‪ ،‬ﮔﺮﺳ ﻨﮕﯽ و ﺣﻤﺎﻳ ﺖ از‬ ‫ع ﭘ ﺲ از اﻧﻘ ﻼب‬ ‫اﻧﻘ ﻼب آ ﺎرﯼ ﻧﻤ ﯽﻣﺎﻧ ﺪ‪ .‬ﻣﻌﺘﺮﺿ ﻴﻦ ﺑ ﻪ اوﺿ ﺎ ِ‬ ‫ﻓﻮرا اﻋﺪام ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺘﺎ اﮔﺮ ﺥ ﻮاب دﻳ ﺪﻩ ﺑﺎﺷ ﻨﺪ آ ﻪ وﺿﻌ ﺸﺎن‬ ‫از ﻗﺒﻞ ﺑﺪﺗﺮﺷﺪﻩ اﺳﺖ!‬ ‫رهﺒ ﺮ واﻗﻌ ﯽ اﻧﻘ ﻼب آ ﻪ از هﻤ ﺎن ﺁﻏ ﺎ ِز ﻣﺒ ﺎرزﻩ ﺑ ﻪ‬ ‫ش ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﭘﺮداﺥﺘﻪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺳﺮ ﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﻣﯽﺷ ﻮد‪ ،‬اﻣ ﺎ روح‬ ‫ﺁﻣﻮز ِ‬ ‫و ﺳﺎﻳﻪﯼ او هﻤﺎﻧﻨﺪ ﺗﺎﺑﻮﻳﯽ در دﺳﺖ ﺥﻮآﺎن ﺣﺎآﻢ ﻣ ﻮرد اﺳ ﺘﻔﺎدﻩ‬ ‫ﻗ ﺮار ﻣ ﯽﮔﻴ ﺮد‪» .‬اﻧﻘ ﻼب« ﻓﺮزﻧ ﺪان ﺻ ﺪﻳﻘﺶ را ﻣ ﯽﺥ ﻮرد و‬ ‫ﻓﺮزﻧﺪان ﻧﺎﻻﻳﻖ و ﻓﺮﺻﺖ ﻃﻠﺒﺶ را ﺑﻪ ﻗﺪرت ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑ ﺮاﯼ ﻣ ﺘﻬﻢ آ ﺮدن ﺣﻴﻮاﻧ ﺎت و اﻳﺤ ﺎد ﻓ ﻀﺎﯼ رﻋ ﺐ و‬ ‫وﺣﺸﺖ هﻢ اه ِﻞ ﻣﺰرﻋﻪ ﺑﻪ داﺷ ﺘ ِﻦ راﺑﻄ ﻪ ﺑ ﺎ ﺥ ﻮك ِ ﺳ ﺮﺑ ﻪﻧﻴ ﺴﺖ‬ ‫ﺷﺪﻩ ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﺷ ﻤﻨﺎن )ﻓﺮﺿ ﯽ( دﻳﮕ ﺮ ﺁدمه ﺎ ه ﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺁدمه ﺎﻳﯽ آ ﻪ‬ ‫ﺑﻪدﻝﻴﻞ ﺑﺪرﻓﺘﺎرﯼهﺎﯼ داﺋﻤﯽﺷ ﺎن ﺑ ﺎ ﺣﻴﻮاﻧ ﺎت‪ ،‬ﺑ ﺎ داﺷ ﺘﻦ دوﭘ ﺎ از‬ ‫دﻳﮕ ﺮان ﻣﻨﻔ ﻚ ﻣ ﯽﺷ ﻮﻧﺪ‪ .‬ﺝ ﻮرج اورل داﺳ ﺘﺎن اﺳ ﺘﺤﺎﻝﻪﯼ‬ ‫ﻗﺪرﺗﻤ ﺪران را ﺑ ﺮاﯼ ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﺁدمه ﺎ ﺑ ﻪ ﺥ ﻮﺑﯽ ﻧ ﺸﺎن‬ ‫ﻣﯽدهﺪ‪ .‬ﺥﻮك اول و ﺁدم هﺎ در اﺛﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت و ﺣﻀﻮر ﭘﺎﺳ ﺪارا ِن‬ ‫ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺥﻮكهﺎﯼ ﺣﺎآﻢ‪ ،‬ﺑﻪ ﻓﺠﻴﻊﺗﺮﻳﻦ ﺷﻜﻠﯽ ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎ ِن اﻧﻘﻼب و‬ ‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ…‬ ‫هﻤ ﻪﯼ ﻣ ﺎ داﺳ ﺘﺎن ﻓ ﺎﻧﺘﺰﯼ و واﻗﻌ ﯽ ﺝ ﻮروج اورول را‬ ‫ﺣﺪاﻗﻞ در هﻴﺌﺖ ﻳﻚ ﻓﻴﻠﻢ ﺑﻠﻨﺪ آﺎرﺗﻮﻧﯽ دﻳ ﺪﻩاﻳ ﻢ و از ﺷ ﺒﺎهﺖه ﺎﯼ‬ ‫ﻧ ﺎﮔﺰﻳ ِﺮ ﺁن ﺑ ﺎ ﺷ ﻴﻮﻩه ﺎﯼ ﺣﻜ ﻮﻣﺘﯽ رهﺒ ﺮان در ﻧﻈ ﺎمه ﺎﯼ‬

‫‪٨٧‬‬

‫اﻳﺪﺋﻮﻝﻮژﻳﻚ ﺣﻴﺮت آﺮدﻩاﻳﻢ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮ اﻳﻦ داﺳﺘﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬ ‫واﻗﻌﻴ ﺖ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ ﻣ ﻮرد ﺑﺮرﺳ ﯽ ﻗ ﺮار ده ﻴﻢ‪ ،‬ﺥ ﻮاهﻴﻢ دﻳ ﺪ آ ﻪ‬ ‫ﺳ ﺎﺥﺘﻦ و ﭘ ﺮداﺥﺘ ِﻦ اﻳ ﻦ دﺷ ﻤﻨﺎن ﻓﺮﺿ ﯽ از ﻧﻴ ﺎ ِز رهﺒ ﺮان‬ ‫ﺣﻜﻮﻣﺖهﺎﯼ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﻳﺪﺋﻮﻝﻮژﯼ ﻧﺎﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ دﺷﻤﻨﺎن ﺑ ﻪ‬ ‫اﻳ ﻦ دﻝﻴ ﻞ ﻓﺮﺿ ﯽاﻧ ﺪ آ ﻪ ﺥ ﻮكه ﺎﯼ ﺣ ﺎآﻢ در ﻳ ﻚ دﮔﺮدﻳ ﺴﯽ‬ ‫ﺷ ﮕﺮف]![ ﺗﺒ ﺪﻳﻞ ﺑ ﻪ ﺣﻴﻮاﻧ ﺎﺗﯽ دوﭘ ﺎ ﻣ ﯽﺷ ﻮﻧﺪ و ﺑ ﺎ هﻤ ﺎن ﺁدمه ﺎ‬ ‫راﺑﻄﻪ ﺑﺮﻗﺮار آﺮدﻩ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽﭘﺮدازﻧﺪ‪.‬‬ ‫رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ ه ﻢ ﺑ ﻪ چﻨ ﻴﻦ ﭘﺪﻳ ﺪﻩاﯼ ﻧﻴ ﺎز دارد‪ .‬اﻳ ﻦ‬ ‫رهﺒﺮﯼ در درﺝﻪﯼ اول ﺳﻌﯽ ﻣﯽآﻨﺪ از ﺥﻮد چﻬﺮﻩاﯼ ﻣﻈﻠﻮم و‬ ‫ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺑﮕﺬارد‪ ،‬ﺷﻬﻴﺪ زﻧﺪﻩاﯼ آﻪ از هﺮ ﺳﻮ ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌ ﻪﯼ‬ ‫ع ﺥ ﻮد ِ اﻳ ﻦ‬ ‫دﺷ ﻤﻨﺎن! روﺑ ﺮو اﺳ ﺖ‪ .‬دﺷ ﻤﻨﺎ ِن ﻓﺮﺿ ﯽ ه ﻢ اﺥﺘ ﺮا ِ‬ ‫رهﺒﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻝﻴﻞ هﺮ ﺝﺎ آﻪ آﻤﻴﺘﺸﺎن ﻝﻨﮓ ﻣﯽﻣﺎﻧ ﺪ و‬ ‫هﺮ ﺝﺎ آﻪ اﻣﻜﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮ و ﺗﺤﻮﻝﯽ را ﺑﻮ ﻣﯽآﺸﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ دﺷ ﻤﻨﺎن‬ ‫ﻓﺮﺿﯽ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽآﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻬﺎﺋﻴ ﺎن اﺻ ﻠﯽﺗ ﺮﻳﻦ ﮔ ﺮوﻩ اﻳ ﻦ دﺷ ﻤﻨﺎن ﻓﺮﺿ ﯽ ه ﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻳ ﺸﺎن ﻧﮕ ﺮش ﻣﺘﻔ ﺎوﺗﯽ از ﺷ ﻴﻌﻴﺎن ﺑ ﻪ ﺝﻬ ﺎن و ﭘﻴﺮاﻣ ﻮن دارﻧ ﺪ‪.‬‬ ‫اﺗﻔﺎﻗ ﺎ از درو ِن هﻤ ﻴﻦ ﻣ ﺬهﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ ه ﻢ ﺑﻴ ﺮون ﺁﻣ ﺪﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺑ ﺎ‬ ‫روشهﺎﯼ ﻣﻮﺝﻮد ِ دﻳ ِﻦ در ﺣﻜﻮﻣﺖ از راﻩ ﺗﺤﻤﻴﻖ و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‬ ‫ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺥﻠﻖاﷲ ﻣﺨﺎﻝﻔﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﯽﺥ ﻮاهﻢ وارد ﺑﺤ ﺚ اﻧﺪﻳ ﺸﻪﯼ اﻳ ﺸﺎن ﺷ ﻮم‪ .‬اﻳ ﻦ آ ﺎر‪،‬‬ ‫آﺎر ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﺸﺎن ﺥﻮد ﺑ ﺮاﯼ ﺷﻨﺎﺳ ﺎﻧﺪن دﻳ ﻦ و ﺑﺎورﺷ ﺎن ﺑ ﻪ‬ ‫اﻧﺪازﻩﯼ آﺎﻓﯽ اﻣﻜﺎﻧ ﺎت دارﻧ ﺪ‪ ،‬آﻤ ﺎ اﻳﻨﻜ ﻪ ﻣ ﺴﺌﻮﻝﻴﺘﯽ ه ﻢ در ﻗﺒ ﺎل‬ ‫ﻃﺮ ِ‬ ‫ح اﻧﺪﻳﺸﻪهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺬاهﺐ و ﻣﻜﺎﺗﺐ ﻧﺪارم‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ ﻣﻦ ﺑﻪﻋﻬﺪﻩ‬ ‫ﺐ ﺷ ﻴﻌﻪ ﺑ ﺎ‬ ‫ﮔﺮﻓﺘ ﻪام‪ ،‬ﺗ ﺸﺮﻳ ِﺢ چﮕ ﻮﻧﮕﯽ رﻓﺘ ﺎ ِر رهﺒ ﺮا ِن ﻣ ﺬه ِ‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن اﺳ ﺖ‪ ،‬دﺷ ﻤﻨﯽاﯼ آ ﻪ ﺑﺎﻋ ﺚ ﺥ ﺸ ِﻢ ﻝﺠ ﺎم ﮔ ﺴﻴﺨﺘﻪﯼ‬ ‫اﻳﺸﺎن ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻝﺒﺘﻪ ﻣﻤﻜ ﻦ اﺳ ﺖ اﻳ ﻦ ﺥ ﺸﻢ و آ ﺸﺘﺎر‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻧ ﻮع‬ ‫ﻧﮕﺮش ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع دﻳﻦ و ﺝﻬﻞ هﻢ ﺑ ﺴﺘﮕﯽ داﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪،‬‬ ‫چﺮا آﻪ رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ ه ﻴﭻ ﮔﻮﻧ ﻪ ﺗﻌ ﺪﻳﻞ و ﺗﺠﺪﻳ ﺪ ﻧﻈ ﺮﯼ را در‬

‫‪٨٨‬‬

‫اﺻﻮﻝﺶ‪ ،‬ﺣﺘﺎ در ﻓﺮوع دﻳﻨﺶ ﻧﻤ ﯽﭘ ﺬﻳﺮد‪ .‬از ﺳ ﻮﻳﯽ دﻳﮕ ﺮ و ﺑ ﻪ‬ ‫ﻃﻮر ﻣﻮازﯼ هﺮ ﺝﺎ آﻪ رهﺒﺮﯼ ﺷﻴﻌﻪ آﻢ ﻣﯽﺁورد‪ ،‬اﻳ ﻦ ﺝﻤﻌﻴ ﺖ‬ ‫را ﺳﭙ ِﺮ ﺑﻼ آﺮدﻩ‪ ،‬اﻳﺸﺎن را ﻗﺘﻞﻋﺎم ﻣﯽآﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑ ﺎ وﺝ ﻮد ﺗﻤ ﺎم ﻣﺰاﺣﻤﺘ ﯽ آ ﻪ رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ ﺑ ﺮاﯼ اﻳ ﻦ‬ ‫هﻤﻮﻃﻨﺎن اﻳﺠﺎد ﻣﯽآﻨﺪ‪ ،‬ﻗ ﺎﺗﻠﻴﻦ و ﻣ ﺰاﺣﻤﻴ ِﻦ اﻳ ﺸﺎن ﺑ ﻪ دادﮔ ﺎﻩ ه ﻢ‬ ‫آﺸﻴﺪﻩ ﻧﻤ ﯽﺷ ﻮد‪ ،‬چ ﺮا آ ﻪ ﻋﻠﻤ ﺎ اﻓ ﺴﺎ ِر ﻗ ﻮﻩﯼ ﻗ ﻀﺎﻳﻴﻪ را ه ﻢ در‬ ‫دﺳ ﺖ دارﻧ ﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘ ﺖ ﻋﻠﻤ ﺎﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ ـ ﺑﺠ ﺰ رهﺒ ﺮﯼ دﻳ ﻦ ـ‬ ‫ﻗﺎﺿﯽ‪ ،‬ﺣﺎآﻢ ﺷﺮع‪ ،‬ﻣﺤﺘﺴﺐ‪ ،‬ﺷ ﺤﻨﻪ و هﻤ ﻪ چﻴ ِﺰ هﻤ ﻪ ه ﺴﺘﻨﺪ و‬ ‫هﻤﻪﯼ اﻳﻦ ﻣﺸﺎﻏﻞ را هﻢ درﺑﺴﺖ در اﺥﺘﻴﺎر دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﻳﻦ آﻪ اﻳﻦ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن و دﻳﮕ ِﺮ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن آﺎرﯼ ﺑﻪ‬ ‫آﺎ ِر اﻳﺸﺎن ﻧﺪارﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻣﺮﺗﺒﺎ از ﺳﻮﯼ اﻳﻦ رهﺒ ﺮﯼ ﻣ ﻮرد ﺗﻜﻔﻴ ﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﺰاﺣﻤﺖ و ﻓﺸﺎر ﻗﺮار ﻣﯽﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﺝﻤﺎﻋﺖ ﻣﯽﺥﻮاهﻨﺪ در‬ ‫آﺸﻮرﯼ آﻪ دوﺳﺖ دارﻧ ﺪ‪ ،‬زﻧ ﺪﮔﯽ آﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﻣ ﯽﺥﻮاهﻨ ﺪ ﺣ ﻖ داﺷ ﺘﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ـ هﻤﺎﻧﻨﺪ دﻳﮕﺮ هﻤﻮﻃﻨﺎﻧﺸﺎن ـ زﻧﺪﮔﯽ‪ ،‬آﺎر و ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ آﻨﻨ ﺪ‪،‬‬ ‫اﻣﺎ رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ ﺑ ﻪ دﻝﻴ ﻞ ﻧﻴ ﺎزش ﺑ ﻪ دﺷ ﻤﻦ ﻓﺮﺿ ﯽ و ﻧﮕﺮاﻧ ﯽ‬ ‫داﺋﻤﯽاش از هﺮﮔﻮﻧﻪ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﯽ‪ ،‬ه ﺮ روز ﺑ ﻪ ﻧﺤ ﻮﯼ وﺳ ﻴﻠﻪاﯼ‬ ‫ﻖ ﻣﺮدم ﻣﯽﺗﺮاﺷﺪ‪ .‬آﻠﯽ هﻢ ﺣﺪﻳﺚ‪ ،‬ﺁﻳﻪ و ﻧﻘﻞ‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﺗﻬﻴﻴﺞ و ﺗﺤﻤﻴ ِ‬ ‫ﻗﻮل ﺝﻌﻞ ﻣﯽآﻨﺪ آ ﻪ ﺑﻬﺎﺋﻴ ﺎن‪ ،‬ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن و دﻳﮕ ﺮان از هﻤ ﺎن او ِل‬ ‫ازل ﻣﻬﺪوراﻝﺪم ﺑﻮدﻩاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﺥﻮﻧﺸﺎن هﺪر ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺮوان دﻳﮕ ﺮ ﻣ ﺬاهﺐ ه ﻢ هﻤ ﻴﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠ ﻪ را ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪،‬‬ ‫ﺣﺘ ﺎ ﺑ ﺎ ﭘﻴ ﺮوان ﻓﺮﻗ ﻪه ﺎﯼ دﻳﮕ ِﺮ اﺳ ﻼم‪ ،‬اﻣ ﺎ ﺑﻬﺎﺋﻴ ﺎن از دﺷ ﻤﻨﯽ‬ ‫ﺥﺎﺻﯽ ﺑﻬﺮﻩﻣﻨﺪ]!!![ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫رهﺒﺮﯼ ﺷﻴﻌﻪ در ﺗﺒﺪﻳﻞ آﺮدن ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن ﺑﻪ ﻃﺎﻋﻮن‪ ،‬ﺁﻧﻘ ﺪر‬ ‫ﻣﻮﻓ ﻖ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑﺎﺻ ﻄﻼح روﺷ ﻨﻔﻜﺮان ﻣ ﺎ ه ﻢ ﺝ ﺮات‬ ‫ﻧﻤ ﯽآﻨﻨ ﺪ وار ِد ﺑﺤ ﺚ ﺣ ﻖ و ﺣﻘ ﻮق اﻳ ﺸﺎن ﺷ ﻮﻧﺪ و از ﺣﻘ ﻮق‬ ‫اﻳ ﺸﺎن‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻋﻨ ﻮان ﻋ ﻀﻮﯼ از ﺝﺎﻣﻌ ﻪﯼ ﺷ ﻬﺮوﻧﺪﯼ اﻳ ﺮان دﻓ ﺎع‬ ‫آﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪٨٩‬‬

‫از هﻤﺎن ﺁﻏﺎز اﻋ ﻼم ﻣﻮﺝﻮدﻳ ﺖ اﻳ ﻦ ﻣ ﺬهﺐ ﺗﻮﺳ ﻂ ﺳ ﻴﺪ‬ ‫ﻋﻠ ﯽ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑ ﺎب و از هﻤ ﺎن ‪ ١٥٠‬ﺳ ﺎل ﭘ ﻴﺶ و ﺗ ﺎ هﻤ ﻴﻦ اﻻن‪،‬‬ ‫هﺮﺝﺎ آ ﻪ رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ ﺗﻮاﻧ ﺴﺘﻪ و ﻣ ﺮدم را راﻩ اﻧﺪاﺥﺘ ﻪ اﺳ ﺖ‪،‬‬ ‫چﻨ ﺪ ﺑ ﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺑﻬ ﺎﺋﯽ‪ ،‬ﻳﻬ ﻮدﯼ و… را ﺳ ﺮ ﺑﺮﻳ ﺪﻩ‪ ،‬از روﯼ ﺥ ﻮ ِن‬ ‫اﻳ ﺸﺎن ﻋﺒ ﻮر آ ﺮدﻩ اﺳ ﺖ‪ .‬آ ﺎر ﺑ ﻪ ﺝ ﺎﻳﯽ آ ﺸﻴﺪﻩ اﺳ ﺖ آ ﻪ ﺑ ﺮاﯼ‬ ‫ﻗﺎﺗﻠﻴ ِﻦ اﻳﻦ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن هﻢ چﻨﺪ ﺣﺠ ﺮﻩ در ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ و ﻳﻴﻼﻗ ﯽﺗ ﺮﻳﻦ‬ ‫ﺶ ﺑﻬﺸﺘﺸﺎن رزرو آﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺨ ِ‬ ‫ﺣﺘ ﺎ اﮔ ﺮ دﻝﻴ ﻞ ﺑ ﻪ ﺗﻜ ﺎن ﺁﻣ ﺪن رهﺒ ﺮﯼ ﺷ ﻴﻌﻪ ه ﻢ اﺗﻔﺎﻗ ﺎ‬ ‫ﻣﺘﺮﻗﻴﺎﻧ ﻪ و ﻣﺜﺒ ﺖ ﺑ ﻮدﻩ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺎز ه ﻢ ﺳ ِﺮ راﻩ ﭘﻴ ﺮوا ِن ﻣ ﺬاهﺐ‬ ‫دﻳﮕﺮ را ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ آﺮدﻩاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻳﻦ آ ﻪ ﺷ ﺎدروان اﺣﻤ ﺪ آ ﺴﺮوﯼ از ﺑ ﺎﺑﯽ آ ﺸﯽ و ﻳﻬ ﻮد‬ ‫ﺁزارﯼ ﺷﻴﻌﻴﺎن ﺗﺤﺖ ﻗﻴﻤﻮﻣﻴﺖ رهﺒﺮﯼ ﺷﻴﻌﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮﻳ ﺪ‪ ،‬ﺑ ﯽ‬ ‫دﻝﻴﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻝﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﯼ ﺷﻨﺎﺥﺖ چﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﻪ ﻗﺪرت‬ ‫س ﺷ ﻴﻌﯽ‬ ‫رﺳﻴﺪن ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻪ اﻳﻦ اﺑﺰارهﺎ هﻢ ﺗﻮﺝﻪ آﺮد! ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ ﺗﺮ ِ‬ ‫را از ﺗﻦ ﺷﺴﺖ! ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺷﺠﺎﻋﺖ ﺑﺎ اﻗﻠﻴ ﺖه ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ ﺁﺷ ﻨﺎ ﺷ ﺪ!‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺪ چﻪ ﻣﯽﮔﻮﻳﻨﺪ و چﻪ ﻣﯽﺥﻮاهﻨﺪ؟ ﺁﻳﺎ اﺳﺎﺳ ﺎ داﺷ ﺘﻦ ﻧﮕ ﺎهﯽ‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ دﻝﻴﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻧﻴﺴﺖ ﺷﺪن ﺑﺎﺷﺪ؟‬ ‫ﺁﻳ ﺎ ﺣ ﺪاﻗﻞ در اﻳ ﻦ دورﻩ و زﻣﺎﻧ ﻪ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن و ﺑﺎورﻣﻨ ﺪان ﺑ ﻪ‬ ‫دﻳﮕﺮ اﻧﺪﻳﺸﻪهﺎﯼ ﻣﺬهﺒﯽ و ﺣﺘﺎ ﻏﻴﺮﻣﺬهﺒﯽ ﺣﻖ ﻧﺪارﻧﺪ در آ ﺸﻮر‬ ‫ﺥﻮدﺷﺎن زﻧﺪﮔﯽ و آﺎر و ﻓﻌﺎﻝﻴﺖ آﻨﻨﺪ؟‬ ‫»ﺗ ﺼﻮر ﻋ ﺎم ﺣﺘ ﺎ در ﻧ ﺰد روﺷ ﻨﻔﻜﺮان اﻳﺮاﻧ ﯽ چﻨ ﻴﻦ‬ ‫اﺳ ﺖ آ ﻪ اﻳ ﻦ اﻗﻠﻴ ﺖه ﺎ ﺑ ﻴﺶ از ﺁﻧﻜ ﻪ وزﻧ ﻪﯼ آﻤ ﯽﺷ ﺎن اﺝ ﺎزﻩ‬ ‫ﻣ ﯽده ﺪ‪ ،‬ﻣ ﻮرد ﺗﻮﺝ ﻪ ﻗ ﺮار ﮔﺮﻓﺘ ﻪاﻧ ﺪ‪ .‬ﺥﺎﺻ ﻪ ﺁﻧﻜ ﻪ ﺑ ﻪﻋﻨ ﻮان‬ ‫»ﺗﻤﺎﻣﻴ ﺖ ه ﺎﯼ ﺝﺪاﮔﺎﻧ ﻪ« ﻧ ﻪ ﺗﻨﻬ ﺎ در ﻣﺒ ﺎرزات ﺳﻴﺎﺳ ﯽ و‬ ‫اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﻠﺖ اﻳﺮان و ﺗﻘﻮﻳﺖ وﺣﺪت ﻣﻠﯽ ﺷ ﺮآﺘﯽ ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻜ ﻪ‬ ‫در ﻣﺠﻤ ﻮع ﻣﻨ ﺎﻓﻌﯽ ﻣﻐ ﺎﻳﺮ و ﺑﻌ ﻀﺎ ﻣﺘ ﻀﺎد ﺑ ﺎ ﺁن را دﻧﺒ ﺎل‬ ‫ﻣ ﯽآﻨﻨ ﺪ‪ .‬ﻳﻬﻮدﻳ ﺎن ﭘ ﺸﺘﻴﺒﺎن اﺳ ﺮاﻳﻴﻞاﻧ ﺪ‪ ،‬داﺷ ﻨﺎآﻬﺎ )ﺑﺨ ﺸﯽ از‬ ‫اراﻣﻨ ﻪ( دﺳ ﺖ راﺳ ﺘﯽاﻧ ﺪ‪ ،‬و ﺑ ﺎﻻﺥﺮﻩ ﭘﺮﺷ ﻤﺎرﺗﺮﻳﻦ ﺁﻧﻬ ﺎ ﻳﻌﻨ ﯽ‬

‫‪٩٠‬‬

‫ﺑﻬﺎﺋﻴﺎن »ﺳﺘﻮن ﭘ ﻨﺠﻢ ﻣﺤﺎﻓ ﻞ اﻣﭙﺮﻳﺎﻝﻴ ﺴﺘﯽ در اﻳ ﺮان« را ﺗ ﺸﻜﻴﻞ‬ ‫ﻣ ﯽدهﻨ ﺪ‪ .‬در چﻨ ﻴﻦ ﺷ ﺮاﻳﻄﯽ ﭘﻴ ﺮوان ﻋ ﺎدﯼ اﻳ ﻦ اﻗﻠﻴ ﺖه ﺎ ﺑﺎﻳ ﺪ‬ ‫ﺳﭙﺎﺳ ﮕﺰار ﺑﺎﺷ ﻨﺪ آ ﻪ در »ﻣ ﻴﻬﻦ اﺳ ﻼﻣﯽ اﻳ ﺮان« وﺝﻮدﺷ ﺎن‬ ‫ﺗﺤﻤ ﻞ ﮔ ﺸﺘﻪ‪ ،‬ﺗ ﺎ ﺁﻧﺠ ﺎ آ ﻪ ﺥﻴﺎﻧ ﺖ و ﺝﻨﺎﻳﺘ ﺸﺎن ﺛﺎﺑ ﺖ ﻧ ﺸﺪﻩ‪ ،‬از‬ ‫ﻣﻮاهﺐ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺮﺥﻮردار ﺑﻮدﻩ و هﺴﺘﻨﺪ‪(٧٠) «.‬‬ ‫دﻝﻴ ﻞ ﺳ ﺘﺮون ﺑ ﻮدن ﺝﺎﻣﻌ ﻪﯼ ﻣ ﺬهﺐزدﻩﯼ ﻣ ﺎ ه ﻢ هﻤ ﻴﻦ‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬در »اﻳﺮان اﺳﻼﻣﯽ« هﻴﭻ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽﺷ ﻮد‪ .‬ﺑ ﻪ‬ ‫ﺑﻴﺎﻧﯽ دﻳﮕﺮ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﻣﺬهﺒﯽ ﺷ ﻴﻌﻪ ـ چ ﻪ ﺣ ﺎآﻢ و چ ﻪ ه ﻢ آﺎﺳ ﻪﯼ‬ ‫ﺣﺎآﻤﺎن ـ ﻇﺮﻓﻴﺖ و ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺁن را ﻧ ﺪارد آ ﻪ ﺑﺘﻮاﻧ ﺪ دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن‬ ‫را ﺣﺘﺎ در ﺣﻴﻄﻪﯼ هﻤﺎن ﺑﺎور ﺥﻮدش ﺗﺤﻤﻞ آﻨﺪ‪ .‬در واﻗﻊ ﺗﺤﻤ ِﻞ‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن ﻧﻮﻋﯽ دهﻦ آﺠﯽ ﺑﻪ اﺻﻮل اوﻝﻴﻪ و »ﺥﺪﺷﻪ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ«‬ ‫اﺳﻼم و ﺗﺸﻴﻊ ﺑﺮ اﺳﺎس ﺗﻮﺣﻴﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ ﻳﻜ ﺴﺎن ﺳ ﺎزﯼ و هﻤ ﺸﻜﻞ‬ ‫ﺳﺎزﯼ اﻧﺴﺎنهﺎ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫»ه ﺪف اﺳﺎﺳ ﯽ و رﺳ ﺎﻝﺖ ﻏ ﺎﺋﯽ اﻣ ﺎم )رهﺒ ﺮ( ﭘ ﺮورش‬ ‫»اﻣ ﺖ« اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ اﻳﺠ ﺎد ﻳ ﻚ ﺝﺎﻣﻌ ﻪﯼ ﻣﺒﺘﻨ ﯽ ﺑ ﺮ ﻳ ﻚ‬ ‫اﻳﺪﺋﻮﻝﻮژﯼ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻣ ﺖ‪ ،‬ﻳ ﻚ ﺝﺎﻣﻌ ﻪﯼ اﻋﺘﻘ ﺎدﯼ اﺳ ﺖ و اﻣ ﺎم‪،‬‬ ‫رهﺒ ﺮ ﻋﻤﻠ ﯽ و ﻋﻴﻨ ﯽ اﻣ ﺖ اﺳ ﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﯽ زﻣﺎﻣ ﺪارﯼ آ ﻪ اﻳ ﻦ‬ ‫ﺝﺎﻣﻌﻪﯼ اﻋﺘﻘﺎدﯼ را ﺑﺴﻮﯼ ﺗﺤﻘﻖ هﺪفهﺎﻳﯽ آﻪ ﻣﻜﺘ ﺐ و ﻣ ﺬهﺐ‬ ‫ﺁن را ﺗﻌﻴﻴﻦ آﺮدﻩ‪ ،‬هﺪاﻳﺖ ﻣﯽآﻨﺪ و رﺳ ﺎﻝﺖ اﻣ ﺖ ﺳ ﺎزﯼ ﭘﻴ ﺎﻣﺒﺮ‬ ‫را اداﻣ ﻪ ﻣ ﯽده ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ﻣﻠ ﺖ در ﺗﻨ ﻮع ﺁرا و ﻋﻘﺎﻳ ﺪ واﻗﻌﻴ ﺖ‬ ‫ﻣﯽﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻣﺖ اﻣﺎ ﺗﻨﻬﺎ و ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮ اﺳ ﺎس »وﺣ ﺪت آﻠﻤ ﻪ« ﻳﮕ ﺎﻧﮕﯽ‬ ‫ﻋﻘﻴ ﺪﻩ ﻳ ﺎ »ﺗﻮﺣﻴ ﺪ ﻓﻜ ﺮﯼ« ﺑ ﻪ وﺝ ﻮد ﻣ ﯽﺁﻳ ﺪ‪) .‬ﺑ ﻪ ﻗ ﻮل ﻋﻠ ﯽ‬ ‫ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ( اﻓﺮاد ﻳﻚ اﻣﺖ از ه ﺮ ﺥ ﻮن و ﺥ ﺎك و ﻧ ﮋاد‪ ،‬ﻳ ﻚ ﮔﻮﻧ ﻪ‬ ‫ﻣﯽاﻧﺪﻳﺸﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﯽ ﻳﻜﺴﺎن دارﻧﺪ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﻳﻚ رهﺒﺮﯼ ﻣﺸﺘﺮك‬ ‫اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﻌﻬﺪ دارﻧﺪ آﻪ ﺑﻪ ﺳﻮﯼ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﺣﺮآﺖ آﻨﻨ ﺪ‪ ،‬ﺝﺎﻣﻌ ﻪ را‬ ‫ﺑﻪ آﻤﺎل ﺑﺒﺮﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﻪ ﺳﻌﺎدت‪(٧١) «.‬‬

‫‪٩١‬‬

‫ﻣﻦ ﻧﻤﯽداﻧﻢ چﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﻳﻦ ﮔﺮﻩﯼ آﻮر را ﺑﺎز آ ﺮد‬ ‫و چﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻳﻦ دﻳﺪﮔﺎﻩ ﺁﭘﺎرﺗﺎﻳﺪ ﻣﺬهﺒﯽ را ﺣﺘﺎ ﺑﻴﻦ روﺷ ﻨﻔﻜﺮان‬ ‫ﻖ ﺑﺎو ِر ﻣﺬهﺒﯽ ﻣﺮدم ﺷﺴﺖ؟‬ ‫اﻳﺮان از ﻋﻤ ِ‬ ‫از ﺳﻮﻳﯽ روﺷﻨﻔﻜﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ دﻝﻴ ﻞ آ ﻪ ﻧﻤ ﯽﺥﻮاه ﺪ از ﻣ ﺘﻦ‬ ‫ﺝﺎﻣﻌ ﻪ ﺣ ﺬف ﺷ ﻮد‪ ،‬از اﺳ ﺎس ﺑ ﺎ ﺑﺤ ﺚ ﭘﻴﺮاﻣ ﻮ ِن ﺣ ﻖ و ﺣﻘ ﻮق‬ ‫دﮔﺮاﻧﺪﻳ ﺸﺎن ﺷ ﺎﻧﻪ ﺥ ﺎﻝﯽ ﻣ ﯽآﻨ ﺪ‪ .‬اﮔ ﺮ ه ﻢ روﺷ ﻨﻔﻜﺮاﻧﯽ ﺝ ﺮات‬ ‫آﺮدﻩاﻧﺪ و وارد ﺑﺤ ﺚ ﺣ ﻖ و ﺣﻘ ﻮق هﻤ ﻪﯼ ﺷ ﻬﺮوﻧﺪان ﻓ ﺎرغ از‬ ‫ه ﺮ ﻧ ﻮع ﻧﮕ ﺮش ﺷ ﺪﻩاﻧ ﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻘ ﺪر آﻠ ﯽ و ﮔ ﺮد ﺣ ﺮف زدﻩاﻧ ﺪ آ ﻪ‬ ‫ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺣﻖ ﻣﻄﻠﺐ را ادا آﻨﻨ ﺪ‪ .‬در ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﺣﺎﻝ ﺖ روﺷ ﻨﻔﻜﺮ‬ ‫ﺣﺘ ﺎ زﻣ ﺎﻧﯽ آ ﻪ در زﻣﻴﻨ ﻪﯼ اﺥﺘﻼﻓ ﺎت ﻗ ﻮﻣﯽ ﻗﻠ ﻢ ﺑ ﻪ دﺳ ﺖ‬ ‫ﻣﯽﮔﻴﺮد‪ ،‬از ورود ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﺑﺎورﻣﻨﺪان ﺑﻪ ﻣ ﺬاهﺐ و ادﻳ ﺎن دﻳﮕ ﺮ‬ ‫ﻃﻔﺮﻩ ﻣﯽرود‪.‬‬ ‫»اﻣﺎ در ﻣﻮاﺝﻬﻪ ﺑﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘ ﺮدازان دﻳﻨ ﯽ ﺑﺎﻳ ﺪ ﮔﻔ ﺖ آ ﻪ‬ ‫آﻤﺘﺮﻳﻦ ﮔﺬﺷﺖ و اﻣﺘﻴﺎز ﺑﻪ ﺁﻧﺎن و ﻳ ﺎ ﺳ ﻜﻮت در ﺑﺮاﺑ ﺮ ﺁﻧ ﺎن‪ ،‬ﻳ ﺎ‬ ‫ﻧﺘﻴﺠ ﻪﯼ ﺗ ﺎﺛﻴﺮ رﺳ ﻮﺑﺎت اﻧﺪﻳ ﺸﻪه ﺎ و ﻣﻌﺘﻘ ﺪات دﻳﻨ ﯽ اﺳ ﺖ و ﻳ ﺎ‬ ‫ﻧﺎﺷﯽ از ﻣﺤﺎﻓﻈﻪ آﺎرﯼ‪ .‬درﺳﺖ اﺳﺖ آﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺑ ﯽ ﺗ ﺪﺑﻴﺮﯼ ﺑ ﻪ‬ ‫ﺗﻘﻮﻳ ﺖ ﻳﻜﭙ ﺎرچﮕﯽ و وﺣ ﺪت ﻣﻴ ﺎن ﮔ ﺮوﻩه ﺎﯼ ﻣﺘ ﻀﺎد و ﻣﺨ ﺎﻝﻒ‬ ‫ﻓﻜﺮﯼ و ﺳﻴﺎﺳﯽ درون ﺣﻜﻮﻣﺖ اﺳﻼﻣﯽ ﻣﻮﺝﻮد آﻤﻚ آﺮد‪ ،‬وﻝ ﯽ‬ ‫در ﻋ ﻴﻦ ﺣ ﺎل ﻧﺒﺎﻳ ﺪ در ﻣﺒ ﺎرزات ﻧﻈ ﺮﯼ ﺑ ﺎ ﺁﻧ ﺎن اﺳ ﺘﺨﻮان ﻻﯼ‬ ‫زﺥ ﻢ ﮔﺬاﺷ ﺖ و زﻣﻴﻨ ﻪ را ﺑ ﺮاﯼ اﻳﺠ ﺎد ﺳ ﻮءﺗﻔﺎهﻤ ﺎت ﺗ ﺎزﻩ ﺑ ﺎز‬ ‫ﮔﺬاﺷ ﺖ‪ ،‬ﺑﺨ ﺼﻮص اآﻨ ﻮن آ ﻪ ﺝﻤﻬ ﻮرﯼ اﺳ ﻼﻣﯽ ﺑ ﺎ اﺳ ﺘﻘﺮار‬ ‫ﻧﻮﻋﯽ ﺣﻜﻮﻣﺖ دﻳﻨﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﺗﺎ ﺣﺪود زﻳﺎدﯼ ﻣﺼﻴﺒﺖ ﺑ ﺎر ﺑ ﻮدن‬ ‫اﺝ ﺮاﯼ اﺻ ﻮل دﻳ ﻦ را در ﻗﻠﻤ ﺮو اﻣ ﻮر اﺝﺘﻤ ﺎﻋﯽ ﻧ ﺸﺎن دادﻩ‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﻝﺤﺎظ ﻧﻈﺮﯼ ﺑﻪ رﻳﺸﻪ زد و ﺑﻪ دﻳﻦ ﺑﺎورا ِن ﻧﻈﺮﻳ ﻪ‬ ‫ﭘ ﺮدازﯼ آ ﻪ ﻓﻌ ﻼ در اﭘﻮزﻳ ﺴﻴﻮ ِن ﻓﻘﻴﻬ ﺎن ﺥ ﺸﻚ ﻣﻐ ﺰ‪ ،‬چﻬ ﺮﻩاﯼ‬ ‫ﻝﻴﺒ ﺮال و ﻳ ﺎ دﻣ ﻮآﺮات از ﺥ ﻮد ﻧ ﺸﺎن ﻣ ﯽدهﻨ ﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳ ﺪ آﻤﺘ ﺮﻳﻦ‬ ‫ﻣﺠﺎﻝﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺰك آﺮدن دﻳﻦ و ﺣﺎآﻤﻴﺖ دﻳﻨﯽ از هﺮ ﻧﻮع ﺁن آﻪ‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬داد‪(٧٢) «.‬‬

‫‪٩٢‬‬

‫»ﺁرﯼ هﻴﭻ آﺸﻮرﯼ را در ﺝﻬﺎن ﻧﻤﯽﺗﻮان ﻧﺸﺎن داد آ ﻪ‬ ‫ﺑﺪون ﻋﻘﺐ راﻧﺪ ِن ﻗ ﺪرت ﻣ ﺬهﺐ ﻗ ﺮون وﺳ ﻄﺎﺋﯽ ﺑ ﻪ دﻣﻮآﺮاﺳ ﯽ‬ ‫اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺳﻴﺎﺳﯽ دﺳﺖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪(٧٣) «.‬‬ ‫در ﺁﺥﺮﻳﻦ ﺗﺤﻠﻴﻞ از ﺝﺮﻳﺎنهﺎﻳﯽ آﻪ ﺥﻮد ﺑ ﻪ دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرﯼ‬ ‫ﺑﺎورهﺎﺷﺎن اذﻋﺎن دارﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻤﻨ ﺎﯼ ﺁزادﯼ‪ ،‬دﻣﻮآﺮاﺳ ﯽ و ﺝﺎﻣﻌ ﻪﯼ‬ ‫ﻣﺪﻧﯽ داﺷﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﺎرﯼ رﺳ ﺎﻧﺪن ﺑ ﻪ ﺗﻜ ﺮار هﻤ ﺎن ﺳ ﻴﻜﻞ آﻬﻨ ﻪﯼ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ اﺳﺖ و ﻝﺰوﻣﺎ ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ ﻓﺮﺳﺘﺎدن دوﺑﺎرﻩﯼ ﻳﻚ ﻣﻠﺖ‪ ،‬ﺑ ﻪ‬ ‫دﻝﻴﻞ ﻧ ﺸﻨﺎﺥﺘﻦ ﻣﺎهﻴ ﺖ دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرﯼه ﺎ و ﺑ ﻪ وﻳ ﮋﻩ دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرﯼه ﺎﯼ‬ ‫ﻣﺬهﺒﯽ و ﺑﺎورهﺎﯼ ﺝﺰﻣﯽ‪.‬‬ ‫اﮔﺮ هﻨﻮز و ﺑﺎ وﺝﻮد اﻳﻦ هﻤﻪ ﻧﻤﻮﻧ ﻪﯼ ﺗ ﺎرﻳﺨﯽ‪ ،‬ه ﺴﺘﻨﺪ‬ ‫آ ﺴﺎﻧﯽ آ ﻪ ﺑ ﻪ ﺝﻨ ﺎﺝﯽ از ﺷ ﻴﻌﻴﺎن ﺑ ﺮاﯼ ﺑ ﺮون رﻓ ﺖ از ﮔ ﺮداب‬ ‫ﻓﻌﻠﯽ آﺸﻮر اﻳﺮان اﻣﻴﺪ ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬ﻳﺎ هﻨﻮز وﻳﮋﮔﯽ دﻳﻜﺘﺎﺗﻮرﯼه ﺎﯼ‬ ‫ﻣ ﺬهﺒﯽ و اﻳ ﺪﺋﻮﻝﻮژﻳﻚ را ﻧ ﺸﻨﺎﺥﺘﻪاﻧ ﺪ‪ ،‬ﻳ ﺎ در هﻤﺪﺳ ﺘﯽﺁﺷ ﻜﺎر و‬ ‫ﻧﻬﺎن ﺑﺎ ﺳﺮدﻣﺪاران ﻣﺬهﺒﯽ آﺸﻮر از اﻳﻦ آﻪ ﻣﺮدم را ﺑ ﺎر دﻳﮕ ﺮ‬ ‫ﺑﻪ ﻗﺮﺑﺎﻧﮕﺎﻩ ﺑﻔﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬اﺑ ﺎﻳﯽ ﻧﺪارﻧ ﺪ‪ .‬ﺑ ﻪ هﻤ ﻴﻦ دﻝﻴ ﻞ ﺑ ﻪ اﻳ ﻦ ﮔﻮﻧ ﻪ‬ ‫»اﻣﺘﻴﺎز دادنهﺎ« و اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ »هﻤﺪﺳﺘﯽهﺎ« ﺑﻪ هﻴﭻ ﻋﻨﻮان ﻧﺒﺎﻳﺪ‬ ‫اﻣﻜﺎن ﺗﻨﻔﺲ داد‪ ،‬ﺗﺎ ﻧ ﺴ ِﻞ دﻳﮕ ﺮﯼ از ﻣﻠ ﺖ اﻳ ﺮان را در ﻣﻨﮕﻨ ﻪﯼ‬ ‫ﺑﯽﺥﺒﺮﯼ از ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻧ ﺸﻨﺎﺣﺘﻦ ﻣﺎهﻴ ﺖ دﻳﻜﺘ ﺎﺗﻮرﯼه ﺎﯼ ﻣ ﺬهﺒﯽ و‬ ‫ﻮش ﺁزﻣﺎﻳ ﺸﮕﺎﻩ ﻧ ﺎداﻧﯽهﺎﺷ ﺎن‬ ‫ﺳ ﺎدﻩاﻧﺪﻳ ﺸﯽ روﺷ ﻨﻔﻜﺮاﻧﺶ‪ ،‬ﺑ ﻪ ﻣ ِ‬ ‫ﺑﺪل ﻧﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﮔﺴﺴﺘ ِﻦ زﻧﺠﻴ ﺮ دﻳ ِﻦ در ﺣﻜﻮﻣ ﺖ‪ ،‬ﺑ ﺮهﻢ زد ِن‬ ‫راﺑﻄﻪﯼ آﻬﻨﻪﯼ دﻳ ﻦ و ﺳﻴﺎﺳ ﺖ و اﺳ ﺘﻘﺮار و اﺳ ﺘﺤﻜﺎ ِم ﺣﻜ ﻮﻣﺘﯽ‬ ‫ﻣﻠﯽ و ﻣﺮدﻣﺴﺎﻻر ]ﺷﻬﺮوﻧﺪ ﺳﺎﻻر[ و ﺝﺎﻣﻌﻪاﯼ ﻣ ﺪرن‪ ،‬ﻣﺘﻤ ﺪن‪،‬‬ ‫ﻣﺪﻧﯽ و ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺑﻪ ﺑﺮاﺑﺮﯼ ﺣﻘ ﻮﻗﯽ هﻤ ﻪﯼ اﻧ ﺴﺎنه ﺎ ﻓ ﺎرغ از ه ﺮ‬ ‫ﺑ ﺎور‪ ،‬اﻧﺪﻳ ﺸﻪ‪ ،‬ﻣ ﺬهﺐ‪ ،‬ﺝﻨ ﺴﻴﺖ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻴ ﺖ و… ـ اﻳ ﺮا ِن ﻓ ﺮدا ﺑ ﻪ‬ ‫ش ﺥ ﻮد‬ ‫هﻴﭻ دﮔﻤﺎﺗﻴﺴﻤﯽ ﻧﻴﺎز ﻧﺪارد‪ .‬ﻣﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻓﻬ ِﻢ ارز ِ‬ ‫»اﻧ ﺴﺎن« ﻧﻴ ﺎز دارﻳ ﻢ و ﻧ ﻪ اﻳ ﺪﺋﻮﻝﻮژﯼه ﺎﻳﯽ آ ﻪ از »اﻧ ﺴﺎن«‬ ‫اﺑ ﺰار ﻣ ﯽﺳ ﺎزﻧﺪ و »اﻧ ﺴﺎن« را در ﻣﻨﮕﻨ ﻪﯼ ﺗﻌ ﺎرﻳﻒ‬ ‫ﻣﺘﺎﻓﻴﺰﻳﻜﯽﺷﺎن از درون ﭘﻮك و ﺑﯽهﻮﻳﺖ ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ‪.‬‬

‫‪٩٣‬‬

‫چ ﺸﻢاﻧ ﺪا ِز ﺁﻳﻨ ﺪﻩﯼ اﻳ ﺮان ـ ﺣﺘ ﺎ اﮔ ﺮ ﻣ ﺎ ﻧﺒﺎﺷ ﻴﻢ ـ اﻳﺮاﻧ ﯽ‬ ‫ﺁزاد و ﺁﺑﺎد ﺑﺮاﯼ هﻤﻪ ﯼ اﻳﺮاﻧﻴﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ کﻔﻬ ﺎﯼ روﯼ ﺁب را‬ ‫»ﻣﻮج ﺁﮔﺎهﯽ« ﺷﻬﺮوﻧﺪان ﺥﻮاهﺪ ﺑﺮد‪ .‬ﺑﺎور کﻨﻴﻢ!‬

‫‪٩٤‬‬

‫ﭼﺸﻤﺎن ﺑﺎراﻧﯽ‬ ‫ﺗﻘﺪﻳﻢ ﺑﻪ ﻧﺎدرﻩ اﻓﺸﺎرﯼ‬ ‫ﺷﻬﺮزاد ﻗﺼﻪ ﮔﻮ‬

‫چﺸﻤﺎن ﺑﺎراﻧﯽ ﺗﻮ ﺑﺮاﯼ ﺁﺳﻤﺎﻧﯽ ﺁﺑﯽ ﺑﺲ اﺳﺖ‬ ‫چﺸﻤﺎن ﺑﺎراﻧﯽ ﺗﻮ ﺑﺮاﯼ ﻣﺴﺘﯽ ﺥﺪا ﺑﺲ اﺳﺖ‬ ‫ﺑﻪ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﻣﺴﻴﺢ را ﻣﺼﻠﻮب کﺮدﻧﺪ‬ ‫ﺥﺪا در چﺸﻤﺎﻧﺖ ﻻﻧﻪ کﺮد‬ ‫و کﺘﺒﻴﻪ هﺎﯼ ﻣﻴﺨﯽ را ﺁﻧﺮوز اﻋﺮاب ﻏﺎرت کﺮدﻧﺪ‬ ‫و ﺥﺪا در چﺸﻤﺎﻧﺖ ﮔﺮﻳﻪ کﺮد‬ ‫و چﻠﻪ ﻧﺸﻴﻦ چﺸﻤﺎﻧﺖ ﺷﺪ‬ ‫ﻣﻦ ﮔﻢ ﺷﺪﻩ ام‪ ،‬ﻣﻦ ﺝﺎ ﻣﺎﻧﺪﻩ ام‬ ‫ﭘﺸﺖ دروازﻩ هﺎﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‬ ‫و ﻋﺮﺑﺪﻩ هﺎﯼ ﺥﺪا را از ﭘﺸﺖ دﻳﻮارهﺎﯼ ﺥﺎ ﻧﻪ اش ﻣﻴﺸﻨﻮم‬ ‫ﻣﻦ ﺑﻪ چﺸﻤﺎن ﺑﺎراﻧﯽ ات ﻣﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻢ‬ ‫کﻪ چﮕﻮﻧﻪ ﺑﺮاﯼ دﺥﺘﺮان ﺁﻓﺘﺎب ﻣﻴﮕﺮﻳﺪ‬ ‫و ﻣﻮﻣﻨﺎن ﺑﮑﺎرت ﻓﺮوش چﮕﻮﻧﻪ از اﺷﮑﻬﺎﯼ ﺗﻮ‬ ‫وﺿﻮ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‬ ‫ﻣﻦ از ﭘﺸﺖ دروازﻩ هﺎﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺻﺪاﯼ ﻓﺮﻳﺎد روداﺑﻪ را ﻣﻴﺸﻨﻮم‬ ‫کﻪ ﮔﻴﺴﻮاﻧﺶ را ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ‬ ‫و ﺑﺮ ﺗﻨﺶ ﺗﺎزﻳﺎﻧﻪ ﻣﻴﺰﻧﻨﺪ‬ ‫ﻣﻦ ﺻﺪاﯼ ﻏﺮش ﻓﺮدوﺳﯽ را ﻣﻴﺸﻨﻮم‬ ‫کﻪ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻴﺰﻧﺪ‬ ‫ﺑﺴﯽ رﻧﺞ ﺑﺮدم در اﻳﻦ ﺳﺎل ﺳﯽ‬ ‫ﻋﺠﻢ زﻧﺪﻩ ﮐﺮدم ﺑﺪﻳﻦ ﭘﺎرﺳﯽ‬

‫‪٩٥‬‬

‫ﻣﻦ ﺻﺪاﯼ ﺷﻴﻬﻪ هﺎﯼ اﺳﺒﺎن ﻧﺎدر را ﻣﻴﺸﻨﻮم‬ ‫کﻪ کﻮﻩ ﻧﻮر را ﺝﻬﻴﺰﻳﻪ ﯼ ﻣﺎدراﻧﻢ کﺮد‬ ‫ﻣﻦ ﺻﺪاﯼ ﻋﻘﺎﺑﻬﺎﯼ دﻣﺎوﻧﺪ را ﻣﻴﺸﻨﻮم‬ ‫ﻣﻦ ﺻﺪاﯼ ﺁن رﻧﺪ ﺷﻴﺮازﯼ را ﻣﻴﺸﻨﻮم‬ ‫کﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺁن ﻣﻴﺨﺎﻧﻪ ﻣﻴﺨﻮاﻧﺪ‬ ‫ﻣﻦ ﺻﺪاﯼ ﺁن ﺷﺎﻋﺮ ﻣﯽ ﻧﺎب را ﻣﻴﺸﻨﻮم‬ ‫کﻪ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﻬﺮ ﻓﻴﺮوزﻩ هﺎﺳﺖ‬ ‫ﻣﻦ ﺻﺪاﯼ زﻧﺠﻴﺮهﺎﯼ ﺑﺮدﻩ ﮔﺎن را ﻣﻴﺸﻨﻮم‬ ‫ﻣﻦ ﺻﺪاﯼ دﻋﺎﯼ ﻗﻮم ﻳﻬﻮد را ﻣﻴﺸﻨﻮم‬ ‫کﻪ ﺑﺪﻧﺒﺎل کﻮرش ﮔﻢ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‬ ‫ﻣﻦ در ﭘﺸﺖ دروازﻩ هﺎﯼ ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ ﺑﻪ چﺸﻤﺎن ﺑﺎراﻧﯽ ات ﻣﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻢ‬ ‫کﻪ ﺳﻔﻴﺮﯼ اﺳﺖ در ﺗﺎرﻳﮑﯽ‬ ‫ﺑﻪ چﺸﻤﺎن ﺑﺎراﻧﯽ ات ﻣﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻢ‬ ‫کﻪ ﺑﺮ ﮔﺮدﻩ ات ﺥﻠﻖ را ﻧﻬﺎدﻩ اﯼ و در دﺳﺘﺎﻧﺖ‬ ‫ﮔﺮز رﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻪ اﯼ‬ ‫ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﺰ ﻣﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻢ‬ ‫ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﺰ ﻣﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻢ‬ ‫کﻪ چﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ چﺸﻤﺎن ﺑﺎراﻧﯽ ات ﺣﺴﺎدت ﻣﻴﮑﻨﺪ‬ ‫و ﺷﻬﺰادﻩ ﯼ ﻗﺼﻪ هﺎﻳﺖ را ﺗﺎﺝﯽ ﻧﻤﻴﺒﺨﺸﺪ‬ ‫ﺑﻪ چﺸﻤﺎن ﺑﺎراﻧﯽ ات ﻣﻴﺎﻧﺪﻳﺸﻢ‬ ‫‪...........‬ﺷﻬﺮزاد ﻗﺼﻪ ﮔﻮ‬ ‫ﺁرﻳﺎﻧﻪ ﻳﺎورﯼ‬

‫‪٩٦‬‬

‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺳﻨﺎد‬ ‫‪ ١‬ـ رودررو ﺑﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ـ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‬ ‫‪ ٢‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﺮان ـ ﻣﺮﺗﻀﯽ راوﻧﺪﯼ ـ ﺝﻠﺪ دوم‬ ‫‪ ٣‬ـ ﺗ ﺎرﻳﺦ اﻳ ﺮان ـ از دوران ﺑﺎﺳ ﺘﺎن ﺗ ﺎ ﭘﺎﻳ ﺎن ﺳ ﺪﻩﯼ هﺠ ﺪهﻢ ـ ﭘﻴﮕﻮﻝﻮﺳ ﻜﺎﻳﺎ و‬ ‫دﻳﮕﺮان‬ ‫‪ ٤‬ـ دﻳﺪﮔﺎﻩهﺎ ـ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‬ ‫‪ ٥‬ـ اﺳﻼم در اﻳﺮان ـ ﭘﻄﺮوﺷﻔﺴﻜﯽ ـ آﺮﻳﻢ آﺸﺎورز‬ ‫‪ ٦‬ـ دﻳﺪﮔﺎﻩهﺎ ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٧‬ـ )رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ( ﺥﺎﺋﻨﯽ آﻪ از ﻧﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻨﺎﺥﺖ ـ ﻋﻠﯽ اﺻﻐﺮ ﺣﺎج ﺳﻴﺪ ﺝﻮادﯼ‬ ‫‪ ٨‬ـ ﺑﺎﻗﺮ ﻣﻮﻣﻨﯽ ـ ﻣﻬﺮﮔﺎن ﺷﻤﺎرﻩ‪١‬ـ ﺳﺎل هﻔﺘﻢ‬ ‫‪ ٩‬ـ ﮔﻔﺘﮕﻮهﺎ ـ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‬ ‫‪ ١٠‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ ادﺑﻴﺎت اﻳﺮان ـ ادوارد ﺑﺮاون ـ از ﺻﻔﻮﻳﻪ ﺗ ﺎ ﻣ ﺸﺮوﻃﻴﺖ ـ ﻏﻼﻣﺮﺿ ﺎ‬ ‫رﺷﻴﺪ ﻳﺎﺳﻤﯽ‬ ‫‪ ١١‬ـ ﻧﻘﺶ وﻋﺎظ در اﺳﻼم ـ دآﺘﺮ ﻋﻠﯽ اﻝﻮردﯼ‬ ‫‪ ١٢‬ـ اﺳﻼم در اﻳﺮان ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ١٣‬ـ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪﯼ وﻧﻴﺰﻳﺎن در اﻳﺮان ـ ﻣﻨﻮچﻬﺮ اﻣﻴﺮﯼ‬ ‫‪ ١٤‬ـ ﺗﻮﺿﻴﺢاﻝﻤﺴﺎﺋﻞ ـ ﺷﺠﺎعاﻝﺪﻳﻦ ﺷﻔﺎ‬ ‫‪ ١٥‬ـ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪﯼ وﻧﻴﺰﻳﺎن… ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ١٦‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﺮان ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ١٧‬ـ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﯽ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ـ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‬ ‫‪ ١٨‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ ادﺑﻴﺎت اﻳﺮان ـ ادوارد ﺑﺮاون ـ ﺑﻬﺮام ﻣﻘﺪادﯼ‬ ‫‪ ١٩‬ـ اﺳﻼم در اﻳﺮان ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٢٠‬ـ ﻓﺮدوﺳﯽ و ﺷﻌﺮ او ـ ﻣﺠﺘﺒﯽ ﻣﻴﻨﻮﯼ‬ ‫‪ ٢١‬ـ اﺳﻼم در اﻳﺮان ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٢٢‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﺮان ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٢٣‬ـ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬ ‫‪ ٢٤‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان از دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن… ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٢٥‬ـ ﻧﻘﺶ وﻋﺎظ در اﺳﻼم ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٢٦‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان از دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن… ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٢٧‬ـ ﺗﻮﻝﺪﯼ دﻳﮕﺮ ـ ﺷﺠﺎعاﻝﺪﻳﻦ ﺷﻔﺎ‬ ‫‪ ٢٨‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻤﺪن اﺳﻼم ـ ﺝﺮﺝﯽ زﻳﺪان ـ ﻋﻠﯽ ﺝﻮاهﺮ آﻼم‬ ‫‪ ٢٩‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﺮان ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬

‫‪٩٧‬‬

‫‪ ٣٠‬ـ ﻋﻠ ﯽ و ﺣﻴ ﺎت ﺑ ﺎرورش ﭘ ﺲ از ﻣ ﺮگ ـ ﻋﻠ ﯽ ﺷ ﺮﻳﻌﺘﯽ ـ ﻧﻘ ﻞ از ﻋﻠ ﯽ‬ ‫ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‬ ‫‪ ٣١‬ـ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬ ‫‪ ٣٢‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﺮان ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٣٣‬ـ هﻤﺎﻧﺠﺎ‬ ‫‪ ٣٤‬ـ دﻳﺪﮔﺎﻩهﺎ ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٣٥‬ـ رگ ﺗﺎك ـ دﻻرام ﻣﺸﻬﻮرﯼ‬ ‫‪ ٣٦‬ـ اﺳﻼم ﺷﻨﺎﺳﯽ ـ ﺝﻠﺪ اول ـ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‬ ‫‪ ٣٧‬ـ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﯽ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ـ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس‬ ‫‪ ٣٨‬ـ دﻳﺪﮔﺎﻩهﺎ ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٣٩‬ـ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﯽ در ﺗﺎرﻳﺦ ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٤٠‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﺮان ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٤١‬ـ اﻣﺖ و اﻣﺎﻣﺖ ـ ﻋﻠﯽ ﺷﺮﻳﻌﺘﯽ‬ ‫‪ ٤٢‬ـ ﻋﺒﻮر از ﺑﺤﺮان ـ هﺎﺷﻤﯽ رﻓﺴﻨﺠﺎﻧﯽ‬ ‫‪ ٤٣‬ـ دﻳﺪﮔﺎﻩهﺎ ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٤٤‬ـ ﺷﺠﺎعاﻝﺪﻳﻦ ﺷﻔﺎ ـ آﻴﻬﺎن چﺎپ ﻝﻨﺪن ـ ﺷﻤﺎرﻩ ‪٨٠٠‬‬ ‫‪ ٤٥‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﺝﺘﻤﺎﻋﯽ اﻳﺮان ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٤٦‬ـ رگ ﺗﺎك ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٤٧‬ـ روزﻧﺎﻣﻪﯼ ﻓﺘﺢ ـ چﺎپ ﺗﻬﺮان ـ ‪ ١٩‬اﺳﻔﻨﺪ ‪١٣٧٨‬‬ ‫‪ ٤٨‬ـ چﻬﺮﻩهﺎ و ﮔﻔﺘﻪهﺎ ـ ﻣﻬﺪﯼ ﺥﺎﻧﺒﺎﺑﺎ ﺗﻬﺮاﻧﯽ‬ ‫‪ ٤٩‬ـ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﺎ ﻋﻠﯽ ﻣﻴﺮﻓﻄﺮوس ـ ﻧﻴﻤﺮوز ‪٤٦٤‬‬ ‫‪ ٥٠‬ـ درﺥﺸﺶهﺎﯼ ﺗﻴﺮﻩ ـ ﺁراﻣﺶ دوﺳﺘﺪار‬ ‫‪ ٥١‬ـ رگ ﺗﺎك ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٥٢‬ـ ﺥﺎﺋﻨﯽ آﻪ از ﻧﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻨﺎﺥﺖ ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٥٣‬ـ چﻬﺮﻩهﺎ وﮔﻔﺘﻪهﺎ ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٥٤‬ـ ﺷﺠﺎعاﻝﺪﻳﻦ ﺷﻔﺎ ـ آﻴﻬﺎن چﺎپ ﻝﻨﺪن ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٥٥‬ـ دﻳﺪﮔﺎﻩهﺎ ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٥٦‬ـ رگ ﺗﺎك ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٥٧‬ـ ﻧﺎﻣﻪهﺎﯼ ﺗﺒﻌﻴﺪ ـ ﻣﻴﺮزا ﺁﻗﺎﺥﺎن آﺮﻣﺎﻧﯽ‬ ‫‪ ٥٨‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﻳﺮان ـ اﺣﻤﺪ آﺴﺮوﯼ ـ »ﺑﺮاﯼ ﺁﮔﺎهﯽ ﺥﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن«‬ ‫‪ ٥٩‬ـ ﺗﻮﺿﻴﺢاﻝﻤﺴﺎﺋﻞ ـ ﺷﺠﺎعاﻝﺪﻳﻦ ﺷﻔﺎ‬ ‫‪ ٦٠‬ـ رگ ﺗﺎك ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٦١‬ـ اﻧﻘﺮاض ﺳﻠﺴﻠﻪﯼ ﺻﻔﻮﻳﻪ ـ ﻻرﻧﺲ ﻻآﻬﺎرت ـ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ دوﻝﺘﺸﺎهﯽ‬ ‫‪ ٦٢‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان از دوران ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺗﺎ ﭘﺎﻳﺎن… ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٦٣‬ـ ﺷﺠﺎعاﻝﺪﻳﻦ ﺷﻔﺎ ـ آﻴﻬﺎن چﺎپ ﻝﻨﺪن ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬

‫‪٩٨‬‬

‫‪ ٦٤‬ـ آﻠﻴﺎت ﺁﺛﺎر ـ ﻣﻴﺮزا ﻓﺘﺢﻋﻠﯽ ﺁﺥﻮﻧﺪ زادﻩ‬ ‫‪ ٦٥‬ـ رگ ﺗﺎك ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٦٦‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﻳﺮان ـ اﺣﻤﺪ آﺴﺮوﯼ‬ ‫‪ ٦٧‬ـ ﺳ ﺘﺎرﻩاﯼ ﺑ ﺮ ﺥ ﺎك ـ آ ﺎﻧﻮن ﭘ ﺮورش ﻓﻜ ﺮﯼ آﻮدآ ﺎن و ﻧﻮﺝﻮاﻧ ﺎن ـ ﻧﻘ ﻞ از‬ ‫رگ ﺗﺎك‬ ‫‪ ٦٨‬ـ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺸﺮوﻃﻪ ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٦٩‬ـ ﭘﻴﺎم ﻣﻠﻜﻮت ـ ﻋﺒﺪاﻝﺤﻤﻴﺪ اﺷﺮاق ﺥﺎورﯼ ـ ﻧﻘﻞ از رگ ﺗﺎك‬ ‫‪ ٧٠‬ـ رگ ﺗﺎك ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٧١‬ـ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﯽ در ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬ ‫‪ ٧٢‬ـ اﺳﻼم اﻳﺮاﻧﯽ و ﺣﺎآﻤﻴﺖ ﺳﻴﺎﺳﯽ ـ ﺑﺎﻗﺮ ﻣﻮﻣﻨﯽ‬ ‫‪ ٧٣‬ـ رگ ﺗﺎك ـ ﻳﺎد ﺷﺪﻩ‬

‫‪٩٩‬‬